Bà trùm ‘vàng đỏ’ Afghanistan

Shafiqeh Attai sở hữu doanh nghiệp lớn chuyên sản xuất nhụy hoa nghệ tây, loại gia vị đắt tiền được ví như “vàng đỏ” của Afghanistan.

Attai khởi nghiệp năm 2007, mở công ty hoa nghệ tây phụ nữ Pashton Zarghon, chuyên sản xuất chế biến, đóng gói và xuất khẩu loại gia vị đắt nhất thế giới, sử dụng lực lượng lao động chính là phụ nữ.

Công ty có hơn 1.000 lao động nữ, chuyên thu hái nhụy hoa nghệ tây trên cánh đồng rộng 25 hecta ở huyện Pashton Zarghon, tỉnh Herat, giáp biên giới Iran. Attai cho hay mình thuê lao động nữ để giúp họ thành trụ cột gia đình, giúp họ có thu nhập đưa con đi học, mua quần áo và vật dụng cần thiết.

Shafiqeh Attaim, chủ doanh nghiệp sản xuất và chế biến nhụy hoa nghệ tây ở Herat, trong văn phòng hôm 21/9. Ảnh: AFP

Tuy nhiên, các nữ lao động của Attai rơi vào tình cảnh bấp bênh kể từ khi Taliban lên nắm quyền. Lực lượng này từng áp dụng luật Hồi giáo hà khắc trong giai đoạn cầm quyền năm 1996 – 2001, cấm phụ nữ đi học, đi làm và hạn chế nhiều quyền của họ.

Dù đã cam kết đảm bảo quyền của phụ nữ, chính phủ mới của Taliban hoàn toàn không có sự xuất hiện của nữ giới. Attai không chỉ lo lắng cho công việc, mà còn lo cho phụ nữ khắp Afghanistan đang sống trong tình trạng chênh vênh, bất định về công việc, giáo dục, cũng như vị trí trong chính quyền.

“Bây giờ chính phủ Tiểu vương quốc Hồi giáo đang điều hành đất nước, chúng tôi rất lo lắng họ sẽ ngăn chặn chúng tôi làm việc”, bà nói hôm 21/9. “Họ không cho phép nữ sinh đi học, cũng không cho phụ nữ làm việc trong cơ quan chính quyền. Tôi rất lo lắng chuyện gì sẽ xảy ra tiếp theo”.

Bà cho hay một số nhân viên trong công ty là trụ cột duy nhất trong gia đình, lo ngại 20 năm làm việc chăm chỉ của họ sẽ thành công cốc dưới chế độ mới của Taliban.

“Chúng tôi sẽ lên tiếng để mong muốn của mình đến được tai họ”, Attai, người được mệnh danh là bà trùm hoa nghệ tây của Afghanistan, nói. “Bất kể điều gì xảy ra, chúng tôi sẽ không chỉ ngồi nhà, bởi chúng tôi đã và đang lao động rất chăm chỉ”.

Chính quyền Afghanistan cũ khuyến khích nông dân trồng hoa nghệ tây lấy nhụy trong nỗ lực triệt phá ngành công nghiệp thuốc phiện khổng lồ và nâng cao thu nhập cho người dân. Tỉnh Herat là nơi cung cấp phần lớn sản lượng nhụy hoa nghệ tây của Afghanistan.

Một phụ nữ thu hái hoa nghệ tây trên cánh đồng ở tỉnh Herat hôm 12/12/2018. Ảnh: AFP

Mỗi kg nhụy hoa có giá hơn 5.000 USD, khiến loại gia vị đắt nhất thế giới này được gọi là “vàng đỏ”. Công ty của Attai sản xuất 200-300 kg nhụy hoa nghệ tây mỗi năm. Nhụy hoa nghệ tây được sử dụng khắp thế giới trong nhiều thế kỷ để nấu nướng, sản xuất nước hoa, dược phẩm, trà…

Loài hoa này phát triển tốt nhất ở nơi có khí hậu nắng nóng gay gắt, được thu hoạch vào tháng 10 và tháng 11 hàng năm. Đa số người làm nghề thu hái là phụ nữ trong độ tuổi 50-60. Họ là việc từ lúc trời còn mờ sáng, tới lúc mặt trời lên cao trước khi hoa héo. Sau đó, họ tỉ mẩn tách nhụy khỏi cánh hoa mỏng manh, công việc đòi hỏi kỹ năng và sự tập trung.

Trong 20 năm từ khi Mỹ can thiệp quân sự vào Afghanistan năm 2001, nhiều phụ nữ đã trở thành lãnh đạo doanh nghiệp, đặc biệt tại các thành phố như Herat, một trung tâm mậu dịch quan trọng gần biên giới Iran và Turkmenistan. Tuy nhiên, nhiều nữ doanh nhân gần đây rời bỏ thành phố, khi Taliban lên nắm quyền.

Younes Qazizadeh, người đứng đầu phòng thương mại Herat, mong muốn Taliban đưa ra thông báo chính thức để xác nhận phụ nữ có thể quay lại và tiếp tục hoạt động kinh doanh. “Chúng tôi hy vọng công việc kinh doanh của phụ nữ tại Afghanistan có thể bắt đầu lại”, Qazizadeh nói.

Số phận của những doanh nghiệp như của Attai đang như mành treo chuông, nhưng bà cho biết vẫn bám trụ quê hương vì hy vọng có thể tiếp tục công việc.

“Tôi đã có thể rời đi nhưng tôi không đi vì không muốn mọi nỗ lực mà chúng tôi làm việc chăm chỉ mới đạt được sẽ bị phớt lờ”, bà nói, nhắc đến chính quyền Taliban. “Tôi cho rằng họ sẽ không ngăn cản công việc của chúng tôi”.

“Chúng tôi là một công ty hoàn toàn do phụ nữ vận hành. Không một người đàn ông nào đủ can đảm để ngăn chặn điều này. Không thể phớt lờ một phụ nữ chăm chỉ ngày đêm trên đồng ruộng”, bà trùm “vàng đỏ” Afghanistan nhấn mạnh.