12 năm ấp ủ đề án thu phí ôtô vào trung tâm TP HCM

Nghiên cứu từ 12 năm trước, kế hoạch thu phí ôtô vào khu trung tâm 3 lần được đề xuất lên chính quyền TP HCM, nhưng chưa triển khai do nhiều ý kiến trái chiều.

Sở Giao thông Vận tải vừa báo cáo UBND TP HCM về việc lập dự án thu phí ôtô vào khu trung tâm (quận 1, 3) nhằm hạn chế ùn tắc giao thông, giảm ô nhiễm. Động thái này thực hiện trên cơ sở Công ty cổ phần Công nghệ Tiên Phong (ITD – nhà đầu tư) hôm 6/10 đề xuất bỏ kinh phí nghiên cứu, lập đề xuất dự án theo hình thức đối tác công tư (PPP).

Chủ trương thu phí ôtô vào trung tâm được chính quyền TP HCM đồng ý và giao ITD nghiên cứu từ năm 2009. Sau thời gian chuẩn bị, năm 2011 công ty hoàn tất báo cáo nghiên cứu khả thi. Doanh nghiệp đề xuất lập 36 cổng thu phí tự động trên vành đai khép kín bao quanh quận 1, 3 và vùng giáp ranh quận 5, 10.

Các tuyến đường được xây dựng cổng thu phí, gồm: Ba Tháng Hai, Lê Hồng Phong, Lý Thái Tổ, Nguyễn Văn Cừ, Võ Văn Kiệt, Tôn Đức Thắng, Nguyễn Phúc Nguyên giao Cách Mạng Tháng Tám và tuyến đường Hoàng Sa dọc theo kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè.

Phạm vi đề xuất thu phí ôtô vào quận 1, 3 và một phần quận 10. Đồ hoạ: Khánh Hoàng

Tại các cổng sẽ lắp các thiết bị tính phí và camera chuyên dụng nhận dạng các loại xe. Tổng mức đầu tư toàn dự án khoảng 1.200 tỷ đồng. Mức phí đề xuất với xe du lịch là 30.000 đồng một lượt, các loại ôtô còn lại chịu 50.000 đồng mỗi lượt. Việc thu phí ở thời gian 6h-20h, dự kiến hoàn vốn trong 2 năm.

Thời điểm đó, ông Lâm Thiếu Quân, Tổng giám đốc ITD kỳ vọng dự án thu phí theo “mô hình Singapore” này sẽ giảm khoảng 40% lượng ôtô vào nội đô thành phố. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia lo ngại đề án nếu áp dụng sẽ đẩy giá hàng hóa lên cao vì chi phí vận chuyển tăng; trung tâm TP HCM “ngập” xe máy… Vì vậy, UBND thành phố chỉ đạo các bên liên quan làm rõ ý kiến phản biện, hoàn thiện nội dung nghiên cứu. Kế hoạch thu phí dừng suốt 4 năm sau đó.

Cuối năm 2016, kế hoạch thu phí khởi động trở lại khi UBND TP HCM giao Sở Giao thông Vận tải phối hợp ITD hoàn chỉnh đề án. Đề xuất lần này của ITD cơ bản dựa trên nghiên cứu trước đó về phạm vi thu phí, chỉ khác tổng mức đầu tư tăng lên 1.500 tỷ đồng. Nhà đầu tư tự bỏ vốn thực hiện theo hình thức BLT (xây dựng – thuê dịch vụ – chuyển giao) trong 15 năm, từ 2020.

Việc thu phí chỉ áp dụng chiều ôtô chạy vào trung tâm giờ cao điểm 6h-9h và 16h-19h. Mức phí cũng điều chỉnh, ôtô con 40.000 đồng và xe khách 50.000 đồng mỗi lượt… Xe buýt được miễn phí và taxi chịu phí 30.000 đồng… Tiền thu được sẽ hỗ trợ phát triển vận tải hành khách công cộng.

