Ý kiến luật sư về hành vi vi phạm quyền sở hữu trí tuệ đối với ca khúc Đường Cong và Taxi trong phim “Ngôi Nhà Bươm Bướm”

Tôi là Luật sư Đậu Thị Quyên, Luật sư thành viên Công ty Luật LPVN là đại diện theo ủy quyền của Nhạc sĩ Nguyễn Hải Phong và Ca sĩ Thu Minh, chủ sở hữu các ca khúc Taxi và Đường Cong bị sử dụng trái phép trong bộ phim bộ phim Ngôi Nhà Bươm Bướm (“Bộ phim”) – Công ty TNHH Hãng phim V.I.M.A.X (“VIMAX”) của đạo diễn Ngô Quang Hải.

Bằng văn bản này, từ yêu cầu của Quý nhà báo đến chúng tôi, Luật sư đưa ra các ý kiến pháp lý một cách khách quan về việc vi phạm của nhà sản xuất Bộ phim đối với việc sử dụng các ca khúc do thân chủ của tôi đang sở hữu, để Quý vị tham khảo.

Việc sử dụng các ca khúc Taxi và Đường Cong của VIMAX cho Bộ phim đã vi phạm quy định nào về luật Sở hữu trí tuệ?

VIMAX đã có hai hành vi trái phép là sử dụng “bản ghi âm” ca khúc Taxi và sử dụng “tác phẩm” Đường Cong.

Hành vi thứ nhất: Sử dụng trái phép “bản ghi âm” bài hát Taxi:

VIMAX đã sử dụng bản ghi âm ca khúc Taxi mà không xin phép: – Bản ghi âm ca khúc Taxi thuộc quyền sở hữu của Công ty Công Ty TNHH MTV Giải Trí Nguyễn Hải Phong (“ NHP Entertainment Co.,Ltd“). VIMAX không xin phép NHP Entertainment Co.,Ltd khi sử dụng trong Bộ phim. Điều này vi phạm nguyên tắc tối cao của Luật Sở hữu trí tuệ (“ SHTT”), là khi khi sử dụng bất kỳ một đối tượng nào cũng phải xin phép tác giả, chủ sở hữu đối tượng đó. Mặc dù Luật SHTT cũng cho phép một số “ngoại lệ” người sử dụng không phải xin phép, đó là Điều 26 – áp dụng cho “ quyền tác giả” và Điều 33 – áp dụng cho “ quyền liên quan“. Nhưng VIMAX không thuộc các trường hợp này. VIMAX sử dụng mà không trả phí (tiền nhuận bút, thù lao, quyền lợi vật chất). Điều này cũng vi phạm Luật SHTT về quyền tác giả, quyền liên quan, là khi sử dụng bất kỳ một đối tượng nào, ngoài việc xin phép thì còn phải “ trả tiền nhuận bút, thù lao, quyền lợi vật chất cho tác giả, chủ sở hữu“. VIMAX không xin phép NHP Entertainment Co.,Ltd, cũng không trả phí cho NHP Entertainment Co.,Ltd. Mặc dù Luật SHTT cũng cho phép một số “ngoại lệ” (cũng tại Điều 26 và Điều 33) nhưng VIMAX cũng không thuộc các ngoại lệ này. Do vậy, VIMAX đã sử dụng thì bắt buộc phải trả phí. Nếu chưa trả trước khi sử dụng thì sẽ phải trả sau khi sử dụng. VIMAX xâm phạm “quyền độc quyền” của chủ sở hữu: – Các độc quyền của chủ sở hữu là các quyền về tài sản, như “ độc quyền sao chép“, “ độc quyền phát sóng“, “ độc quyền phân phối” v.v… Các quyền độc quyền này đã được quy định rất rõ tại Điều 29 – Quyền của người biểu diễn (ca sĩ Thu Minh) và Điều 30 – Quyền của nhà sản xuất ( Nhạc sĩ Nguyễn Hải Phong). VIMAX đã vi phạm quyền độc quyền sao chép đối với bản ghi âm ca khúc Taxi của Ca sĩ Thu Minh và Nhạc sĩ Nguyễn Hải Phong – được quy định tại Điều 35 Luật SHTT.

