3 kịch bản cho ‘điểm nóng’ Ukraine

Với việc Mỹ bác bỏ nhiều lo ngại về an ninh của Nga, viễn cảnh leo thang quanh vấn đề Ukraine đang tăng lên.

Theo đài RT, Mỹ đã gửi cho Nga một phản hồi bằng văn bản đối với các đảm bảo an ninh do Nga đề xuất. Mặc dù từ chối chấp nhận yêu cầu của Nga về việc NATO sẽ không mở rộng thêm về phía biên giới Nga, nhưng Mỹ cho biết đã sẵn sàng thảo luận về một số vấn đề, bao gồm kiểm soát vũ khí và ổn định chiến lược.

Trong bối cảnh này, nhà phân tích Ivan Timofeev, Giám đốc Chương trình Câu lạc bộ Valdai và là một trong những chuyên gia chính sách đối ngoại hàng đầu của Nga, cho rằng Nga còn ba lựa chọn.

Kịch bản một: Chiến tranh

Trong điều kiện hòa bình, khó có thể tránh khỏi việc Ukraine vẫn sẽ theo đuổi con đường chống Nga. Với tình hình chính trị ở Ukraine, thỏa hiệp với Nga là điều không thể.

Binh sĩ Ukraine tại khu vực xung đột với lực lượng li khai ở Gorlivka, miền Đông Lugansk. Ảnh: AFP/TTXVN

Chính phủ Ukraine tự nhận thấy không có cách nào khác để đảm bảo an ninh của đất nước ngoài việc trở thành thành viên NATO. Phương Tây cũng sẽ hướng tới việc để cho Ukraine tham gia vào các cấu trúc an ninh của mình. Do đó, không thể thay đổi con đường chống Nga này mà không có chiến tranh.

Ngay cả khi Ukraine không gia nhập NATO trong những năm tới hoặc nhiều thập kỷ tới, thì cũng không có gì ngăn cản Ukraine triển khai các hệ thống tấn công hoặc các hệ thống khác trên lãnh thổ, tái vũ trang quy mô lớn cho các lực lượng vũ trang bằng tiền của các nước phương Tây.

Xét chiều dài đường biên giới hai nước, tình hình Ukraine đặt Nga vào thế bất lợi. Diễn biến quân sự ở Ukraine do Mỹ và phương Tây gây ra là mối đe dọa cơ bản đối với Nga. Quân đội Ukraine có thể bị đánh bại tương đối nhanh chóng, và nước này có thể tránh được một cuộc chiến kéo dài bằng cách thực hiện một chiến dịch chớp nhoáng.

Nếu xảy ra chiến tranh giữa Ukraine và Nga, Nga sẽ bị trừng phạt, dù tác động mạnh nhưng không phải là đòn “chí tử”. Lợi ích đối với an ninh quân sự lớn hơn thiệt hại về kinh tế. Tác hại đối với nền kinh tế sẽ không gây phản đối công khai ở Nga và có thể được kiểm soát.

Uy tín của các giới chức Nga sẽ tăng lên nhờ họ đã giải quyết được một nhiệm vụ lịch sử quan trọng.

Các biện pháp trừng phạt đối với Nga sẽ càng làm xói mòn niềm tin vào hệ thống tài chính lấy Mỹ làm trung tâm. Nga sẽ có thể tồn tại như một pháo đài.

Bản thân phương Tây đang suy yếu. Chiến thắng của Nga ở Ukraine sẽ giáng một đòn nữa vào Mỹ và phương Tây, đồng thời sẽ đẩy nhanh quá trình thoái trào của họ.

Nếu kịch bản này xảy ra, quan hệ giữa Nga và phương Tây sẽ đổ vỡ hoàn toàn. Kịch bản cũng sẽ dẫn đến thiệt hại lớn về nhân mạng, gây khủng hoảng kinh tế nghiêm trọng và lâu dài ở Nga do các biện pháp trừng phạt của phương Tây, và NATO quân sự hóa đáng kể Đông Âu.

Kịch bản hai: Căng thẳng vĩnh viễn

Cái giá của giải pháp quân sự cho vấn đề Ukraine là quá cao. Ngay cả trong trường hợp các lực lượng vũ trang Ukraine bị đánh bại nhanh chóng, vấn đề kiểm soát lãnh thổ cũng nảy sinh. Chế độ mới ở Ukraine sẽ đòi hỏi nguồn tài chính đáng kể từ Nga. Cộng với những thiệt hại từ các lệnh trừng phạt, tình trạng thiếu nguồn lực bên trong chính nước Nga sẽ rất lớn.