Kẹt xe trên đường Cao Thắng, quận 3, tháng 1/2020. Ảnh: Quỳnh Trần

Tổng giám đốc ITD Lâm Thiếu Quân phân tích, đề án khi triển khai giúp dòng xe đi nhanh hơn 10%, trong 15 năm có thể đem lại hiệu quả 245.000 tỷ đồng – do giảm ùn tắc cho toàn xã hội. Song cũng như lần trước, đề xuất lại đối diện với những phản biện về tính khả thi của các chuyên gia tại hội nghị góp ý do thành phố tổ chức. Kế hoạch thu phí ôtô vào trung tâm lại “án binh bất động”.

Đến giữa năm 2019, trước tình trạng lượng ôtô tăng cao, khu vực nội đô quá tải, cần phát triển giao thông công cộng… Sở Giao thông Vận tải TP HCM một lần nữa đề xuất thu phí ôtô vào trung tâm. Phương án lần này sử dụng ngân sách đầu tư, với kinh phí khoảng 250 tỷ đồng (giảm nhiều lần so với đề án trước đó), dự kiến triển khai giai đoạn 2019-2021.

Địa điểm và phạm vi thu phí cơ bản dựa trên quan điểm của ITD nghiên cứu trước đó, nhưng chỉ xây 34 cổng thu phí quanh khu trung tâm. Khi vận hành, khai thác, thành phố sẽ đấu thầu tìm đơn vị đủ năng lực, nguồn thu nộp về ngân sách. Dù vậy cuối năm 2019, Covid-19 xuất hiện, thành phố tập trung chống dịch. Vấn đề thu phí ôtô vào trung tâm tiếp tục tạm dừng.

Tháng 10 năm nay, Công ty ITD gửi đề xuất lập dự án theo hợp đồng BLT. Phương án lần này không thay đổi nhiều về vành đai, phạm vi áp dụng, chỉ tăng vốn đầu tư và mức phí. Doanh nghiệp dự kiến toàn dự án cần gần 2.280 tỷ đồng. Trong đó, gần 480 tỷ đồng vốn đầu tư ban đầu, 1.800 tỷ đồng cho chi phí vận hành 10 năm sau đó. Nhà đầu tư tự thu xếp vốn để thực hiện dự án .

Ôtô, xe máy chạy trên đường Trường Sơn ( quận Tân Bình) năm 2019 – một trong các điểm dự án lập cổng thu phí. Ảnh: Quỳnh Trần

Mức phí đề xuất cho ôtô con là 40.000 đồng, xe khách và xe tải mức 70.000 đồng gồm cả xe biển xanh; taxi đăng ký tại TP HCM mức 20.000 đồng. Các loại xe buýt và nhóm xe ưu tiên (cấp cứu, chữa cháy…) được miễn phí. Việc thu phí dự kiến ở khung thời gian 6h-9h và 15h-19h.

Tổng giám đốc ITD Lâm Thiếu Quân cho biết, hiện dự án mới ở bước xin chủ trương, quay lại từ đầu như những lần trước. Khi thành phố chấp thuận, nhà đầu tư tự bỏ kinh phí để nghiên cứu cụ thể. Trong khi đó, theo lãnh đạo Sở Giao thông Vận tải, thu phí ôtô vào trung tâm chỉ là một trong giải pháp tổng thể, đi kèm với việc tổ chức lại giao thông ở phần “lõi” trung tâm, các khu phố đi bộ, phát triển giao thông công cộng…

Đến giữa tháng 9, TP HCM quản lý gần 8,4 triệu phương tiện, với hơn 806.000 ôtô và khoảng 7,6 triệu xe máy. So với cùng kỳ năm 2020, số lượng ôtô đăng ký mới tăng gần 3,8%, xe máy 3,3%. Trong đó, 9 tháng đầu năm nay, bình quân mỗi ngày có khoảng 109 ôtô và 438 xe máy đăng ký mới.