5 lý do Mỹ vẫn chìm trong khủng hoảng xét nghiệm nCoV
Thiếu nguồn cung vật tư, tái mở cửa vội vàng và không có chiến lược toàn quốc khiến nước Mỹ vẫn chật vật trong nỗ lực xét nghiệm nCoV.
6 tháng kể từ khi Covid-19 bùng phát, Mỹ vẫn bị đánh giá chưa xử lý được vấn đề xét nghiệm nCoV. Nước này tuần trước tiến hành hơn 4 triệu lượt xét nghiệm, con số cao chưa từng thấy, nhưng diễn biến ngày càng trầm trọng của đại dịch khiến thành tích này không còn nhiều ý nghĩa.
Rào cản đầu tiên khiến Mỹ chưa thực hiện đủ xét nghiệm để tái mở cửa một cách an toàn là vấn đề về chuỗi cung ứng. Các phòng thí nghiệm thương mại trên cả nước vẫn gặp khó khăn trong việc được cung cấp đủ số lượng thuốc thử, loại hóa chất mà họ sử dụng để chuẩn bị cho xét nghiệm.
Theo Julie Khani, chủ tịch Hiệp hội Phòng thí nghiệm Lâm sàng Mỹ, họ còn thiếu ống hút thí nghiệm, dụng cụ mà các phòng thí nghiệm sử dụng để chuyển mẫu vào máy xét nghiệm. “Có những phòng thí nghiệm sẽ phải ngừng thu thập mẫu, hoặc chỉ tiến hành lấy mẫu với những người có nguy cơ cao. Thử thách thực sự khó khăn. Chúng tôi đang làm mọi thứ có thể để tránh nguy cơ này”, Khani nói.
Cuối tháng trước, 22% phòng thí nghiệm y tế cộng đồng tại Mỹ cho biết họ chỉ còn đủ lượng thuốc thử và những thành phần xét nghiệm quan trọng khác cho một tuần hoặc ít hơn.
Một nhân viên y tế nghỉ ngơi tại một trạm lấy mẫu xét nghiệm nCoV ở thành phố Houston, bang Texas, Mỹ, hôm 7/7. Ảnh: Reuters.
Giới chuyên gia cảnh báo sự gián đoạn trong bất cứ khâu nào của chuỗi cung ứng cũng có thể nhanh chóng dẫn tới tình trạng quá tải. Một số bang cho biết nỗ lực phân phối vật tư xét nghiệm của chính phủ đôi khi khiến khối lượng công việc còn nặng nề hơn.
Trong thư gửi Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Mỹ gần đây, John Wiesman, giám đốc Sở Y tế bang Washington, cho biết chính phủ liên bang nhiều lần gửi tới địa phương này những lô vật tư đóng gói kém, không nhãn mác, không tương thích với thiết bị của họ hoặc không sử dụng được.
Wiesman lấy ví dụ về trường hợp chính phủ gửi 250.000 que tăm bông xét nghiệm được đóng thành gói lớn, khiến bang Washington phải khử trùng và đóng gói lại.
Ông vẫn gửi lời cảm ơn chính phủ vì nỗ lực hỗ trợ, cho biết tình hình đã tốt hơn nhiều so với sự thiếu hụt nghiêm trọng hồi đầu năm. Tuy nhiên, Wiesman lưu ý rằng những vấn đề cung ứng hiện nay “có nguy cơ gây hạn chế khả năng xét nghiệm tổng thể tại thời điểm quan trọng của đại dịch”.
Khó khăn với các phòng thí nghiệm thêm chồng chất, khi quá trình tái mở cửa khiến số lượng mẫu xét nghiệm tăng lên nhanh chóng. Tuy nhiên, số lượng ca nhiễm mới tăng vọt trên cả nước chỉ là một phần. Nhu cầu gia tăng còn là kết quả của chính sách thúc đẩy xét nghiệm bên trong các nhà tù và viện dưỡng lão. Một số doanh nghiệp cũng tiến hành xét nghiệm hàng loạt nhân viên.
