Áp thuế 50% với thép: EU đang ’sao chép’ chiến lược bảo hộ của Mỹ?

Quyết định tăng mạnh thuế thép khiến dư luận đặt nghi vấn liệu Brussels có đang đi theo mô hình thuế quan cứng rắn kiểu chính quyền Trump để bảo vệ ngành công nghiệp thép đang lao đao?

Ảnh: AFP/TTXVN

Chính sách thuế thép mới của EU khiến các đối tác như Trung Quốc, Anh và Ấn Độ lo ngại về nguy cơ mất thị phần, đe dọa hàng trăm nghìn việc làm trong ngành sản xuất kim loại (trong ảnh: Thép cuộn tại một nhà máy ở Duisburg , miền Tây Đức).

Theo đài phát thanh quốc tế DW (Đức) ngày 13/10, Ủy ban châu Âu (EC) vừa thông báo tăng gấp đôi thuế nhập khẩu đối với lượng thép vượt quá hạn ngạch miễn thuế lên 50%, đồng thời cắt giảm hạn ngạch này xuống còn 18,3 triệu tấn mỗi năm. Quyết định này, đang chờ sự phê duyệt của 27 quốc gia thành viên và Nghị viện châu Âu, được đưa ra nhằm giải quyết tình trạng sản xuất dư thừa toàn cầu và sự sụt giảm sản lượng thép của châu Âu, khiến một phần ba công suất sản xuất thép của khối bị đình trệ.

Liệu EU có sao chép chiến lược của Trump?

Mức thuế 50% của EU tương đương với mức thuế mà chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump đã áp đặt vào đầu năm nay. Điều này làm dấy lên câu hỏi liệu khối tự quảng cáo là hình mẫu của thương mại tự do này có đang học tập theo chiến lược của Washington hay không, hay chỉ đơn thuần là cố gắng cứu ngành công nghiệp thép nội bộ và tìm kiếm một thỏa thuận tốt hơn với Mỹ.

Trung Quốc, quốc gia bị đổ lỗi cho phần lớn những khó khăn của ngành thép EU với cáo buộc bán phá giá nguồn cung dư thừa, đã nhanh chóng phản pháo và gọi mức thuế này là “bước đi bảo hộ”. Phòng Thương mại Trung Quốc tại EU (CCCEU) bày tỏ lo ngại về sự gia tăng của chủ nghĩa bảo hộ thương mại trong thị trường EU, cho rằng xu hướng này “đi ngược lại cam kết lâu dài của EU về thương mại mở, dựa trên luật lệ”.

Tuy nhiên, EU cho biết mức thuế cao hơn chỉ nhắm vào khối lượng dư thừa và vẫn duy trì hạn ngạch thép không phải chịu thuế cao hơn. Hiệp hội Thép châu Âu (EUROFER) hoan nghênh chính sách mới, mô tả đây là một “phao cứu sinh” cho ngành thép của khối, vốn đã mất gần 100.000 việc làm trong 15 năm qua.

EUROFER lập luận rằng không giống như thuế quan của Mỹ áp dụng mức thuế 50% đối với tất cả các mặt hàng thép nhập khẩu, EU áp dụng “hệ thống hạn ngạch thuế quan”, vẫn cho phép một lượng lớn hàng nhập khẩu vào châu Âu mà không phải chịu thuế. Nhóm này cho biết hạn ngạch 18,3 triệu tấn thép nhập khẩu miễn thuế này gần bằng “tổng sản lượng thép của Pháp, Bỉ và Luxembourg”.

Thông điệp gián tiếp gửi đến Washington

Ủy viên Thương mại EU Maros Sefcovic phát biểu rằng Brussels quyết định hành động “theo cách của châu Âu”, nghĩa là “giữ cho thị trường châu Âu mở cửa” và “cung cấp hạn ngạch cho các đối tác của chúng tôi”. Ông cũng cho biết: “Điều rõ ràng đến từ Mỹ là câu hỏi: ‘Hãy xem, chúng tôi đã áp dụng những biện pháp rất mạnh mẽ – phía châu Âu sẽ làm gì?’”.

EUROFER không hề che giấu hy vọng sẽ nhận được sự nhượng bộ từ Mỹ. Nhóm này tuyên bố: “Chúng tôi hy vọng rằng những điều khoản mới này sẽ đặt nền tảng cho một cuộc đối thoại mới với chính quyền Trump nhằm dỡ bỏ thuế quan và khởi động lại công việc xây dựng liên minh nhằm ngăn chặn tình trạng dư thừa năng lực sản xuất toàn cầu”.

Alberto Rizzi, thành viên chính sách tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại châu Âu, nhận định mức thuế thép của EU cũng là một “thông điệp gián tiếp” gửi tới Washington rằng Brussels cũng có thể áp đặt mức thuế cao hơn. Ông cho rằng động thái này “có thể khuyến khích Washington đưa ra thỏa thuận hạn ngạch cho EU”.

Về phần mình, Penny Naas, Phó Chủ tịch cấp cao tại Quỹ Marshall của Đức, cũng lưu ý rằng thỏa thuận thuế quan EU – Mỹ đạt được vào tháng 8 vừa qua cũng bao gồm “hợp tác bảo vệ thị trường nội địa” khỏi tình trạng dư thừa năng lực sản xuất của Trung Quốc, điều này có thể giúp EU có được một số “quyền tiếp cận ưu đãi” cho các sản phẩm của mình vào thị trường Mỹ.

Mối lo ngại cho Anh và Ấn Độ

Trong khi đó, mức thuế thép mới của EU gây lo ngại cho các đối tác thương mại. Tại Anh, Alasdair McDiarmid, đại diện cho công đoàn trong Ủy ban điều hành của Liên đoàn công đoàn đóng tàu và kỹ thuật, và là thành viên Hội đồng quản lý của Quỹ Alex Ferry, lo ngại thuế thép của EU sẽ trở thành “mối đe dọa hiện hữu” đối với ngành công nghiệp thép của Anh. Ông cho biết khoảng 80% lượng thép xuất khẩu của Anh được chuyển đến EU, và “mất quyền tiếp cận thị trường này sẽ gây ra tác động thảm khốc đến việc làm của người Anh”.

Ấn Độ, một quốc gia sản xuất thép lớn khác, cũng chắc chắn chịu ảnh hưởng. Sandeep Poundrik, Thư ký Bộ Thép Ấn Độ, ước tính khoảng 3,3 triệu tấn, tương đương 60% tổng kim ngạch xuất khẩu thép của Ấn Độ, sẽ được chuyển đến khối này vào năm 2024. Việc đánh thuế thép nhập khẩu từ Ấn Độ đã là một điểm gây tranh cãi lớn, trong bối cảnh EU hiện đang đàm phán một hiệp định thương mại tự do với Ấn Độ.