Yếu tố cản trở đà tiến của quân đội Nga trên chiến trường Donbass

Chiến sự tại miền Đông Ukraine cho thấy, việc xem xét yếu tố địa hình khi lập kế hoạch cho một chiến dịch quân sự là điều vô cùng quan trọng.

Vượt sông – thách thức lớn với quân đội Nga

Một trong những yếu tố then chốt khi lập kế hoạch cho một chiến dịch quân sự là xem xét kỹ lưỡng địa hình nơi cuộc chiến sẽ diễn ra. Chiến sự tại miền Đông Ukraine đã cho thấy yếu tố địa hình quan trọng như thế nào. Đây là khu vực có nhiều sông ngòi và nhiều chướng ngại vật trên đất liền. Để thực hiện thành công các cuộc tấn công, quân đội Nga cần phải tìm cách vượt qua những rào cản tự nhiên này.

Cầu phao và phương tiện cơ giới bị phá hủy sau một trận đánh trên sông Seversky Donets hồi tháng 5. Ảnh: Reuters.

Nỗ lực chính của Nga hiện giờ là giành quyền kiểm soát đối với toàn bộ khu vực Donbass. Các lực lượng Nga đang tập trung xung quanh các khu trung tâm như thành phố Severodonetsk ở tỉnh Lugansk. Để đảm bảo chiếm được phần còn lại ở phía Tây Donbass, Nga sẽ phải đối mặt với thách thức vượt sông Siberskyi Donets. Đây không phải là nhiệm vụ dễ dàng vì hầu như tất cả các cây cầu trong khu vực này đều bị hư hỏng hoặc bị phá hủy. Do đó, lực lượng Nga sẽ phải vận dụng tối đa kỹ thuật chiến đấu để vượt sông.

Quân đội Nga từng tổ chức một số chiến dịch vượt sông Seversky Donets nhưng đạt được rất ít thành công do pháo binh Ukraine đã căn sẵn tọa độ, sẵn sàng bắn vào những vị trí đối phương có thể bắc cầu phao để xe tăng, thiết giáp cơ động qua sông.

Vào đầu tháng 5, một số tiểu đoàn của Nga đã cố gắng vượt sông Siversky Donets nhằm cắt đứt tuyến phòng thủ của Ukraine ở 2 thành phố nằm 2 bên bờ con sông này. Để vượt qua con sông, Nga buộc phải lắp ráp các cây cầu phao, song hoạt động của họ đã bị máy bay không người lái của Ukraine phát hiện. Kết quả là các đơn vị pháo binh Ukraine đã tiến hành cuộc tập kích phá hủy câu cầu này, gây tổn thất lớn cho các đơn vị Nga. Không chỉ riêng Siberskyi Donets, những tuyến giao thông đường thủy ở các con sông khác trong khu vực cũng đặt ra nhiều thách thức với Nga.

Trái lại, các lực lượng Ukraine, với sự quen thuộc về địa hình, có thể ứng phó những thách thức này và định hướng hoạt động của họ xung quanh chướng ngại vật như vậy một cách hiệu quả.

Xe thiết giáp của Ukraine tại thành phố Trostyanets ở đông bắc Ukraine. Ảnh: AFP

Không phải nhiệm vụ bất khả thi

Tuy vậy, vượt sông không phải là nhiệm vụ bất khả thi đối với quân đội Nga. Nga từng vượt sông Siberskyi Donets thành công trong một nỗ lực tiến đánh lực lượng Ukraine hồi tháng 3 vừa qua. Vượt sông là một trọng tâm trong chiến thuật quân sự mà Hồng quân Liên Xô từng sử dụng khi tìm đẩy mạnh các cuộc tấn công tại châu Âu nhằm chống lại Đức Quốc xã. Nhiều phương tiện thiết giáp và xe tăng của Nga được hưởng lợi từ di sản này. Chúng được thiết kế đặc biệt để có thể lội nước và sử dụng cầu phao. Nhưng có lẽ chiến lược đó không được đặt lên hàng đầu trong kế hoạch của Nga khi tiến hành chiến dịch quân sự tại Ukraine, một số nhà phân tích lưu ý.