Thực tế, VIMAX đã xin phép và trả phí tác quyền qua Trung tâm bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam (“ VCPMC“). VCPMC như tên gọi của họ, “bảo vệ quyền tác giả” tức là các quyền của tác giả đối với tác phẩm, chứ không phải là “bảo vệ quyền liên quan”, là các quyền của người biểu diễn, nhà sản xuất đối với cuộc biểu diễn, bản ghi âm, bản ghi hình. Ở Việt Nam, đối với bản ghi âm, các nghệ sĩ thường ủy quyền cho Hiệp hội Hiệp hội Công nghiệp ghi âm Việt Nam (RIAV). Hiện nay VIMAX thừa nhận hành vi vi phạm đối với ca khúc Taxi.

Hành vi thứ hai: Sử dụng ca khúc Đường Cong trái phép, sai với mục đích cấp phép ban đầu và vi phạm quyền của tác giả Nguyễn Hải Phong đối với tác phẩm

Hiện nay VIMAX không thừa nhận hành vi vi phạm đối với ca khúc Đường Cong. Luật sư đại diện phía VIMAX khẳng định VIMAX chỉ vi phạm đối với ca khúc Taxi. Tuy nhiên, chúng tôi có đủ cơ sở để khẳng định VIMAX vi phạm quyền tác giả đối với ca khúc Đường Cong. Cụ thể:

Thứ nhất, hợp đồng VCPMC cấp phép VIMAX sử dụng tác phẩm Đường Cong với 04 điều kiện chính:

hình thức sử dụng: làm bài hát phụ trong phân đoạn (không được sử dụng làm bài hát chủ đề trong phim;chỉ được quyền sao chép quyền tác giả đối với “tác phẩm”, không áp dụng với quyền liên quan của người biểu diễn, bản ghi âm của nhà sản xuất;Trong quá trình sử dụng “ phải đảm bảo sự toàn vẹn của tác phẩm, không sửa đổi phần lời, phần nhạc“; vàNếu bất kỳ việc sử dụng nào ngoài các hình thức nêu trên thì phải thông báo lại cho VCPMC và được chấp thuận bằng văn bản mới được sử dụng.

Sau khi Bộ phim được công chiếu, chúng tôi phát hiện VIMAX đã “trình diễn” tác phẩm bằng việc cho người khác hát phân đoạn của tác phẩm, sửa đổi lời bài hát, đã thêm thắt hòa âm phối khí phần nhạc. Hành vi này đã sai hoàn toàn với mục đích cấp phép ban đầu và vi phạm nghiêm trọng hợp đồng với VCPMC đại diện tác giả cấp phép. Chúng tôi hoàn toàn có quyền yêu cầu VCPMC hợp tác để yêu cầu VIMAX bồi thường thiệt hại do vi phạm Hợp đồng – như đã thỏa thuận giữa các bên.

Thứ hai, hành vi trình diễn không được phép nhưng công chiếu đến khán giả qua Bộ phim đã vi phạm Luật SHTT, gây thiệt hại và phương hại đến quyền tác giả. Cụ thể khúc Đường Cong mở đầu Bộ phim với cảnh quay một vũ nữ nhảy múa và có các động tác mang tính khêu gợi theo nhận xét và phản ánh từ các khán giả. Trong khi đó, với vai trò là tác giả, nhạc sĩ Nguyễn Hải Phong sáng tác ca khúc với ý nghĩa tôn vinh vẻ đẹp hình thể của phụ nữ thông qua đường cong trên cơ thể, hoàn toàn không phải là dụng ý khêu gợi như hình ảnh và nội dung phim chuyển tải để lôi kéo người xem ngay tại phần mở đầu của Bộ phim. Với hành vi đọc và hát lời thoại sửa đổi không phải là lời thoại gốc của ca khúc Đường Cong, VIMAX đã vi phạm Điều 28.5 Luật SHTT: “ sửa chữa, cắt xén, xuyên tạc tác phẩm gây phương hại đến danh dự, uy tín của tác giả” và trái với các nội dung cấp phép ban đầu của VCPMC.

Hành vi xâm phạm tài sản trí tuệ của nhà sản xuất Bộ phim có thể phải chịu trách nhiệm hành chính và hình sự ra sao?

Về trách nhiệm hành chính: vì đã tồn tại nhiều hành vi vi phạm cùng một lúc, nên theo quy định của Nghị định số 131/2013/NĐ-CP của Chính phủ về xử phạt hành chính trong lĩnh vực quyền tác giả, quyền liên quan, VIMAX có thể phải chịu nhiều mức phạt hành chính cùng một lúc. Cụ thể:

Đối với hành vi xâm phạm quyền sao chép bản ghi âm, Điều 27 Nghị định này quy định “ Phạt tiền từ 15.000.000 đồng đến 35.000.000 đồng đối với hành vi sao chép bản ghi âm mà không được phép của chủ sở hữu quyền của nhà sản xuất bản ghi âm“. Biện pháp khắc phục là “ Buộc dỡ bỏ bản sao bản ghi âm dưới hình thức điện tử, trên môi trường mạng và kỹ thuật số“.

