Anh thất bại ở EURO 2020: Giải mã luân lưu của Southgate

Anh viết thêm chương mới trong lịch sử thất vọng của mình trong trận chung kết EURO 2020, HLV Gareth Southgate bị chỉ trích nặng nề về danh sách đá luân lưu. Tất cả là những lựa chọn thông qua dữ liệu toán học và nghiên cứu công nghệ.

Vào Chủ nhật 11/7 vừa qua (chính xác thì thời gian đã bước sang ngày mới 12/7, theo giờ địa phương), bóng đá Anh trải qua đêm đau đớn nhất trong lịch sử, kể từ sau khoảnh khắc quan trọng mà huyền thoại Bobby Moore nâng cao danh hiệu World Cup ngày 30/7/1966.

Cú sút hỏng của Saka khiến Anh đau đớn

Các nhà quản lý của liên đoàn bóng đá Anh (FA) vội vã gọi cho HLV trưởng, ông Gareth Southgate, để tìm ra bí ẩn lớn đằng sau thảm họa: làm thế nào mà ở thời điểm quan trọng nhất của đội tuyển sau hơn nửa thế kỷ, nhóm cầu thủ đá luân lưu với Italy trong trận chung kết EURO khép lại với Marcus Rashford, 23 tuổi, Jadon Sancho, 21 tuổi và Bukayo Saka, 19 tuổi?

Để hoàn thành nhiệm vụ đá luân lưu thường được giao cho các chuyên gia tốt nhất, Southgate chọn 3 cầu thủ dự bị thường xuyên, dưới áp lực của một SVĐ với hơn 70.000 người, ở một đất nước bị ảnh hưởng bởi tình hình sức khỏe, xã hội và chính trị.

Trong số 30 cầu thủ thực hiện đá luân lưu ở giải vô địch châu Âu này, chỉ có Saka và Sancho dưới 22 tuổi. Hơn nữa, Saka chưa thực hiện một quả phạt đền nào trong cả sự nghiệp thi đấu chuyên nghiệp của mình. Ba người được chọn – Rashford, Sancho và Saka – đều không thể đưa bóng vào lưới.

Phạt đền là thủ tục tuyến tính nhất trong các trận đấu có tuyến tính nhỏ nhất. Sự đơn giản tương đối của nó đã tạo ra những lý thuyết bí ẩn và những bất ngờ khó quên, thường liên quan đến những thất bại trong các trận đấu cần phải giải quyết bằng loạt luân lưu. Bóng đá thế giới từng có những khoảnh khắc luân lưu đáng nhớ.

Có thể kể đến trận chung kết Cúp C1 mà Liverpool thắng Roma năm 1984, khi họ đá trước và đá hỏng (hai cầu thủ Roma tranh bóng đá lượt đầu tiên. Đội trưởng Di Bartolomei giành được bóng và đá thành công, Graziani bị tranh cơ hội chuyển xuống đá lượt 4 và thất bại); pha cản phá của Tomislav Ivkovic (Nam Tư) trước Diego Maradona vĩ đại ở tứ kết World Cup 1990 (Argentina hỏng hai pha liên tiếp, nhưng vẫn thắng); hay quả phạt đền mà Roberto Baggio đá lên khán đài trong trận chung kết World Cup 1994, khiến Italy thua Brazil…

Chúng đều có thể so sánh với những khoảnh khắc hôm Chủ nhật gần nhất đã khiến nước Anh bỏ lỡ một cơ hội không thể tốt hơn để giữ chiếc Cúp EURO ở lại London.

Phạt đền và phương pháp toán học “Dữ liệu lớn”

Theo các nguồn tin thân cận với FA, phản ứng của Southgate khi các nhà quản lý đặt câu hỏi về những lựa chọn đá phạt đền là chưa từng có, vì bản chất nó là hiện đại. Sự lựa chọn của nhóm đá luân lưu là kết quả từ nhiều năm phân tích dữ liệu công phu của các nhà khoa học, từ bộ phận Khoa học thành tích hiện đang tài trợ cho nhiều liên đoàn bóng đá trên thế giới.