Nếu việc đi lại ở các bang được khôi phục như cũ, nhu cầu xét nghiệm có thể sẽ tiếp tục tăng lên. “Chúng tôi có thể hoàn thành 5.000 – 7.000 xét nghiệm mỗi ngày, đủ để kiểm soát dịch bệnh. Tuy nhiên, việc tái mở cửa sẽ đặt ra thử thách thực sự với chúng tôi, ngay khi lượng du khách trở lại gần với mức bình thường”, Thống đốc Hawaii David Ige cho hay.
Giới chức liên bang Mỹ gần đây cho biết họ đang tìm hiểu chiến lược gộp mẫu, giúp mở rộng năng lực xét nghiệm với cùng số lượng vật tư. Phương pháp này trộn mẫu từ nhiều người rồi xét nghiệm. Nếu kết quả là dương tính, từng người sẽ được xét nghiệm riêng. Trung Quốc và một số nước khác đã sử dụng chiến lược này để sàng lọc số lượng lớn người dân.
Tuy nhiên, theo Scott Becker, giám đốc điều hành Hiệp hội Phòng thí nghiệm Y tế Cộng đồng Mỹ, không phải nơi nào cũng phù hợp với chiến lược gộp mẫu. Ông đánh giá cách tiếp cận này chỉ phát huy hiệu quả tốt nhất ở những khu vực có tỷ lệ nhiễm nCoV thấp, số lượng mẫu trong một nhóm được giới hạn, đồng thời giới chức có các phòng thí nghiệm chất lượng cao.
Để cắt đứt chuỗi lây nhiễm, chỉ thúc đẩy xét nghiệm là không đủ. Mục tiêu này còn đòi hỏi cần truy vết tiếp xúc các ca nhiễm, nhằm xét nghiệm và cách ly, tránh để virus lây lan rộng hơn.
Tuy nhiên, ngay cả khi Mỹ tăng quy mô xét nghiệm lên mức kỷ lục, họ vẫn bị tụt lại trong công tác truy vết tiếp xúc. Chính phủ liên bang hầu như đã giao nhiệm vụ này lại cho cấp địa phương, trong khi họ không đủ cả nhân lực lẫn ngân sách, dẫn tới không thể đáp ứng đủ khối lượng công việc.
Ngay từ nhiều tháng trước, các chuyên gia và giới chức đã cảnh báo Mỹ cần tối thiểu 100.000 người truy vết để tái mở cửa an toàn. Tuy nhiên, các bang đang thực hiện nhiệm vụ với chỉ 1/3 số nhân lực cần thiết. Sự thiếu hụt này nằm trong số những nguyên nhân số ca nhiễm nCoV tăng vọt gần đây.
Video đang HOT
Hôm 2/7, giám đốc Sở Y tế bang Alaska Anne Zink cho biết số lượng nhân viên ít ỏi của bà bắt đầu bị quá tải. “Trong phần lớn thời gian của đại dịch, 96% ca nhiễm của chúng tôi được liên lạc trong vòng hai giờ sau khi có kết quả dương tính. Tuy nhiên, tốc độ đó nhanh chóng bị giảm sút”, Zink cho biết trong cuộc họp do thượng nghị sĩ Bill Cassidy tổ chức.
“Số ca nhiễm tại Alaska đang tăng lên, trong khi đội ngũ nhân viên y tế bị kiệt quệ, còn người dân tụ tập ngày càng đông. Trước đây chỉ có 4-5 trường hợp tiếp xúc, nhưng con số đó giờ đây lên đến 50 hoặc 100. Do đó, khả năng truy vết ngày càng vô cùng khó khăn”, bà nói.
Nhân viên y tế lấy mẫu xét nghiệm nCoV cho người dân tại thành phố Austin, bang Texas, hôm 28/6. Ảnh: Reuters.
Vấn đề tiếp theo mà Mỹ đang đối mặt là sự chênh lệch tỷ lệ xét nghiệm giữa các khu vực trên cả nước. Hơn 20 triệu người tại Mỹ đang sống tại những khu vực không có điểm xét nghiệm nCoV, thường là những địa phương người da màu chiếm đa số, Quỹ Surgo, một tổ chức phi lợi nhuận trong lĩnh vực y tế, cho biết.
