1001 thắc mắc: Vì sao gián chết lại nằm ngửa?

Ông Coby Schal, giáo sư chuyên nghiên cứu về côn trùng học của trường Đại học Bắc Carolina đã có lời giải thích về hiện tượng này.

Có bao nhiêu loại gián?

Gián nhà (Danh pháp khoa học: Periplaneta) là một chi gián thuộc họ Blattidae, trong chi này có nhiều loài gián sống trong nhà của con người. Chúng đã thích ứng sống trong nhà ở và thường xuyên bắt gặp những loài này.

Gián nhà là chi côn trùng có cơ thể dẹt hướng lưng bụng, thông thường có đôi cánh ôm kín lưng. Kích thước cơ thể của chúng khác nhau theo loài, có thể dài từ 2 – 3mm đến 80mm. Toàn thân có thể màu nâu sáng hoặc đen (lúc mới sinh có màu trắng). Đa số các loài gián ít khi bay, song chúng bò rất nhanh.

Thực ra gián có tới ít nhất là… 5.000 loại, nhưng Periplaneta Americana và Blattella Germanica – hay còn gọi là gián Mỹ và gián Đức – là 2 loài phổ biến nhất (và cũng gieo rắc nhiều nỗi kinh hoàng nhất) đối với con người.

Americana là loài gián khá phổ biến ở những vùng có khí hậu ấm áp. Chúng rất yêu thích những khu vực rộng lớn, đặc biệt là những nơi mang tính công cộng như tiệm tạp hóa, cửa hàng tiện lợi hay nhà hàng…

Loài gián Mỹ này thích sống ngoài trời tại những nơi như xung quanh thùng rác, trên cây và trong gỗ.

Ngoài ra, chúng ta còn có thể tìm thấy loài gián này ở những nơi dưới lòng đất như trong mương, ống dẫn hơi nước, tầng hầm hay cống rãnh. Khi mùa mưa tới, chúng sẽ thực hiện cuộc “đại di cư” đến xâm chiếm tòa nhà, gieo rắc nỗi kinh hoàng cho mọi người.

Trong khi đó, anh em đồng chí của Americana, Germanica có vẻ “chảnh” hơn khi không thể sống thiếu con người và cuộc sống văn minh.

Loài gián này thường sống thành bầy lớn, tập trung ở những nơi tối tăm ẩm thấp, nhất là trong nhà bếp, trong tường, trong những ngăn kéo bỏ trống cũng như dưới bếp lò, máy giặt và máy rửa chén…

Gián nhà được coi là loài gây hại, có hại cho sinh hoạt hàng ngày và sức khỏe của con người. Chúng ăn nhiều loại đồ vật trong nhà như quần áo, giấy, thức ăn của con người và cả các chất thải trong thùng rác nhà bếp. Sau khi ăn thực phẩm bị ô nhiễm, vi khuẩn và động vật nguyên sinh có thể tồn tại trong hệ thống tiêu hóa của gián trong một tháng hoặc hơn. Sau đó, thực phẩm hoặc đồ dùng có thể bị nhiễm phân gián và nguồn bệnh được lan truyền khi gián di chuyển, kiếm ăn và thải phân.

Gián nhà có tập tính sống ở những nơi bẩn thỉu, hủy hoại và làm thức ăn bị nhiễm khuẩn, đồng thời có thể gặm nhấm làm hư hỏng một số vật dụng như quần áo, vải vóc, bìa gáy sách vở. Chúng vừa ăn vừa nôn mửa những thức ăn mà chúng đã tiêu hóa một phần và đào thải phân rải rác khắp nơi. Các chất bài tiết, nôn mửa từ miệng gián, các tuyến trên cơ thể của gián có mùi hôi đặc biệt, rất khó chịu và đọng lại rất lâu trên những vật dụng mà nó đã đi qua.

Chúng ăn gì để sống?

Gián không những gớm ghiếc mà còn sinh sản rất nhanh. Lấy ví dụ một quần thể Americana trong mỗi ống cống có thể lên tới con số 5.000 con! Theo đó mỗi gián cái sẽ đẻ 150 trứng trong 10 tháng, tập trung thành một cụm gần với nguồn thức ăn.