Lựa chọn đá luân lưu của HLV Southgate xuất phát từ gợi ý của các chuyên gia phân tích dữ liệu

Với trường hợp Anh, các chuyên gia – được kết hợp vào cấu trúc của FA dưới sự chỉ đạo của giám đốc điều hành Mark Bullingham – đã thực hiện theo phương pháp dựa trên những mô hình toán học phổ biến, được gọi là “Dữ liệu lớn” (Big data) và xuất phát từ bóng chày (môn thể thao được chơi đầu tiên ở Anh vào thế kỷ 18), môn tuyến tính nhất trong các cuộc thi thể thao đồng đội.

“Đây là trách nhiệm của tôi” , Southgate trả lời khi giới truyền thông Anh hỏi về danh sách kỳ lạ. “Tôi chọn những người đá bóng dựa trên những gì chúng tôi đã làm trong thực tế. Ở đây không ai tự yêu cầu được đá như thế nào. Chúng tôi đã cùng nhau chiến thắng với tư cách là một tập thể, và nếu chúng tôi không thắng trong trận chung kết này thì đó hoàn toàn là điều đáng tiếc.

Nhưng khi nói đến luân lưu, đó là việc của tôi. Chúng tôi đã phân tích các cầu thủ về những gì họ đã làm ở CLB và những gì họ thể hiện trong quá trình tập luyện với đội tuyển. Ở World Cup 2018 và UEFA Nations League 2018-19, chúng tôi đã làm theo quy trình tương tự và nó đã hiệu quả” .

Sau khi trận chung kết bắt đầu bước vào hiệp phụ, Southgate, theo các nguồn tin thân cận với cơ quan quản lý bóng đá Anh, đã nhận được một tin nhắn từ các nhà phân tích. Họ thông báo với Gareth rằng để hoàn thành nhóm đá luân lưu tốt nhất, ông cần hai cầu thủ không có mặt trên sân: Sancho và Rashford.

Southgate hẳn là không muốn thay đổi cấu trúc chiến thuật trước sự kiểm soát bóng của người Italy, nên ông chỉ đưa những cầu thủ này vào sân ở phút 120. Thứ tự các cầu thủ đá phạt đền – Harry Kane, Harry Maguire, Rashford, Sancho và Saka – cũng được các nhà phân tích gợi ý, theo cùng nguồn tin.

Nhà toán học Natxo Palacios-Huerta, một chuyên gia về Lý thuyết trận đấu và cộng tác với một số đội tuyển quốc gia trong việc phát triển các chiến lược để giải quyết loạt sút luân lưu, từng đưa ra một câu nổi tiếng: “60% số chiến thắng thuộc về đội sút trước” .

Nếu vậy, Italy ở Wembley đã phung phí lợi thế toán học của họ khi Pickford cản phá cú sút của Andrea Belotti. Nhưng ngay cả với những điều đó, người Anh cũng không thoát ra khỏi vòng xoáy đen.

Lợi thế toán học của Italy bị mất khi Pickford cản cú sút của Belotti, nhưng Anh vẫn thua

Khi được yêu cầu bổ sung thêm dữ liệu, công ty BeSoccer kiên quyết chống lại Palacios-Huerta và nghiên cứu tất cả các loạt sút luân lưu trong thập kỷ qua ở Champions League, Europa League, Siêu Cúp châu Âu, World Cup, EURO, Copa America và Confederations Cup. 30 trong số 58 trận đấu được kiểm tra, đội đá sau đã giành chiến thắng.

Quyết tâm không qua mặt các nhà khoa học, Southgate quyết định hành động theo gợi ý và nhận mọi lỗi lầm về thất bại. Phiên bản ông áp dụng là phiên bản chính thức của một Hiệp hội bóng đá tự hào đã phá vỡ chuỗi trận thất vọng lịch sử đá luân lưu nhờ sự đóng góp của khoa học và công nghệ.