Covid-19 được cho là phơi bày sự chênh lệch sâu sắc về chủng tộc trong khả năng tiếp cận với xét nghiệm nCoV, cũng như lĩnh vực y tế nói chung tại Mỹ. Quốc hội đã thúc đẩy chính quyền Trump hành động nhiều hơn để theo dõi và giải quyết tác động của Covid-19 đối với cộng đồng người da màu.
Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC) đã thiết lập quan hệ với Đại học Morehouse ở Atlanta, một tổ chức vì người da đen, nhằm xây dựng cơ sở hạ tầng quốc gia giúp theo dõi ảnh hưởng của Covid-19 tới các nhóm chủng tộc thiểu số, đồng thời phục vụ họ tốt hơn.
Chính phủ cũng đã bắt tay vào việc thành lập các điểm xét nghiệm tại những cơ sở y tế đủ điều kiện, nhằm phục vụ “những cộng đồng dễ bị tổn thương trong xã hội”. Tuy nhiên, nhiều nghị sĩ và các nhóm vận động đánh giá nỗ lực của chính phủ vừa muộn màng, vừa không đầy đủ.
Hồi đầu tháng, giám đốc CDC Robert Redfield buộc phải nhận lỗi trước quốc hội, do không cung cấp đầy đủ thông tin về sự chênh lệch giữa các chủng tộc trong đại dịch như luật pháp yêu cầu. Theo báo cáo chính quyền công bố tuần trước, số người gốc Phi nhiễm nCoV cao gần gấp ba lần so với người da trắng, số lượng phải nhập viện cũng gấp 4 lần. Người gốc Tây Ban Nha và châu Á cũng có nguy cơ nhiễm virus và nhập viện cao hơn người da trắng.
Việc Mỹ vẫn chìm trong khủng hoảng xét nghiệm còn bởi nhiệm vụ này bị phân về các địa phương. Chính quyền Trump vẫn quay lưng với phương án phát triển một chiến lược xét nghiệm thống nhất trên toàn quốc, dù họ đã giúp phân bổ nguồn cung ứng và kết nối hệ thống bệnh viện với các phòng thí nghiệm.
Phe Dân chủ và các chuyên gia y tế cho rằng Mỹ cần xây dựng kế hoạch toàn quốc, bao gồm nỗ lực liên bang mạnh mẽ hơn trong việc đảm bảo nguồn vật tư chủ chốt. “Chính quyền Trump thực sự chỉ muốn bỏ qua Covid-19, ngay cả khi số ca nhiễm đang tăng vọt trên toàn quốc. Cuộc khủng hoảng này đòi hỏi một kế hoạch xét nghiệm toàn quốc. Thật vô cùng đáng thất vọng khi chính phủ tiếp tục đẩy trách nhiệm cho các bang”, nghị sĩ Frank Pallone cho hay.
Trước thềm kỳ nghỉ lễ quốc khánh 4/7, giới chức và chuyên gia y tế đã khẩn cầu người Mỹ cố gắng kiềm chế sự lây lan của nCoV, bằng cách thực hiện cách biệt cộng đồng và đeo khẩu trang nơi công cộng.
Một số bang, bao gồm Texas, Florida và California, đã hoãn tái mở cửa và ra lệnh đóng cửa các quán bar do số ca nhiễm nCoV tăng đột biến. Thống đốc Texas Greg Abbott hôm 2/7 ban sắc lệnh hành pháp bắt buộc người dân đeo khẩu trang tại hầu hết nơi công cộng.
Bất chấp các nỗ lực trên, Mỹ hôm 8/7 đánh dấu ngày thứ hai liên tiếp số ca nhiễm nCoV mới vượt 60.000, trong khi California và Texas ghi nhận số người chết vì Covid-19 trong một ngày cao kỷ lục. Mỹ vẫn là vùng dịch lớn nhất thế giới với gần 3,2 triệu ca nhiễm và gần 135.000 người chết.
Lo ngại từ các vụ người da đen Mỹ chết treo cổ
Chính quyền nhanh chóng kết luận hai người da đen tìm thấy chết trong tình trạng treo cổ là tự tử, nhưng cộng đồng và luật sư phản đối.
Quảng trường Poncitlan nằm ở trung tâm Palmdale, thành phố hoang mạc miền nam California, nổi bật với bãi cỏ xanh mướt cùng vọng lâu và đài phun nước. Một bên quảng trường là Tòa Thị chính, bên kia là trạm cứu hỏa. Gần đó là một quán cà phê và khu căn hộ Whispering Palms.
