Xylazine – ma túy mới đe dọa nước Mỹ

Giữa tháng 4/2023, Cơ quan quản lý thực phẩm và dược phẩm Mỹ (FDA) đã lên tiếng cảnh báo về một loại ma túy mới là Xylazine, vốn chỉ dùng trong thú y, đã lan rộng khắp 46 bang và thủ đô Washington.

Theo Cục quản lý ma túy Mỹ (DEA), Xylazine còn được gọi là thuốc “thây ma – zombie” vì nó ăn thịt người nghiện từ trong ra ngoài…

Lịch sử ra đời của Xylazine

Sáng hôm ấy, Tim Brown ra đường mà trong túi chỉ có 1 USD. Anh ta lên cơn nghiện nhưng với số tiền ít ỏi này, Tim Brown không thể mua được dù chỉ 1 viên ma túy tổng hợp Fantanyl còn với cocain thì quá xa vời: Một liều cocain cho một lần hít mất những 5 USD. Thế nhưng anh ta chẳng phải lo lắng bởi lẽ từ cuối năm 2020 đến nay, 1 USD có thể mua được 3 liều Xylazine từ những kẻ bán lẻ trên đường phố New York. Với 3 liều ấy, đủ để Tim Brown “phê” cả ngày.

Với 1 liều Xylazine, 1 bơm tiêm, con nghiện đã đủ thỏa mãn (ảnh nhỏ: Xylazine được cấp phép dùng trong thú y).

Tim Brown chỉ là một trong hàng triệu người nghiện ma túy ở Mỹ. Nếu như trước dịch COVID-19, các loại ma túy như heroin, cocain, fentanyl là lựa chọn hàng đầu tùy theo túi tiền dân chơi thì bây giờ Xylazine – tiếng lóng của con nghiện gọi là “Tranq”, đã vươn lên vị trí thứ nhất. Alvarez, một tay bán lẻ “Tranq” ở Chicago cho biết mỗi ngày anh ta có thể bán được vài trăm liều!

Được điều chế năm 1962 bởi nhà hóa dược Farbriken làm việc cho hãng sản xuất dược phẩm Bayer, Cộng hòa liên bang Đức, Xylazine có tính năng ức chế hệ thần kinh trung ương, an thần, giãn cơ, giảm đau, hạ huyết áp, giảm nhịp tim nhưng nó không được Cục Quản lý thực phẩm và dược phẩm Mỹ (FDA) chấp thuận cho sử dụng trên người vì độc tính gây nghiện cao. Hơn nữa nó còn tạo ra hậu quả là nếu sử dụng liên tục, dài ngày, nó sẽ khiến các cơ bắp teo đi nên cũng dễ hiểu vì sao Xylazine được dân nghiện gọi là thuốc “thây ma” hay thuốc “ăn thịt”.

Tuy nhiên về một phương diện khác, năm 1971 Xylazine được FDA đồng ý cấp phép dùng trong lĩnh vực thú y đối với một số loài như chó, mèo, ngựa, nai sừng tấm, hươu la, hươu sika và hươu đuôi trắng nhằm cắt cơn kích động của những con vật này. Đây cũng là kẽ hở đề Xylazine xâm nhập thị trường bởi lẽ khi đại dịch COVID-19 bùng phát ở nước Mỹ, nguồn cung ma túy heroin, cocain, fentanyl bị đứt gãy thì các băng nhóm buôn bán ma túy quay sang Xylazine. Rất nhanh chóng, nó thống lĩnh nhu cầu nghiện ngập ở nước Mỹ vì so với các loại ma túy khác, Xylazine có độ “phê” gấp 10 lần và rất rẻ tiền, mỗi kg dạng bột chỉ 6 USD.