Cho đến World Cup 2018 ở Nga, khi Anh đánh bại Colombia trên chấm luân lưu, các cầu thủ chuyên nghiệp mới chỉ thắng 1 trong 8 cuộc “đấu súng” mà họ tham gia trong 30 năm qua. Trong trận tranh hạng Ba UEFA Nations League 2018-19, họ thắng Thụy Sĩ với phân tích đưa thủ môn Jordan vào danh sách đá phạt đền (anh đá thứ 5 và thành công. Ở EURO 2020, nếu phải bước sang lượt thứ 6, chính Pickford sẽ thực hiện cho Tam sư). Theo Southgate, những phát triển mới đã mang lại một sự thay đổi văn hóa.

Có thể thấy, “Dữ liệu lớn” không phải lúc nào cũng chính xác với các quả phạt đền.

Khi công nghệ không mang lại hiệu quả mong muốn

“Điều tôi rõ ràng là một cú sút từ chấm phạt đền không phải là vấn đề may rủi” , Southgate nói tại một hội nghị do Google Cloud Next, nhà tài trợ và nhà cung cấp CNTT của FA, tổ chức vào năm 2019.

Khi được hỏi về ảnh hưởng của trí thông minh nhân tạo trong quá trình chuẩn bị các hình phạt, huấn luyện viên giải thích rằng các chương trình máy tính của Google đã mở ra chân trời cho ông. Ông nói: “Chúng tôi đã phân tích hàng nghìn cú sút penalty. Chúng tôi đã thay đổi văn hóa. Trong lịch sử, FA được coi là một nhóm những ông già mặc vest, sống tách biệt với phần còn lại của xã hội. Chúng tôi phải hiện đại hóa” .

Anh được tập và nghiên cứu đá phạt đền rất kỹ. Ở World Cup 2018, Rashford đá thành công và Anh chiến thắng nhờ khoa học và công nghệ

Theo dự án tiên phong này, trong những tháng gần đây, các tuyển thủ Anh đã trải qua những loạt sút luân lưu chi tiết tại các cơ sở St Georges Park – trung tâm bóng đá quốc gia của Hiệp hội bóng đá Anh (khai trương năm 2012, mang đến đột phá cho các cấp độ đội tuyển Anh: đội U17 vô địch châu Âu 2014 và thế giới 2017; vô địch U19 châu Âu 2017; vô địch U20 thế giới 2017).

Được hỗ trợ bởi một nhóm cơ sinh học, những người chịu trách nhiệm cho cuộc thử nghiệm đã đo nhịp tim, lượng oxy, cử chỉ, sức mạnh và tốc độ phản ứng của những cầu thủ đá luân lưu với chuyển động của thủ môn. Đối với diễn tập, họ thực hiện rất tốt, cho đến khi Rashford chậm rãi đá trúng cột dọc, cùng với Sancho bị thủ môn Donnarumma của Italy đoán đúng ý đồ.

Trên thực tế, bậc thang tài năng sút phạt của tuyển Anh đã rõ ràng. Nhưng với những gì diễn ra trong trận chung kết, nhiều cầu thủ hoặc HLV kỳ cựu đã bị sốc bởi hệ thống phân cấp mới. “Sterling đã ở đâu?” , Jose Mourinho tự hỏi, khó hiểu trước sự vắng mặt của những cầu thủ đẳng cấp nhất trong đội hình. “Tại sao Shaw hoặc Walker không có mặt? Đối với Rashford và Sancho, rất khó để sút phạt đền khi chưa chạm bóng” .

Bộ nhớ của bóng đá rất phong phú với những thất bại nổi tiếng, gắn với ngôi sao lớn hoặc các thủ lĩnh đội bóng. Maradona, Zico, Michel Platini, Roberto Baggio, Franco Baresi, Cristiano Ronaldo, Sergio Ramos hay Raul Gonzalez cho thấy không có công thức nào tối ưu để không bị sút bóng ra ngoài.

Kết quả mới nhất ở Wembley thực sự không phải là thất bại của các ngôi sao hay những đội trưởng, mà là sự thất bại của những người trẻ có ít hoặc không có kinh nghiệm, được tuyển chọn thông qua dữ liệu phân tích Google.