Thời điểm này năm ngoái, lần đầu tiên nơi đây tràn ngập những người kỷ niệm Juneteenth, lễ hội thường niên đánh dấu sự kết thúc của chế độ nô lệ. Hôm 19/6, nó là nơi mà hàng trăm người đau đớn, giận dữ, bày tỏ tiếc thương và nghi ngờ khi thi thể Robert Fuller, một thanh niên da đen 24 tuổi được phát hiện treo cổ chết trên cây vào đầu giờ sáng.
Giờ đây bãi cỏ quanh cây hạt dẻ cười ngập bóng bay, nến, hoa và ảnh của Fuller. Một lá cờ Mỹ khổng lồ bay phấp phới trên cao, khi người ta tụ tập quanh gốc cây, bày tỏ tuyệt vọng vì mạng sống một người da đen nữa mất đi.
Khu vực tưởng niệm Robert Fuller tại quảng trường Poncitlan, thành phố Palmdale, hôm 10/6. Ảnh: NYT.
Sở cảnh sát Los Angeles ban đầu kết luận đây là vụ tự sát. Nhưng cơ quan này nhanh chóng chuyển hướng bằng cách tuyên bố sẽ điều tra toàn diện như một phản ứng trước các cuộc biểu tình tại thành phố và khắp đất nước chống lại nạn bạo lực và phân biệt chủng tộc của cảnh sát.
"Người da đen không bao giờ làm thế", Terry L.Scott, một đại lý bất động sản đến từ Los Angeles, cách Palmdale khoảng một giờ lái xe về phía tây, nói. Ý kiến của anh được nhiều người dân Palmdale đồng tình. "Họ không bao giờ treo cổ tự sát trên một cái cây ở nơi công cộng".
Khi căng thẳng gia tăng khắp nước Mỹ sau vụ sát hại George Floyd, một người da đen chết vì bị cảnh sát ghì gáy, khu vực sa mạc phía đông Los Angeles này lại rúng động không chỉ vì cái chết của Fuller mà còn vì một vụ tương tự gần Victorville, nơi người ta tìm thấy một người đàn ông da đen chết trong tư thế treo cổ trên cây, thòng lọng là sợi dây máy tính.
Vụ này, cũng giống vụ đầu tiên, đều kết luận sơ bộ là tự sát. Giới chức cho hay cả hai vụ đều không có dấu hiệu tội phạm. Nhưng bây giờ, để đáp lại thỉnh cầu từ các nhà hoạt động và gia đình người chết, chính quyền địa phương hứa sẽ điều tra toàn diện. Sự tham gia giám sát của Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI) và các nhà điều tra từ Bộ Tư pháp Mỹ, là dấu hiệu cho thấy sự mất tín nhiệm giữa cộng đồng người da đen với lực lượng thực thi pháp luật ở hai thành phố.
Các vụ án làm nổi bật lịch sử bấy lâu ở Nam California về phân biệt chủng tộc, nạn lạm quyền trong cảnh sát và sự hiện diện kéo dài của các nhóm theo chủ nghĩa da trắng thượng đẳng.
"Tôi cho rằng họ đã kết luận quá vội vàng", Jamon R.Hicks, luật sư đại diện cho gia đình Fuller, nói. Ông đang sắp xếp để Fuller được khám nghiệm tử thi.
"Điều khiến tôi lo ngại là vụ án mang những dấu hiệu lịch sử rõ ràng mà họ không thèm xem xét. Ngay từ đầu tôi đã không cho rằng đây là vụ tự tử, mà giống một vụ hành hình kiểu linsơ thời hiện đại (kiểu hành hình của những kẻ phân biệt chủng tộc chống lại người da đen)".
Ít nhất ba vụ treo cổ khác ở nơi công cộng trong những ngày gần đây bị kết luận là tự tử, tại Texas và thành phố New York, làm dấy lên nhiều nghi vấn. Một thiếu niên người da đen chết gần một trường tiểu học ở Spring, Texas. Một người đàn ông gốc Tây Ban Nha chết ở Houston. Một người đàn ông da den khác chết trong tư thế treo cổ trên cây ở công viên Manhattan.