Với cái giá như vậy nên cũng dễ hiểu vì sao Xylazine đã xuất hiện ở 46 bang trên toàn nước Mỹ. Ngay tại thủ đô Washington, con nghiện dễ dàng tiếp cận với loại ma túy này thông qua những kẻ bán lẻ trên đường phố, trong các quán bar, câu lạc bộ đêm (night club)… Tiến sĩ Nora Rolow, Giám đốc Viện Quốc gia về lạm dụng ma túy nói với tờ Newsweek: “Chúng ta đang trải qua cuộc khủng hoảng ma túy tồi tệ nhất trong lịch sử nước Mỹ. Xylazine là một phần của bi kịch này”.

Theo một báo cáo tình báo của DEA, tháng 10/2022, các bang miền Nam nước Mỹ chứng kiến mức tăng lớn nhất về Xylazine. Nó lên đến 193% nếu tính từ 2021 đến 2022. Cũng trong khu vực này, số ca tử vong do dùng quá liều Xylazine tăng hơn 20%. Tuyệt đại đa số các ca tử vong đều bắt đầu bằng hiện tượng nhịp thở và nhịp tim chậm xuống một cách nguy hiểm, các mạch máu co thắt dẫn đến việc giảm oxy trong da. Hậu quả là da sẽ xuất hiện những khối áp xe nổi lên bề mặt, các bó sợi cơ xung quanh khối áp xe biến mất. Bác sĩ Kugler, trưởng phòng khám khu vực Westminster, bang California nói: “Các khối áp xe tạo thành những vết loét rất nghiêm trọng. Nạn nhân cực kỳ đau đớn với những biểu hiện mà các phòng khám bình thường chưa bao giờ nhìn thấy…”.

Thế nhưng tại sao con nghiện vẫn lao vào Xylazine? James Mitch, đã có thâm niên 10 năm tiêm, hít ở Philadelphia nói: “Thoạt đầu tôi dùng cocain, sau đó chuyển sang fentanyl nhưng do Covid-19, nguồn cung ngày càng khan hiếm trong lúc Xylazine bán tràn lan. Chỉ vài USD tôi có thể xài được cả tuần…”. Còn với con nghiện Thomas Benson Krausmann, đã chết ở tuổi 29 hồi tháng 10/2021 thì theo lời bác sĩ Laura Kyle: “Kết quả giải phẫu tử thi cho thấy trong máu của Krausmann, chỉ riêng hàm lượng Xylazine cũng đủ để một con voi đang lên cơn điên phải nằm xuống”. Và bởi gia đình anh ta có cửa hàng thuốc thú y nên cách chơi của Krausmann cũng “đẳng cấp” hơn những con nghiện khác: Anh ta lấy cắp những lọ Xylazine trong cửa hàng rồi tự tiêm cho mình mỗi khi lên cơn nghiền!

Tiêm Xylazine là hình ảnh thường thấy trên đường phố Philadelphia.

Giải thích về Xylazine, Tiến sĩ Ponni Arunkumar, Giám đốc Y khoa quận Cook, bang Illinois cho biết: “Xylazine trên thị trường quận Cook có 2 dạng. Một là thuốc nước pha sẵn đựng trong lọ, muốn mua phải có đơn của bác sĩ thú y và hai là dạng bột, cung cấp bởi các băng nhóm buôn bán ma túy. Đa số người nghiện thường mua loại bột vì rẻ tiền và không cần giấy tờ”. Khi sử dụng, theo nguyên tắc thì phải pha Xylazine với nước cất vô trùng nhưng người nghiện pha bằng nước lọc đóng chai, thậm chí nhiều người pha với nước lấy từ các vòi công cộng rồi tiêm nên cũng dễ hiểu vì sao trên da của người nghiện là các ổ áp xe, lở loét. Một số khác chọn cách hít nhưng nếu không quen hoặc quá liều, có thể sốc rồi chết do suy hô hấp vì co thắt phế quản.