Binh sĩ Ukraine tại khu vực xung đột với lực lượng li khai ở Gorlivka, vùng Donetsk. Ảnh: AFP/TTXVN

Nếu kiểm soát hoàn toàn Ukraine, Nga cũng không thể ngăn phương Tây hình thành và vũ trang cho các nhóm Ukraine ở các vùng lãnh thổ lân cận.

Nếu một phần lãnh thổ Ukraine vẫn do chế độ thân phương Tây kiểm soát, xung đột sẽ trở thành vĩnh viễn. Khi đó, không có vấn đề nào về an ninh của Nga được giải quyết và số lượng vấn đề sẽ chỉ tăng lên do quá trình quân sự hóa ở Đông Âu.

Kịch bản này cho thấy sự ổn định nội tại của xã hội Nga sẽ không được đảm bảo, nếu xét đến thiệt hại kinh tế từ các lệnh trừng phạt, chi phí chiến tranh và số tiền chi cho Ukraine. Trường hợp này sẽ gây lạm phát khó tránh và suy giảm thu nhập cho người dân Nga.

Kịch bản này không làm thay đổi hoàn toàn tình hình ở châu Âu. Mối quan hệ giữa Nga và phương Tây vẫn là cạnh tranh, nhưng không vượt qua ranh giới đỏ.

Kịch bản ba: Loại bỏ chương trình nghị sự liên quan Ukraine

Nếu trở thành thành viên NATO, Ukraine sẽ gây hại nhiều hơn cho NATO do có nhiều xung đột chưa được giải quyết và không có đóng góp rõ ràng cho an ninh chung. Bảo lãnh cho Ukraine sẽ gây rắc rối và tốn kém cho NATO.

Tổng thống Vladimir Putin tại cuộc họp trực tuyến ở Moskva, Nga. Ảnh: AFP/TTXVN

Nếu phương Tây để Ukraine gia nhập NATO, Ukraine sẽ khiến NATO trở thành một cấu trúc thậm chí còn mất cân bằng hơn, trong đó số lượng “người đi nhờ xe” sẽ tăng lên.

Mặc dù vẫn nằm trong ảnh hưởng của phương Tây, nhưng Ukraine sẽ ngày càng giảm tầm quan trọng. Phương Tây không có lý do gì để ủng hộ Ukraine lâu dài. Viện trợ sẽ giảm dần khi vị trí của Ukraine tụt xuống sau trong danh sách các ưu tiên của phương Tây. Nếu không có can thiệp quân sự, Ukraine sẽ thành một quốc gia ngoại vi và là ưu tiên thứ ba trong chương trình nghị sự toàn cầu.

Nga có khả năng quân sự đáng kể để ngăn chặn đe dọa xuất phát từ lãnh thổ của Ukraine và các nước NATO. Ngay cả khi không sử dụng vũ khí hạt nhân, Nga thể gây ra thiệt hại không thể chấp nhận được cho các đối thủ ở châu Âu. Kiểm soát Crimea đảm bảo sự thống trị của Nga ở Biển Đen.

Tuy nhiên, quan hệ giữa Nga với phương Tây không chỉ giới hạn ở Ukraine. Nga có nhiều khía cạnh mà nước này có thể mặc cả với phương Tây. Loại bỏ chương trình nghị sự liên quan Ukraine là hoàn toàn có thể, và thậm chí đáng mong đợi. Sự cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc có thể sẽ định hình nền chính trị toàn cầu trong những thập kỷ tới.

Nền kinh tế Nga vẫn còn mỏng manh và phụ thuộc vào thị trường hàng hóa. Do đó, kịch bản dễ chịu nhất là tránh căng thẳng quá mức do chiến tranh và các biện pháp trừng phạt. Việc phá vỡ quan hệ kinh tế với phương Tây cũng phản tác dụng với Nga.

Chọn kịch bản nào?

Kịch bản đầu tiên rõ ràng là gây rủi ro đáng kể cho Nga. Đối với phương Tây, đó cũng là điều không mong muốn.

Kịch bản thứ hai khá dễ chấp nhận đối với phương Tây. Đối với Nga, nó có ít rủi ro hơn, nhưng lợi ích có hạn. Mối nguy hiểm chính là áp lực của phương Tây đang dần dần tăng lên.

Mối nguy tương tự cũng có trong kịch bản thứ ba.

Theo các chuyên gia, nhiệm vụ chính của phương Tây sẽ là xoa dịu Nga và giảm căng thẳng để có lợi cho chính mình. Nhiệm vụ chính của Nga là tránh hành động quá mức, đồng thời không sa lầy vào một cuộc đối đầu tốn kém, chỉ duy trì và sử dụng đòn bẩy gây áp lực lên phương Tây khi cần phục vụ lợi ích của mình.