Ấn tượng trang sức của phụ nữ Tà Ôi

Dân tộc Tà Ôi có những nét văn hóa độc đáo. Một phần trong những sắc thái độc đáo đó là những trang sức truyền thống.

Đối với phụ nữ Tà Ôi, loại trang sức được ưa chuộng nhất là chuỗi hạt đeo cổ, vòng đeo cổ và khuyên tai.

Một số tài liệu nghiên cứu về bản sắc các dân tộc ghi lại: Phụ nữ Tà Ôi từ xưa đến nay thích đeo nhiều chuỗi hạt quanh cổ và dài trễ xuống ngực, trong đó phổ biến là loại chuỗi hạt được làm từ ba loại hạt cườm nhựa có màu sắc và kích cỡ khác nhau để xâu dây làm thành các chuỗi hạt đeo cổ hạt to, hạt vừa, hạt nhỏ.

Ngoài ra, chuỗi hạt mã não là một loại rất quý, vừa là trang sức, vừa là một biểu tượng về “quyền lực” và sự giàu có, sang trọng của người Tà Ôi. Ai có nhiều mã não, chắc chắn người đó rất giàu có và có địa vị cao trong cộng đồng.

Mỗi một phụ nữ Tà Ôi khi lấy chồng, của hồi môn mang theo luôn là những hạt mã não và đó cũng là món quà thiêng liêng của cô dâu được nhà chồng tặng cho nhân ngày cưới. Nhà nào giàu thì cho con gái một đôi chuỗi; giàu vừa thì một vòng đeo tay; tệ lắm thì cũng phải có một đôi hạt. Khi đeo, nếu không có được chuỗi mã não riêng thì có thể điểm xuyết một số hạt vào chuỗi cườm để tăng giá trị. Ngoài chuỗi hạt, người Tà Ôi còn sử dụng vòng cổ được nối từ nhiều vòng kim loại. Tuy nhiên, loại hình trang sức ngày hiện nay ít thấy sử dụng.

Bên cạnh chuỗi hạt đeo cổ là loại vòng xích đeo cổ, được kết nối bằng nhiều vòng kim loại nhỏ màu sáng như bạc, lồng vào nhau kiểu dây xích. Vòng xích được phụ nữ Tà Ôi ưa dùng để đeo cổ , vòng buông trễ trước ngực. Có thể đeo riêng hoặc đeo cùng với những chuỗi hạt.

Trong xã hội truyền thống, trang sức bằng loại vòng này là dấu hiệu về sự sang trọng. Ngày nay, người Tà Ôi hầu như không đeo vòng xích nữa, trừ một số ít bà già ở những làng xa xôi hẻo lánh. Tuy nhiên, một số gia đình vẫn cất giữ như là kỷ vật của đời xưa.

Khuyên tai của người Tà Ôi trước đây là một vòng kim loại nhỏ có thể bằng bạc hoặc mạ bạc, cốt là đất sét nên khá nặng.

Ngoài ra còn có loại khuyên kim loại đặc hình dấu hỏi, hình xoắn ốc thường bằng đồng hoặc bạc cũng to và nặng. Khuyên có thể to nhỏ khác nhau, có chiếc đường kính tới 5 đến 6 cm. Khuyên là trang sức của nữ giới, họ đeo mỗi bên một chiếc. Từ 6 đến 8 tuổi, các bé gái đã được xâu lỗ tai và đeo khuyên tai. Theo tuổi tác, người ta đeo khuyên tai to dần lên.

Càng về già, lỗ đeo càng rộng ra, dái tai càng xệ xuống, người ta coi đó là vẻ đẹp sang trọng. Các bà mẹ thường cho con gái khuyên tai, có những đôi khuyên từ đời bà, đời cụ truyền lại. Bố mẹ chồng cũng tặng khuyên cho con dâu mới trong ngày cưới.

Ngày nay, những khuyên tai kiểu này thường được cất giữ như kỷ vật, thi thoảng mới có cụ bà đeo trang sức hàng ngày. Ngoài ra đàn ông và đàn bà Tà Ôi còn đeo loại khuyên tai hình chóp cụt bằng xương hay quý hơn bằng ngà.

Ngoài các loại hình trang sức truyền thống trên, người Tà Ôi còn sử dụng một số loại hình trang sức khác như nhẫn đeo tay, vòng đeo chân bằng đồng hoặc bạc nhưng thường ít hơn. Bên cạnh đó người ta còn sử dụng những đồng tiền bằng bạc cũ, sau đó đục một lỗ trên đồng tiền xu rồi luồn dây vào để đeo cho trẻ con với ý nghĩa vừa là đồ trang sức vừa nhằm mục đích tránh gió…