Vẫn theo tiến sĩ Ponni Arunkumar, thống kê của quận Cook cho thấy nếu năm 2020, con số tử vong vì Xylazine trong cả quận được ghi nhận là 20 trường hợp thì năm 2021, nó là 145 còn năm 2022 là 186. Ông nói: “Đó là con số chính thức do các bệnh viện, phòng khám báo cáo vì nạn nhân được đưa vào những nơi này để cấp cứu. Còn số chết ngoài đường thì chắc chắn cao hơn nhiều”. Y tá Nichosol thuộc nhóm thiện nguyện I-Team, chuyên săn sóc những người nghiện bị áp xe do tiêm chích Xylazine kể: “Hàng ngày 4 người chúng tôi đi quanh những khu vực nơi tập trung người nghiện. Nếu phát hiện có người bị áp xe, chúng tôi thuyết phục họ để chúng tôi rửa vết loét rồi băng bó và cho thuốc chống nhiễm trùng nhưng không phải lúc nào cũng dễ dàng. Nhiều người khi nhìn thấy chiếc xe hơi có logo I-Team thì bỏ đi chỗ khác. Có người nhất quyết không chịu kéo ống tay áo hay ống quần lên để chúng tôi nhìn thấy tay, chân họ”.

Chính phủ vào cuộc

Ngày 12/4/2023, lần đầu tiên trong lịch sử nước Mỹ, Chính phủ Mỹ đánh giá Xylazine “là mối đe dọa mới của đất nước”. Tiến sĩ Rahul Gupta, Giám đốc Văn phòng chính sách kiểm soát ma túy quốc gia cho biết: “Từ trước đến nay, chỉ có khủng bố sinh học, bệnh truyền nhiễm chết người hoặc biến đổi khí hậu mới được xem là mối đe dọa tầm vóc liên bang nhưng nay có thêm Xylazine. Theo khảo sát của chúng tôi, Xylazine đã xuất hiện ở hầu hết 50 bang trên toàn nước Mỹ. Bây giờ, sau tuyên bố của chính phủ, các cơ quan chức năng về phòng chống ma túy có 90 ngày để điều phối phản ứng cấp quốc gia với những hành động thực tế, và sẽ được công bố kể từ khi 90 ngày ấy có hiệu lực thi hành”.

Với DEA, nơi này cho biết lần đầu tiên họ đã thu được những viên fentanyl pha lẫn Xylazine và đây là điều “rất kinh khủng”. William Dickinson, sĩ quan DEA nói: “Nếu bạn nghiện fentanyl thì bạn phải dùng 5 hoặc 6 lần trong ngày vì thời gian tác dụng của nó rất ngắn. Nhưng nếu bạn chơi “Tranq” – là hỗn hợp giữa fentanyl và Xylazine thì mỗi ngày bạn chỉ cần 1 hoặc 2 liều. Có thể bạn sẽ đặt câu hỏi rằng thời gian phê thuốc càng kéo dài thì lượng thuốc tiêu thụ sẽ ít, lợi nhuận của bọn buôn bán ma túy sẽ giảm bớt nhưng ơ hay, bạn đã quên mất nguyên lý là ngày sẽ càng có nhiều con nghiện từ bỏ các loại ma túy truyền thống để tìm đến Xylazine…”.

Vẫn theo sĩ quan William Dickinson, trong khoảng thời gian từ tháng 8/2021 đến tháng 8/2022, đã có hơn 60 nghìn người ở Mỹ tử vong vì hợp chất fentanyl, Xylazine, được cung cấp từ các tập đoàn tội phạm ma túy như Sinaloa và Jalisco ở Mexico, sử dụng nguyên liệu chủ yếu có nguồn gốc từ một quốc gia châu Á.

