Bà con vùng sạt lở thoát nạn nhờ một người tắm sông

Câu chuyện 16 nhà dân bị sụp xuống sông nhưng không một người dân nào bị ảnh hưởng tính mạng cũng bắt đầu từ một người dân phát hiện có sự bất thường và lên báo với công an xã.

Khu vực bờ sông Vàm Nao ( Chợ Mới, An Giang) bị sạt lở nghiêm trọng – Ảnh: Nguyễn Trường

Tối 25-4, đoàn công tác của Bộ Tài nguyên – môi trường đã có buổi làm việc đột xuất với Thường trực Tỉnh ủy An Giang về vụ sạt lở nghiêm trọng xảy ra ở đoạn sông Vàm Nao hôm 22-4, nhấn chìm hoàn toàn 16 căn nhà.

Trước khi 16 căn nhà bị sông nuốt trọn, ở đây là một khu thị tứ trù phú, người dân từng có một cuộc sống yên bình…

20.000 hộ dân trong vùng nguy hiểm

Ông Trần Đặng Đức, giám đốc Sở TN-MT An Giang, cho biết vụ sạt lở diễn ra vào lúc 9h20 tại khu vực sông Vàm Nao thuộc tổ 12, ấp Mỹ Hội, xã Mỹ Hội Đông, huyện Chợ Mới, dài khoảng 70m, lấn sâu vào bờ trên 35m và cắt đứt đường giao thông liên xã.

Đến ngày 23-4, khu vực sạt lở tiếp tục lấn sâu vào đất liền. 90 ngôi nhà có nguy cơ tiếp tục bị nhấn chìm. Thiệt hại ban đầu ước tính khoảng 9 tỉ đồng.

Kết luận buổi làm việc với lãnh đạo An Giang tối 25-4, ông Trần Hồng Hà, bộ trưởng Bộ Tài nguyên – môi trường, biểu dương những nỗ lực của tỉnh An Giang trong việc di dời dân ra khỏi vùng sạt lở nguy hiểm.

Bộ trưởng Hồng Hà cho biết sẽ chỉ đạo Viện Khoa học địa chất phối hợp với nhà khoa học các nước nghiên cứu, đánh giá cụ thể về hiện trạng sạt lở ở hai dòng sông Tiền, sông Hậu.

Từ đó, đề xuất giải pháp giúp các tỉnh đưa ra hướng xử lý căn cơ, ổn định dòng chảy những nơi nguy hiểm được cảnh báo. Riêng vấn đề nạo vét luồng lạch và khai thác cát phải gắn với trách nhiệm bảo vệ môi trường. Phải quản lý chặt hơn trong thời gian tới và phải có trách nhiệm.

Theo báo cáo của UBND tỉnh An Giang, hai năm qua tỉnh An Giang đã xảy ra 38 vụ sạt lở bờ sông, làm mất 142 căn nhà và nhiều tài sản khác, ước tính thiệt hại mỗi năm trên 100 tỉ đồng.

Toàn tỉnh hiện có 51 đoạn có nguy cơ sạt lở, với tổng chiều dài trên 162km. Trong đó có 15 đoạn có chiều dài 30km nằm trong dạng nguy hiểm có khả năng sạt lở cao, uy hiếp gần 20.000 hộ dân trong khu vực. Do đó, tỉnh kiến nghị di dời 20.000 hộ dân này ra khỏi khu vực cảnh báo.

Khu vực bờ sông Vàm Nao (Chợ Mới, An Giang) bị sạt lở – Ảnh: Duyên Phan

Lệnh sơ tán khẩn cấp!

Ông Nguyễn Thanh Phong, bí thư Huyện ủy Chợ Mới, mấy ngày nay hay rảo qua điểm sạt lở coi tình hình bà con, giọng trầm buồn: “Dân gian người ta nói cháy nhà là mất hết. Nhưng cháy nhà ít ra còn cái nền nhà. Còn dân ở đây nhà cửa chuồi xuống sông, mất sạch rồi”. Nhưng ông cũng nói “quan trọng nhất là giữ được tánh mạng của dân, may mà không ai bị làm sao là mừng”.

Câu chuyện 16 nhà dân bị sụp xuống sông nhưng không một người dân nào bị ảnh hưởng tính mạng cũng bắt đầu từ một người dân phát hiện có sự bất thường và lên báo với công an xã.