Chưa kể, Nga đang phải đối mặt với khó khăn về hậu cần, thiếu binh sỹ và vũ khí, trong khi Ukraine liên tục được phương Tây cung cấp nhiều khí tài quân sự hiện đại. Chiến thuật vượt sông có lẽ không thay đổi nhiều trong các nguyên tắc cơ bản kể từ Thế chiến 2, nhưng công nghệ và hoạt động chiến đấu đã có những bước chuyển biến đáng kể.

Một cuộc vượt sông đòi hỏi phải tập trung nhiều nguồn lực và đặc biệt cần được giữ bí mật. Nếu như trước đây, việc đảm bảo bí mật có thể thực hiện được thì nay, trong điều kiện chiến đấu hiện tại, rất khó làm điều này. Để có thể tiến hành một cuộc vượt sông thành công mà không bị phát hiện là điều vô cùng khó khăn.

Lực lượng Ukraine không chỉ có quyền truy cập vào những hình ảnh vệ tinh có độ phân giải cao do Mỹ cung cấp, mà còn có thể triển khai máy bay không người lái thực hiện nhiệm vụ do thám và trinh sát. Điều này giúp họ gia tăng khả năng theo dõi chuyển động của đối phương. Với sự hỗ trợ của các lực lượng địa phương và những thiết bị hiện tại, Ukraine có thể triển khai lực lượng để ngăn chặn một cuộc vượt sông đã được lên kế hoạch trước.

Ngoài những thách thức về địa hình, sự phản kháng mạnh mẽ và chiến thuật phòng thủ của Ukraine dựa vào lợi thế sân nhà cũng gây khó khăn cho Nga. Các lực lượng Ukraine đã phá hủy các cây cầu ở những nơi cần thiết để ngăn cản cuộc tiến công của đối phương, khiến Nga phải mất nhiều thời gian và nguồn lực để vượt sông.

Tìm cách thay đổi chiến thuật

Sau khi chịu nhiều tổn thất, Nga dang dần thay đổi chiến thuật với việc tìm kiếm điểm yếu dễ chọc thủng nhất trong hệ thống phòng thủ của Ukraine ở ven sông Seversky Donets. Mặc dù gặp nhiều khó khăn trong quá trình vượt sông nhưng Nga lại có lợi thế về thiết giáp và pháo binh tại mặt lãnh thổ rộng lớn ở Donbass. Cuộc chiến ở miền Đông Ukraine được mô tả như một “cuộc đọ sức mạnh về pháo binh” và quân đội Nga đang có số lượng tên lửa, đạn pháo vượt trội so với Ukraine. Điều đó khiến Nga từng bước giành thắng lợi trên chiến trường.

Dù lợi thế thuộc về bên nào đi chăng nữa, cũng không thể phủ nhận một thực tế là xung đột đang có dấu hiệu bùng phát thành một cuộc chiến tranh tiêu hao khi các bên tương ứng cố gắng làm hao mòn nguồn lực nhau hơn là chấp nhận rủi ro. Xung đột kéo dài có thể gây ra vấn đề lớn đối với Ukraine – quốc gia phụ thuộc chủ yếu vào dòng chảy vũ khí do phương Tây cung cấp.

Chính phủ các nước phương Tây cam kết cung cấp một số lượng lớn pháo binh, xe bọc thép, vũ khí chống tăng và vũ khí phòng không cho Ukraine, song nền tảng chính trị hỗ trợ cho việc chuyển giao này có thể bị xói mòn khi cuộc chiến rơi vào tình trạng bế tắc, làm tăng chi phí kinh tế, chi phí hỗ trợ quân sự và làm trầm trọng thêm các cuộc khủng hoảng mà phương Tây đang đối mặt.