Đối với hành vi sử dụng bản ghi âm đã công bố nhằm mục đích thương mại, Điều 29 Nghị định này quy định rõ “ Phạt tiền từ 15.000.000 đồng đến 25.000.000 đồng đối với hành vi sử dụng bản ghi âm đã công bố nhằm mục đích thương mại trong môi trường kỹ thuật số mà không trả tiền sử dụng cho chủ sở hữu quyền tác giả, chủ sở hữu quyền liên quan theo quy định“. Biện pháp khắc phục hậu quả là buộc gỡ bỏ khỏi môi trường mạng và kỹ thuật số.

Còn đối với hành vi trình diễn trong Bộ phim, Điều 13 Nghị định này quy định rõ hành vi xâm phạm quyền cho phép biểu diễn tác phẩm trước công chúng, “ Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 15.000.000 đồng đối với hành vi biểu diễn tác phẩm thông qua các chương trình ghi âm, ghi hình hoặc bất kỳ phương tiện kỹ thuật nào mà công chúng có thể tiếp cận được mà không được phép của chủ sở hữu quyền tác giả theo quy định“.

Như vậy tổng mức phạt hành chính có thể lên tới gần 100 triệu đồng.

Về khả năng hình sự: Bộ luật hình sự 2015 (được sửa đổi bổ sung năm 2017) cũng đã quy định rõ tại Điều 225 “Tội xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan”. Theo đó, “ 1. Người nào không được phép của chủ thể quyền tác giả, quyền liên quan mà cố ý thực hiện một trong các hành vi sau đây, xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan đang được bảo hộ tại Việt Nam với quy mô thương mại hoặc thu lợi bất chính từ 50.000.000 đồng đến dưới 300.000.000 đồng hoặc gây thiệt hại cho chủ thể quyền tác giả, quyền liên quan từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng hoặc hàng hóa vi phạm trị giá từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng, thì bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 300.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm:

a) Sao chép tác phẩm, bản ghi âm, bản ghi hình; b) Phân phối đến công chúng bản sao tác phẩm, bản sao bản ghi âm, bản sao bản ghi hình.”;

Nếu là pháp nhân thương mại nếu thực hiện theo Khoản 1 nêu trên với “ quy mô thương mại hoặc thu lợi bất chính từ 200.000.000 đồng đến dưới 300.000.000 đồng hoặc gây thiệt hại cho chủ thể quyền tác giả, quyền liên quan từ 300.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng hoặc hàng hóa vi phạm trị giá từ 300.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng” hoặc mức thu lợi thấp hơn “ nhưng đã bị xử phạt vi phạm hành chính về một trong các hành vi quy định tại Điều này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm, thì bị phạt tiền từ 300.000.000 đồng đến 1.000.000.000 đồng“.

Riêng doanh thu phòng vé của Ngôi Nhà Bươm Bướm tính đến ngày 10/9/2019 đã đạt hơn 8,8 tỷ đồng.

Trước mắt chúng tôi chưa áp dụng biện pháp pháp lý nào về cả dân sự, hành chính và hình sự mà hướng tới việc tôn trọng thỏa thuận các bên. Để VIMAX lựa chọn việc thanh toán phí trả sau chứ không phải là yêu cầu bồi thường. Theo thông lệ, khi vi phạm thì dù bên bị vi phạm có khởi kiện yêu cầu bồi thường hay không, bên vi phạm vẫn phải trả phí sử dụng (vì đã phát sinh hành vi sử dụng). Mức phí này theo thỏa thuận của các bên và không phải là mức bồi thường.

Với vai trò luật sư, chúng tôi hành động theo quyết định của thân chủ là Ca sĩ Thu Minh và Nhạc sĩ Nguyễn Hải Phong, tuy nhiên cũng tôn trọng tính khách quan của pháp luật. Đồng thời chúng tôi cũng mong muốn hai bên có thể đạt được các đàm phán để không ảnh hưởng đến khán giả, uy tín các diễn viên nói riêng và giới nghệ sĩ nói chung.

Theo 8saigon.vn