Buổi chiều trước khi xảy ra sự cố, ông Nguyễn Văn Bé (67 tuổi) xuống mé sông tắm như thường lệ. Thế nhưng, khi ông bước xuống nước thì bỗng chới với bởi hằng ngày mé sông chỉ sâu đến lưng quần, giờ lặn với tay cũng không chạm đến đất. Ông vội leo lên bờ thì phát hiện bờ sông có vết nứt bằng lóng tay, kéo dài về phía lộ.

Ông Bé hớt hải chạy đến báo vụ việc với công an xã. Xã báo lên huyện. Huyện báo về tỉnh. Phó chủ tịch UBND tỉnh An Giang Lâm Quang Thi cùng đoàn cán bộ của tỉnh nhanh chóng đến hiện trường.

Thấy hiện tượng bất thường, ông Thi đã lệnh cho kiểm tra lòng sông. Lúc này, vẫn có ý kiến bàn ra, không vội quan trắc lòng sông. Ông Thi nhắc lại mệnh lệnh.

Kết quả khiến ai cũng bàng hoàng: một hố sâu 42m, dài 380m, rộng 120m tạo ra nơi dòng xoáy tại điểm giao nhau giữa sông Hậu và sông Vàm Nao, có biểu hiện tiến về khu vực dân cư trung tâm xã Mỹ Hội Đông. Lệnh khẩn cấp sơ tán dân lập tức được ban ra.

Ông Vũ Minh Thao, phó chủ tịch UBND huyện Chợ Mới, nói đã có 150 người của tỉnh, huyện, xã được huy động để lập tức giúp dân di dời. Lúc này nhiều hộ dân còn dùng dằng.

Một vài gia đình có nhà kiên cố cho rằng nền móng của nhà mình rất vững nên sẽ không sao, buộc các lực lượng phải vừa yêu cầu sơ tán vừa khuân vác tài sản của họ ra khỏi nhà.

Chỉ hơn 20 phút sau khi người dân cuối cùng trong vùng cảnh báo rời khỏi nhà thì dải nhà đã đánh ùm xuống sông…

Chiều 25-4, chúng tôi đi ghe đến gần nơi sạt lở. Từ ngã ba sông nhìn vào, thị trấn với nhà lầu, cửa hiệu san sát giờ đây bị vỡ ra bởi vết chém trí mạng của dòng sông.

Nhìn xuống mặt nước phẳng lặng một cách giả tạo, nhiều người rùng mình: “Mười mấy căn nhà đang nằm dưới đó. Giờ còn gì đâu…”. Một nỗi hoang mang len lỏi trong mỗi người dân sống gần vùng sạt lở. Bao đời sống bên vùng nước trù phú này, chưa khi nào họ thấy bất an với dòng sông vốn mang lại nhiều cá tôm này.

Cần vẽ ngay bản đồ vùng có nguy cơ sạt lở

PGS.TS Lê Anh Tuấn (phó viện trưởng Viện nghiên cứu biến đổi khí hậu, Đại học Cần Thơ) cho rằng khai thác cát là nguyên nhân chính của tình trạng sạt lở ở ĐBSCL, trong đó có vụ sạt lở ở Vàm Nao.

Khai thác cát, theo ông, làm xói lở hai bên bờ và lòng sông, cộng với các yếu tố dòng chảy mạnh, xiết và các nhà cửa, công trình xây cất bên trên gây ra sạt lở.

Theo ông Tuấn, để một bãi cát hình thành dưới lòng sông phải mất hàng chục năm, trong khi khai thác thì rất nhanh, cát hình thành tự nhiên không đủ bù đắp lại và việc này gây xói lở đã được các nhà khoa học trong, ngoài nước cảnh báo từ lâu nhưng không được lắng nghe.

Ông Lê Anh Tuấn cho rằng việc cần làm nhất hiện nay là chính quyền phải kiểm soát chặt chẽ việc khai thác cát.

Trước mắt các địa phương ở ĐBSCL cần làm ngay bản đồ vùng có nguy cơ sạt lở, tuyệt đối không cho khai thác cát và xây dựng các công trình dân cư ở nơi này.

Nơi nào trồng cây giữ đất được thì trồng, nơi nào làm kè được thì làm kè, tuy nhiên việc làm kè chỉ hạn chế chứ không thể kiểm soát sạt lở hoàn toàn.

“Người ta thường nói dòng sông bên lở bên bồi, nhưng bây giờ thì lở nhiều hơn bồi do khai thác cát quá mức và do các đập thủy điện từ thượng nguồn làm mất lượng phù sa đáng kể về ĐBSCL. Đây là nguy cơ tan rã của đồng bằng mà cần có sự cảnh báo cho Ủy ban sông Mekong”, ông Tuấn nói.

(Theo Tuổi Trẻ)