Còn loài Germanica, mỗi năm có thể sản sinh hơn 10.000 cá thể – theo thống kê từ ĐH Nông Nghiệp Penn State (Mỹ).

Do sinh sản nhiều như vậy, nên nhu cầu dinh dưỡng của chúng cũng rất cao. Sau khi trứng nở, gián con phải trải qua nhiều giai đoạn phát triển để trở thành con trưởng thành, và mỗi giai đoạn đều cần một lượng lớn thức ăn.

Vì sao gián chết lại nằm ngửa

Giáo sư Coby Schal cho rằng có hai lý do cơ bản. Thứ nhất, gián có phần lưng hơi tròn, trơn và phần thân dẹt giúp chúng có thể co lại, trốn trong các khe hẹp và đường nứt. Thứ hai, gián có trọng lực cơ thể lớn nhờ 6 chân dài, như vậy hầu hết sức nặng của chúng tập trung xung quanh lưng. Khi gián đã già và chết đi, trọng tâm sẽ kéo lưng của nó quay xuống sàn nhà và làm nó lật ngửa. Cái lưng trơn tròn và các cơ đang yếu dần làm cho nó không thể lật lại được, đặc biệt là khi nó đang nằm trên bề mặt trơn.

Theo Newsobserver, các loại thuốc trừ sâu chúng ta sử dụng để diệt gián có thể có tác dụng tương tự. Hầu hết các thuốc trừ sâu có chứa độc tố thần kinh – chất độc có thể gây chấn động và co thắt cơ bắp, cuối cùng khiến cho gián phải nằm bật ngửa. Một con gián khỏe mạnh có thể dễ dàng lật trở lại, nhưng với những con gián dính phải chất độc thì điều đó là không thể do các cơ đã yếu dần, cộng với cái lưng trơn bóng và trọng lực cơ thể lớn.

Gián vẫn luôn là kẻ thù đối với chúng ta, nhất là trong phòng bếp. Một con gián cái có thể đẻ được 40 – 60 con trong mỗi kỳ sinh nở. Chúng không cần đến con đực để sinh sản. Không những thế, gián có thể sống được 2 năm trong điều kiện sống lý tưởng. Tuổi thọ của gián cũng tuỳ vào thức ăn và môi trường sống.

Chúng có thể sống tiếp mà không có đầu?

Theo các chuyên gia về động vật, loài gián có cơ thể khá kềnh càng, được kết hợp từ ba phần gồm đầu, ngực và bụng. Nâng đỡ cơ thể nặng nề đó là ba cặp chân nhỏ có lông, ngoài nhiệm vụ nâng đỡ cơ thể còn giúp gián cảm nhận môi trường xung quanh, theo Dengarden.

Các cặp chân này khá linh hoạt, cho phép gián luồn lách ở những khe kẽ rất hẹp để kiếm ăn và lẩn trốn. Tuy nhiên, khi gián chết, nó mất khả năng kiểm soát cơ, gây ra tình trạng co rút ở cơ chân. Các chân bị co rút gập vào, khiến cơ thể gián mất trọng tâm và ngã ngửa dưới sức nặng của bụng.

Vẫn có trường hợp gián chết không nằm ngửa, giơ chân lên trời mà nằm úp sấp, tuy nhiên chết theo tư thế nằm ngửa là thuộc tính cố hữu của loài gián do hiện tượng co rút cơ.

Các chuyên gia cũng chỉ ra rằng loài gián có nhiều đặc tính khá thú vị khác, chẳng hạn như chúng có thể sống tiếp mà không có đầu. Cả phần thân và phần đầu dù bị tách rời vẫn có thể phản ứng với các kích thích bằng cách ngọ nguậy râu và chân. Phần đầu chỉ có thể tồn tại trong vài giờ sau khi bị cắt rời, trong khi phần thân có thể sống tiếp đến vài tuần.

ĐỖ HỢP (T/H)

Theo tienphong.vn