Hiện tại, việc đưa Xylazine đến tay con nghiện Mỹ được thực hiện bởi các băng nhóm như Chim ưng (tiếng Tây Ban Nha là Halcones), chuyên về bán lẻ, nhóm Bảy (Seven Group) vận chuyển Xylazine từ các lò chế tạo bí mật đến các đại lý cấp 1 ở các bang trên toàn nước Mỹ, nhóm Phố Giang hồ (Downtown Gang) điều hành đường dây nhập khẩu nguyên liệu bất hợp pháp, nhóm Công ty sát thủ (Murder Inc), chuyên giết thuê các băng nhóm đối địch theo đơn đặt hàng, chưa kể Sinaloa và Jalisco còn có hàng nghìn “đại lý” ở khắp nước Mỹ, sẵn sàng cung cấp từ một vài gam đến hàng chục kg Xylazine. Báo cáo của Trung tâm tình báo quốc gia về ma túy, Mỹ, cho thấy nước Mỹ hiện có ít nhất 21.500 băng nhóm với hơn 730.000 thành viên, phần lớn tìm kiếm lợi nhuận từ việc buôn bán ma túy rồi rửa tiền bằng cách thành lập những câu lạc bộ, nhà hàng, dịch vụ ăn uống, tiệm xăm mình, làm tóc, làm móng…

Áp xe, loét do tiêm Xylazine.

Theo Cơ quan Kiểm soát dịch bệnh Mỹ (CDC), khác với heroin, cocain hay fentanyl, Xylazine hoàn toàn không đáp ứng với các thuốc giải ma túy là Naloxone hoặc Narcan và điều này đã gây khó khăn cho nhân viên y tế khi phải điều trị cho những con nghiện sử dụng Xylazine quá liều. Bác sĩ Kugler, trưởng phòng khám khu vực Westminster, bang California nói: “Vào đầu những năm 2000, lần đầu tiên DEA ghi nhận người nghiện ở Puerto Rico, Nam Mỹ, sử dụng Xylazine thay cho những loại ma túy truyền thống khác nhưng do FDA xem Xylazine là thuốc thú y nên việc quản lý Xylazine đương nhiên thuộc về FDA. Vì thế, việc đưa Xylazine vào Mỹ là việc dễ dàng. Chỉ đến ngày 28/2/2023, khi FDA chính thức tuyên bố Xylazine là ma túy thì vấn đề đã trở nên quá muộn. Hàng trăm, thậm chí là hàng nghìn lò điều chế Xylazine đã mọc lên ở nhiều nơi trên đất Mỹ”.

Với những băng nhóm kinh doanh ma túy, đặc biệt là Xylazine, họ cho rằng “đâu cũng sẽ vào đó”, thậm chí chủ một đại lý cấp 1 ở Philadelphia còn khoe trên mạng: “Sẽ có loại hàng mới, đáp ứng yêu cầu của quý thân hữu” mà theo DEA, nó là Cocain trộn với Xylazine. Còn với Alvarez, bán lẻ “Tranq” ở Chicago: “Một năm trước, Tranq không được chú ý nhiều nhưng giờ đây, cứ 10 người tìm đến tôi thì 8 người hỏi mua nó”.

Theo bác sĩ Kugler, với những người tiêm những loại thuốc bình thường, họ có thể dễ dàng nhận ra họ bị áp xe qua hiện tượng sưng, nóng, đỏ, đau ở chỗ tiêm nhưng với người tiêm Xylazine, khối áp xe hình thành rất sâu dưới da nên chỉ khi nó đã nổi lên bề mặt rồi loét thì họ mới biết. Tuy nhiên thay vì đến bệnh viện, phòng khám, không ít người chọn cách im lặng chịu đựng vì với một số nghề nghiệp mà họ đang làm, việc phát hiện nghiện ngập đồng nghĩa với việc hủy hoại thanh danh, cuộc đời họ.

Và không chỉ nước Mỹ, Europol gần đây đã ghi nhận sự xuất hiện của Xylazine ở Anh, Pháp, Bỉ, Hà Lan…, dấu hiệu mở màn cho một “đại dịch ma túy” toàn cầu