Giới chức trong các vụ này đều kết luận không có bằng chứng cho thấy có dấu hiệu tội phạm. Tuy nhiên, những cái chết này thu hút sự chú ý của truyền thông xã hội, khi nhiều nhà hoạt động bày tỏ lo sợ chúng có thể là dấu hiệu của phản ứng chống lại phong trào Black Lives Matter (Mạng sống người da màu đáng giá), còn những người khác kêu gọi chính quyền liên bang mở điều tra.
Tại Nam California, người ta mới tìm thấy vài sợi dây thừng treo trên 5 cái cây trong một công viên đông người lui tới ở Oakland, khiến FBI phải mở điều tra xem đây có phải vụ án hình sự mang động cơ thù ghét hay không, dù một số người cho rằng mấy sợi dây chỉ là thiết bị tập luyện.
Thị trưởng Oakland Libby Schaaf tuyên bố bất kỳ ai có ý định treo dây thừng trên cây đều liên quan tới điều tra hình sự, đồng thời thừa nhận nó mang tính biểu tượng cho hành hình kiểu linsơ.
Tại Victorville, thành phố cách Palmdale 80 km về phía đông ở hạt San Bernardino, người dân đã tụ tập yêu cầu cảnh sát điều tra cái chết của Malcom Harsch, 38 tuổi, một người vô gia cư sống trong một túp lều, khi tìm thấy ông này trong tư thế treo cổ trên cây hôm 31/5, 10 ngày sau cái chết của Fuller.
Theo lời một nhân viên xã hội tóm tắt bản điều tra do sở cảnh sát San Bernardino kết luận, thi thể của Harsch không có vết thương do bị tấn công. Sợi dây để lại vết hằn sâu quanh cổ, điển hình của dấu hiệu tự tử, vài dấu vết ít ỏi khác cho thấy Harsch đã cố gắng thoát khỏi chiếc thòng lọng.
Nhưng nhiều người dân của thành phố tỏ ra vô cùng tức giận khi cảnh sát kết luận nhanh chóng Harsch chết do tự tử mà không khám nghiệm tử thi tới tận 12 ngày sau khi tìm thấy thi thể. Cái chết của Harsch cũng không được công bố tới gần hai tuần sau, chỉ khi truyền thông đưa tin. Trong cả hai vụ, cảnh sát không hề công bố thư tuyệt mệnh.
Gia đình của Harsch và Fuller đều nghi ngờ cái chết của người thân không phải do tự tử. Nhưng cuối tuần trước, gia đình của Harsch thông qua một phát ngôn viên, cho biết đã xem lại băng ghi hình do cảnh sát cung cấp và chứng thực Harsch chết do tự tử.
Tuy nhiên, trong cuộc biểu tình gần đây tại Palmdale, chị gái Diamond Alexander của Fuller, người sống ở Arizona, khẳng định "em tôi không tự tử. Nó không phải người như thế".
Karmen Smith, chuyên gia trị liệu tâm thần, bàng hoàng trước cái chết của Fuller. Fuller tốt nghiệp trường trung học ở địa phương, thích bóng rổ, tính cách hài hước và hướng ngoại. Smith đã lái xe từ Las Vegas tới quảng trường ở Palmdale.
Cô không tin một người đàn ông da đen sẽ treo cổ tự tử trên một cái cây ở công viên công cộng, bởi lịch sử nước Mỹ ghi nhận đây là lối hành hình của những kẻ phân biệt chủng tộc với người da đen. Khi Smith bước vào công viên sáng 16/6, cô đã hét lên vì giận dữ và đau buồn.
Các quan chức hạt Los Angeles cho hay đang tìm kiếm video từ camera an ninh quanh khu vực công viên và phân tích thòng lọng treo cổ Fuller.
Biểu tình đòi công lý cho Macolm Harsch và chấm dứt nạn cảnh sát bạo lực trước tòa thị chính Victorville hôm 16/6. Ảnh: NYT.
Tại quảng trường ở Palmdale, lịch sử đau thương của nước Mỹ lại hiện ra. Một người đàn ông đặt những tấm ảnh về người da màu thời trước tại Mỹ bị hành hình kiểu linsơ. Những người khác thảo luận về các vấn đề khó giải quyết trong khu vực, về sự phân biệt đối xử trong mua bán nhà cửa, về đặc điểm chủng tộc, về sự hiện diện của các nhóm phát xít kiểu mới.
