Xung đột Nga Ukraine: Kiev và Washington đã đạt thỏa thuận về khoáng sản

Theo Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Tư pháp Ukraine, bà Olha Stefanishyna, Ukraine đã đạt được thỏa thuận với Mỹ về khoáng sản.

Khai thác đất hiếm ở Ukraine. Ảnh minh hoạ: Quỹ Tài sản Nhà nước Ukraine

Ngày 25/2, Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Tư pháp Ukraine, bà Olha Stefanishyna đã nói với tờ Financial Times rằng Kiev và Washington đã đạt thỏa thuận về khoáng sản.

Văn phòng Tổng thống Volodymyr Zelensky cũng xác nhận với báo The Kyiv Independent rằng một thỏa thuận đã được ký kết.

Các cuộc đàm phán về thỏa thuận này đã làm gia tăng căng thẳng giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và người đồng cấp phía Ukraine Volodymyr Zelensky trong tuần qua.

Financial Times đưa tin rằng Ukraine đã đạt được các điều khoản có lợi hơn trong quá trình đàm phán và đang coi thỏa thuận này như một cách để củng cố quan hệ với Mỹ.

Theo các nguồn tin quen thuộc với các cuộc đàm phán của Bloomberg, các Bộ trưởng trong Nội các Ukraine gợi ý rằng sẽ hai bên nên ký kết thỏa thuận vào ngày 26/2.

Nhưng một quan chức cấp cao của Ukraine nói với hãng tin AFP rằng thỏa thuận có thể được ký sớm nhất vào ngày 28/2.

Trong khi đó, theo Financial Times, ông Zelensky có thể sẽ tới Washington để tham dự lễ ký kết trong vài tuần tới.

Phiên bản cuối cùng của thỏa thuận, được ký vào ngày 24/2, quy định việc thành lập một quỹ mà Ukraine sẽ đóng góp 50% doanh thu từ “việc thương mại hóa trong tương lai” các tài nguyên khoáng sản thuộc sở hữu nhà nước, bao gồm dầu mỏ, khí đốt và các cơ sở hậu cần liên quan. Quỹ này sẽ đầu tư vào các dự án trong nước Ukraine.

Thỏa thuận không bao gồm các tài nguyên hiện đang đóng góp vào ngân sách nhà nước Ukraine, có nghĩa là sẽ không ảnh hưởng đến hoạt động của Naftogaz và Ukrnafta, hai công ty dầu khí lớn nhất của Ukraine.

Thỏa thuận cũng không bao gồm các đảm bảo an ninh từ Mỹ, điều mà Kiev ban đầu đã yêu cầu.

Theo Economic Pravda, một hãng truyền thông của Ukraine đã tiếp cận được thỏa thuận này, bản dự thảo mới nhất đã loại bỏ yêu cầu trước đó của Mỹ về việc yêu cầu khoản quyền lợi trị giá 500 tỷ USD đối với tài nguyên thiên nhiên của Ukraine, vốn là một điểm gây tranh cãi lớn.

Căn cứ vào các điều khoản sửa đổi, quỹ sẽ nhận 50% doanh thu từ cơ sở hạ tầng liên quan đến tài nguyên của Ukraine, bao gồm cả các cảng biển. Quyền sở hữu chung sẽ được xác định dựa trên mức đóng góp tài chính thực tế, và mặc dù việc quản lý sẽ được chia sẻ, Mỹ sẽ có quyền quyết định theo luật pháp của mình.

Financial Times cho biết thêm câu hỏi về cổ phần của Mỹ trong quỹ cũng như các điều khoản về “sở hữu chung” sẽ được giải quyết trong các thỏa thuận tiếp theo.

Trước đó, ông Zelensky đã từ chối đề xuất của Mỹ vì thiếu đảm bảo an ninh và phản đối cơ chế hoàn trả 1:2, trong đó Ukraine phải trả hai USD cho mỗi USD viện trợ nhận được.

Chính quyền Trump đã gia tăng áp lực buộc Ukraine phải hoàn tất thỏa thuận trong những tuần qua, với việc Tổng thống Mỹ Donald Trump công khai ch.ỉ tríc.h người đồng cấp phía Ukraine, gọi ông Zelensky là “một nhà độc tài không có bầu cử” và thúc giục ông Zelensky “hành động nhanh, nếu không ông ta sẽ không còn một đất nước nào để lãnh đạo”.

Ông Trump đã coi thỏa thuận này là một cách để củng cố nền kinh tế Ukraine trong khi đảm bảo rằng Mỹ “thu hồi hàng chục tỷ đô la và thiết bị quân sự đã gửi tới Ukraine”.

Theo trang tin TWZ, việc Mỹ và Ukraine đạt được thỏa thuận là một chuyện, nhưng việc có tiếp cận được các các khoáng sản này hay không lại là một thách thức lớn.

Thông tin đăng tải trên báo The Independent hôm 5/2 cho hay hơn một nửa tài nguyên khoáng sản của Ukraine, trị giá hơn 7,5 nghìn tỷ USD nằm trong bốn vùng lãnh thổ mà Tổng thống Nga Vladimir Putin tuyên bố sáp nhập vào tháng 9/2022 và hiện quân đội Liên bang Nga đang kiểm soát phần lớn những khu vực này.. Các khu vực đó bao gồm Luhansk, Donetsk, Zaporizhzhia và Kherson. Ngoài ra, bán đảo Crimea, bị Nga sáp nhập từ năm 2014, cũng chứa lượng khoáng sản trị giá khoảng 206 tỷ bảng Anh (tương đương 258 tỷ USD).

Ngoài ra, theo báo The Independent, vùng Dnipropetrovsk, giáp ranh với các khu vực bị chiếm đóng rộng lớn của Donetsk và Zaporizhzhia và đang bị quân đội Liên bang Nga đ.e dọ.a, “chứa thêm khoảng 3,5 nghìn tỷ USD tài nguyên khoáng sản.

Không chỉ có một phần lớn tài nguyên khoáng sản của Ukraine ở trong khu vực dưới dưới sự kiểm soát của Liên bang Nga, mà nhiều nơi còn quá gần chiến tuyến khiến việc khai thác, chế biến và vận chuyển trở nên gần như bất khả thi. Ví dụ, theo báo Bưu điện Washington (The Washington Post), một mỏ quặng lithium ở ngoại ô khu định cư Shevchenko, thuộc Donetsk, chỉ cách thị trấn Velyka Novosilka chưa đầy 10 dặm (khoảng 16km), nơi vừa bị quân đội Liên bang Nga chiếm giữ. Nếu tính về tổng thể, báo Bưu điện Washington dẫn ước tính của các nhà phân tích cho biết Liên bang Nga đã kiểm soát được hơn 12 nghìn tỷ USD tài sản năng lượng, kim loại và khoáng sản của Ukraine