Xu hướng ngoại giao Mỹ tác động đến thế giới ra sao?

Chính sách ngoại giao của Mỹ được cho là tồn tại các mâu thuẫn và không nhất quán hiện nay.

Tờ National Interest cho rằng, tính hiệu quả ngoại giao của Mỹ đang giảm đi. Trong khi một số chuyên gia ca ngợi sự đa cực và vai trò của tổ chức quốc tế thì các ảnh hưởng của Washington đối với thế giới đang giảm đi ít nhiều. Chính quyền Mỹ tưởng chừng như đã qua thời kỳ có sự đồng thuận và nhất quán trong việc duy trì chính sách đối ngoại của lưỡng đảng thì trong những năm gần đây, cả cựu Tổng thống Barack Obama và Tổng thống Donald Trump đều thúc đẩy các nỗ lực vì nước Mỹ nhưng lại đi ngược so với với những người tiền nhiệm trong các chiến lược ngoại giao.

Ảnh minh họa. Nguồn: Reuters

Các quốc gia bao gồm Israel, Saudi Arabia, Các Tiểu vương quốc Ả rập thống nhất, Ai Cập, Cuba, Nga và Ukraine đang trở thành tâm điểm chính trị. Trong khi đó, nhiều nhà ngoại giao kỳ cựu gợi ý các vấn đề ảnh hưởng đến chính sách ngoại giao của Mỹ có thể xuất phát từ việc thiếu nguồn lực của Bộ Ngoại giao. Điều chắc chắn là Bộ Ngoại giao Mỹ có thể làm được nhiều việc hơn với ngân sách lớn hơn nhưng sẽ là sai lầm nếu nhắc đến nguồn lực hiệu quả.

Jake Sullivan và Daniel Benaim, hai cựu cố vấn chính sách ngoại giao hàng đầu của cựu phó Tổng thống Joe Biden thuyết phục rằng ít nhất ở Trung Đông, ngoại giao có thể thành công nếu quân sự thất bại. Điều này có thể chỉ là khoa trương nhưng chắc chắn ngoại giao là công cụ có giá trị. Vì vậy, sự đồng hành giữa ngoại giao và quân sự sẽ không thể tồn tại.

Khi Tổng thống Mỹ hay ngoại trưởng nước này thực hiện các chuyến công du nước ngoài luôn đi cùng với nhóm phụ tá và thậm chí là nhiều nhà báo. Trong bài báo trên Daily Telegraph về đoàn tùy tùng của cựu Tổng thống Mỹ George W.Bush trong chuyến đi đến London năm 2003, đã viết: “Tổng thống Bush sẽ được tháp tùng trong chuyến công du nước ngoài cùng một đoàn gồm 250 thành viên của Cơ quan Mật vụ, 150 Cố vấn từ Bộ An ninh quốc gia, 200 đại diện của các cơ quan chính phủ khác và 50 phụ tá chính trị. Sẽ có khoảng 100 nhà báo đi cùng ông. Ngoài ra còn có đầu bếp riêng, các trợ lý cá nhân, bốn đầu bếp, nhân viên y tế và chó nghiệp vụ tham gia”.

Trong khi đó, vào thời điểm cựu Tổng thống Obama có chuyến thăm Ấn Độ, đoàn tùy tùng đã đặt 800 phòng khách sạn. Chuyến công du Australia cũng có khoảng 500 người hộ tống.

Có lẽ đã đến lúc phải thay đổi cách thức này. Rất nhiều nhà báo đi cùng hộ tống có thể giúp chuyến đi mở rộng vị thế ngoại giao của Mỹ. Các cuộc họp báo ở nước ngoài thường tập trung vào các yếu tố chính sách ngoài giao và quan hệ song phương mà cả hai quan chức có thể giải quyết.

Khắp thế giới, các đồng minh cũng như các đối thủ đã thay đổi bản chất các phái đoàn tham gia hộ tống các nhà lãnh đạo trong chuyến công du nước ngoài. Thay vì tập trung nhiều trợ lý và nhiều nhà báo thì các nhà lãnh đạo lại chọn các chuyến công du với các doanh nhân. Trong khi đó, chính quyền Tổng thống Donald Trump lại tập trung vào lợi ích nước Mỹ, người dân Mỹ trong quan hệ thương mại với các nước thay vì tập trung vào hợp tác quân sự hay các lập luận ngoại giao.

Theo National Interest, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cùng từng có chuyến thăm Trung Quốc vào tháng 1/2018. Các nhà lãnh đạo kinh doanh và văn hóa đã tháp tùng ông Macron chuyến thăm tương tự vào cuối tháng tới Tunisia. Khi trở lại Trung Quốc trong tháng 11/2019, ông Macron đã đi cùng các doanh nhân đến từ các công ty nhỏ. Thêm vào đó, Thủ tướng Đức Angela Merkel cũng làm điều tương tự. Đại diện các công ty lớn nhất của Đức đã tháp tùng bà trong các chuyến công du tới Washington và Bắc Kinh. Trong tháng 2/2013, cựu Thủ tướng Anh David Camero đã đưa đại diện các doanh nghiệp vừa và nhỏ cũng như các công ty lớn cùng với ông đến Ấn Độ. Sau đó, người kế nhiệm là bà Theresa May cũng từng thúc đẩy chuyến thăm theo các phái đoàn đến Nhật Bản, Nam Phi, Kenya và Nigeria thúc đẩy hoạt động kinh doanh.

Thông thường, việc kinh doanh luôn đặt ra các ưu tiên. Vào khoảng 28-30/5/ 2017, Thủ tướng Canada Justin Trudeau và Bộ trưởng Thương mại quốc tế Franois-Philippe Champagne đã dẫn đầu đoàn kinh tế Canada đến Italy. Theo Phòng Thương mại EU-Canada, chương trình thực hiện sứ mệnh tập trung nâng cao các cơ hội và đầu tư của Canada vào nông nghiệp, hàng không vũ trụ, quốc phòng và công nghệ truyền thông.

Trong khi đó, Tống thống Nga Vladimir Putin cũng từng thực hiện các chuyến công du cùng với các giám đốc điều hành doanh nghiệp nước này tới Ấn Độ, Saudi Arabia và Việt Nam.

Và tất nhiên, Trung Quốc từ lâu đã xem việc kinh doanh là trụ cột trung tâm thúc đẩy chiến lược ảnh hưởng nước ngoài.

Tờ báo cho rằng, ảnh hưởng của Mỹ không thể giảm đi cho dù thế giới đang trong kỷ nguyên suy giảm tài nguyên. Thực tế đang chỉ ra tính hữu hạn chia phần của chiếc bánh giữa các chính trị gia. Quốc hội Mỹ và cả giới ngoại giao từng cho rằng Mỹ thường đi một mình trong tất cả các khía cạnh. Các gợi ý cho rằng nếu Washington có thể học hỏi từ cả đồng minh và đối thủ trong thế kỷ 21 này thì sự vĩ đại và sức mạnh kinh tế Mỹ có thể tiếp tục duy trì và kéo dài hàng thập kỷ bất chấp các bất ổn có thể xảy ra lúc nào.