Khu vực này một thời chỉ có người da trắng sinh sống và suốt Thế Chiến II, nơi đây trở thành khu vực phát triển hàng không vũ trụ, thu hút thêm nhiều gia đình tới định cư. Trong những thập niên gần đây, nhân khẩu học thay đổi, người da đen và người gốc Latin từ Los Angeles tới đây tìm kiếm nhà cửa có giá phải chăng. Sự dịch chuyển này gây căng thẳng sắc tộc.
"Tôi chuyển đến đây từ Compton 10 năm trước", Aleka Jackson, 48 tuổi, sống ở Victorville, nói. "Tôi muốn nuôi dạy con cái trưởng thành ở một nơi an toàn hơn nhưng khi chuyển chỗ, các vấn đề rắc rối đi kèm cũng thay đổi. Thay vì một nơi thịnh hành các băng đảng như chỗ cũ, tôi đối mặt với kỳ thị chủng tộc".
Nhiều người da đen và Latin chuyển tới đây là những người có thu nhập thấp, sử dụng ưu đãi thuê nhà từ chương trình hỗ trợ nhà ở theo Mục 8 của Đạo luật Nhà 1937 theo luật liên bang.
Điều này khiến chính quyền địa phương hợp tác cùng sở cảnh sát nhằm vào những người có thu nhập thấp để trục xuất, theo các nhà điều tra liên bang, những người phát hiện cảnh sát có hành vi lạm dụng chống lại người gốc Phi năm 2013. Cuộc điều tra dẫn tới việc chính quyền liên bang phải ra quy định giám sát các cơ quan cảnh sát địa phương.
"Tôi cảm thấy cuộc sống của người da đen ở đây vẫn rất dễ bị tổn thương", Christian D.Greeen, một mục sư địa phương kiêm trợ giảng về lịch sử người Mỹ gốc Phi tại một số trường đại học, nói.
Một ngày sau khi Fuller chết, một phó cảnh sát trưởng đã bắn chết một người đàn ông da đen tại nhà riêng của anh này ở Lancaster sau một cuộc cãi vã. Sở cảnh sát biện hộ Michael Thomas, người bị giết, đã cố đoạt súng của cảnh sát nhưng hôn thê của anh phủ nhận.
Mục sư Jacob D.R.Johnson tại nhà thờ Baptist thung lũng Growing, một hội thánh mà con chiên chủ yếu là người Mỹ gốc Phi tại Lancaster, cho biết ông không dám đến nhìn công viên nơi tìm thấy Fuller treo cổ. "Tôi đã trằn trọc nhiều đêm", ông nói.
Johnson là phó chủ tịch một hiệp hội địa phương của NAACP (hiệp hội quốc gia vì sự tiến bộ của người da màu tại Mỹ). Giống nhiều lãnh đạo người da đen khác tại đây, ông đang lên tinh thần cho khả năng Fuller bị sát hại cũng như phản ứng của người dân.
"Chúng tôi sẽ không đưa ra kết luận nhanh chóng", ông nói. "Lý trí mách bảo chúng tôi phải chờ đợi".
Ông bị ám ảnh bởi sự phân biệt chủng tộc hiện hữu trong khu vực, nơi đâu đó lại hiện lên hình vẽ biểu tượng phát xít hay hình ảnh các giáo viên một trường trung học ở Palmdale tươi cười cầm dây thòng lọng.
"Tội ác do thù hận gây ra không thể tưởng tượng nổi", ông nói. Cho tới khi tìm ra đáp án, "chúng tôi yêu cầu mọi người thường xuyên liên lạc với người nhà".
Liên Hợp Quốc thông qua nghị quyết về phân biệt chủng tộc Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp Quốc nhất trí thông qua nghị quyết lên án phân biệt đối xử và bạo lực sau cái chết của người da màu Mỹ George Floyd. Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp Quốc (UNHRC) ngày 19/6 nhất trí thông qua nghị quyết do các nước châu Phi đề xuất về "tình trạng phân biệt chủng tộc có...