10 năm, nông thôn Việt Nam đã thay đổi ra sao?

Sau 10 năm thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, vượt xa những nghi ngại ban đầu, nông thôn Việt Nam đã có những đổi thay mạnh mẽ cả về chất và lượng, nhiều nơi đã thực sự trở thành những miền quê đáng sống.

50,01% xã về đích nông thôn mới

Phát biểu tại Hội thảo Lý luận và thực tiễn trong xây dựng nông thôn mới ở Việt Nam do Bộ NNPTNT phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ, UBND tỉnh Nam Định tổ chức tại Nam Định ngày 17/7/2019, Bộ trưởng Bộ NNPTNT Nguyễn Xuân Cường cho rằng, khi mới thực hiện chương trình cách đây 10 năm, nhiều ý kiến còn hoài nghi về sự thành công của chương trình.

Toàn cảnh hội thảo Lý luận và thực tiễn xây dựng nông thôn mới ở Việt Nam.

“Sự vào cuộc mạnh mẽ của cả hệ thống chính trị, các ban ngành đoàn thể, doanh nghiệp, sự đồng thuận của người dân đã mang lại những đổi thay mang tính toàn diện cho nông nghiệp, nông dân, nông thôn, xóa tan những hoài nghi về những mục tiêu đặt ra ban đầu của chương trình – ông Cường nói.

Đến nay sau gần 10 năm triển khai chương trình MTQG xây dựng NTM và 6 năm thực hiện Đề án tái cơ cấu nông nghiệp, khu vực nông thôn đã có những chuyển biến mạnh mẽ cả về lượng và chất.

Tính đến tháng 6/2019, cả nước đã có hơn 4.900 số xã đạt chuẩn NTM, chiếm hơn 50,01% số xã cả nước, về trước 1 năm so với mục tiêu đề ra của chương trình đến năm 2020.

Diện mạo nông thôn khởi sắc rõ rệt, nhân thức về nông thôn mới được tăng cường, đời sống vật chất của hộ gia đình nông thôn thay đổi rõ rệt, từ các trang thiết bị gia đình đến điều kiện nhà ở. Thu nhập bình quân đầu người ở khu vực nông thôn tăng gấp 3 lần từ 2010 đến 2018. Kết quả giảm nghèo đạt nhiều thành tựu ấn tượng. Tỷ lệ hộ nghèo của cả nước, nhất là vùng nông thôn, miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng có điều kiện kinh tế xã hội khó khăn giảm nhanh được cộng đồng quốc tế đánh giá cao.

Đến nay, qua kết quả điều tra của một số cơ quan nghiên cứu cho thấy khoảng 84,78% số hộ nông dân hài lòng về xây dựng NTM, có thể thấy đây là một kết quả rất tích cực, phản ánh sự đồng thuận và ủng hộ của cộng đồng dân cư nông thôn đối với chương trình.

Điều đáng ghi nhận là, quá trình tái cơ cấu nông nghiệp, thực hiện tiêu chí nâng cao thu nhập cho người dân nông thôn đã mang lại những đổi thay mang tính đột phá cho ngành.

Lĩnh vực kinh tế nông nghiệp duy trì tốc độ tăng trưởng, xuất khẩu nông nghiệp tăng mạnh; công nghiệp dịch vụ nông thôn phát triển nhanh và đa dạng. Xuất khẩu nông, lâm, thủy sản năm 2018 đạt mức kỷ lục 40,02 tỷ USD.

Khu dân cư kiểu mẫu của xóm 4, xã Hải Bắc (Hải Hậu, Nam Định).

Nếu như năm 2008 chỉ có 5 mặt hàng nông sản có kim ngạch xuất khẩu trên 1 tỷ USD, thì đến nay đã có 10 nhóm. Xuất khẩu nông sản Việt Nam đã đứng thứ 15 thế giới, thứ 2 Đông Nam Á và đã xuất khẩu thị trường hơn 180 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới.

Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đạt được, Thứ trưởng Bộ NNPTNT Trần Thanh Nam cũng chỉ ra một số mặt hạn chế cơ bản của chương trình XDNTM như: Đời sống của người dân nông thôn các vùng khó khăn chưa đảm bảo, sinh kế thiếu bền vững. Tỷ lê tái nghèo vẫn chiếm tỷ lệ cao, bình quân 5,1% số hộ thoát nghèo, thậm chí có nơi trên 50% tập trung chủ yếu ở các vùng miền núi phía Bắc, Duyên hải miền Trung, Tây Nguyên.

Những ngôi nhà khang trang ở huyện Nam Trực (Nam Định).

Kết quả XDNTM chưa thực sự bền vững. Khoảng các chênh lệch về kết quả xây dựng giữa các vùng, miền còn khá lớn. Vai trò chủ thể của nông dân, sức mạnh chủ động của cộng đồng cơ sở chưa được đề cao.

Nông nghiệp phát triển còn thiếu bền vững; cơ sở hạ tầng, công nghiệp và dịch vụ nông thôn còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển kinh tế nông nghiệp hiện đại.

Nhiều giá trị văn hóa truyền thống phai nhạt, tính gắn kết cộng đồng bị xói mòn; tệ nạn xã hội gia tăng, công tác đảm bảo an ninh trật tự còn nhiều hạn chế, xuất hiện nguy cơ xung đột xã hội. Tình trạng ô nhiễm môi trường nông thôn có xu hướng trầm trọng hơn, dễ dẫn tới xung đột về môi trường…

Nhà văn hóa xóm 4, xã Hải Bắc (Hải Hậu, Nam Định) được xây dựng trên sự đồng thuận của người dân.

Đảm bảo vai trò chủ thể của nông dân

Theo Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường, trong vòng 10 -15 năm tới, quá trình chuyển đổi của nông nghiệp, nông thôn phải tránh được nguy cơ tụt hậu. Mục tiêu trong tương lai phải đảm bảo vai trò chủ thể thực sự của người dân, đảm bảo nông dân có đủ năng lực và cơ hội tham gia, hưởng thụ thành quả phát triển của đất nước; cư dân nông thôn có thu nhập ổn định; ngành nông nghiệp có năng lực cạnh tranh quốc tế;…

“Cần lấy thay đổi tư duy, nếp sống, năng lực của người dân làm mục tiêu, cư dân nông thôn làm chủ thể, cộng đồng thôn, bản là đơn vị đánh giá. Chủ động phát huy tinh thần sáng tạo và nội lực của người dân” – ông Cường nói.

Bên cạnh đó, cần tạo điều kiện để tăng trưởng toàn diện, tăng thu nhập, giải quyết tốt hơn vấn đề an ninh lương thực cho nhóm nghèo; phát triển nông thôn cần được triển khai song song với đô thị hóa nông thôn bền vững. XDNTM phải gắn chặt với đẩy mạnh tái cơ cấu ngành nông nghiệp; XDNTM cần gắn chặt với bảo vệ môi trường.

“Trong thời gian tới, chúng tôi mong nông thôn Việt Nam sẽ phát triển hài hòa, văn minh nhưng vẫn giữ được những giá trị văn hóa cốt lõi, là những miền quê sáng, xanh, sạch, đẹp, thanh tao và đáng sống” – Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường bày tỏ hy vọng.

Theo Danviet