Xôi vò, chè đường của nội
Chén chè dọn ra trong veo, trên mặt thả vài hột đậu xanh bùi bùi, ăn kèm đĩa xôi vò thơm phức mà đậu phải nhiều hơn nếp. Nghe bà nội tôi nói, theo đúng kiểu cách là phải có hoa bưởi tươi, thả vào nồi nước đường cho thơm mùi hoa…
Ngày xưa, thời còn bao cấp, những buổi sáng không phải đi học, mẹ đánh thức tôi dậy, phát cho một cái bu úp gà, kêu đi xếp hàng mua lương thực. Với cái bu úp gà, tôi sẽ không phải đứng chết dí cạnh một mớ bao bố tời hay cục gạch của ai đó mà chỉ cần cho cái bu “đại diện”, còn tôi có thể chơi cò cò với đám con nít cũng đi xếp hàng như tôi. Những tháng ngày khó khăn ấy, muốn nấu nồi chè cũng phải chuẩn bị cả tháng, nhà nhà để dành đường, đậu, chỉ để nấu chè.
Thế nên vào những ngày đặc biệt như sinh nhật một ai đó thì mới có món chè đậu đen để ăn. Còn vào ngày giỗ ông, bà sẽ nấu món xôi vò, chè đường. Đó là món ăn ngon tuyệt trong ký ức của tôi. Để có được chõ xôi vò, thường là mẹ tôi phải đi đổi tem phiếu, mua tem phiếu “ chợ đen” sao cho đủ đậu xanh, đường, nếp cho món ăn ngon lành ấy.
Ảnh: thugian
Từ mấy ngày hôm trước, bà nội thường trải một cái bao đựng gạo ra giữa nhà, đổ rổ đậu xanh ra nhặt sạch sẽ rồi dùng một cái chai 3 xị nghiền cho vỡ đậu. Nhà tôi có một cái chai đựng rượu rất dày, được bà nội giữ lại hàng chục năm, kể cả bao nhiêu lần chạy loạn mà cái chai vẫn không suy suyển. Cái chai ấy cà đậu rất đằm tay nên cả xóm đều qua nhà tôi mượn chai khi cần cà đậu. Thường thì cái chai sẽ đi lang thang từ nhà này sang nhà kia, đến lúc cần đòi lại thì “khổ chủ” đi đến từng nhà hỏi xem có cái chai nhà mình ở đó không? Đến gần Tết thì phải chia ca, để cái chai “trứ danh” hoàn thành nhiệm vụ cà đậu cho cả xóm gần chục nóc nhà. Kể ra thì tình làng nghĩa xóm hồi ấy mới thật thân thiết.
Video đang HOT
Tôi còn nhớ hoài dáng bà nội ngồi bệt dưới đất, lưng dựa vô cái chum da xanh nổi hình rồng phượng, tóc bà vấn cao bằng tấm khăn nhung đen, tai đeo đôi xuyến vàng y đúng kiểu phụ nữ Bắc bộ. Bà bỏ đậu lên tấm thớt gỗ, lăn cái chai thật đều tay cho hạt đậu bể làm đôi rồi rớt xuống miếng bao trải bên dưới, bà vừa làm vừa kể chuyện cho đến hết bao đậu thì thôi. Buổi trưa, gió từ cửa hông lùa vào mát rượi, bà ngồi rỉ rả nói chuyện ngoài Bắc. Có bữa, tôi ngồi bên bà nghe chuyện rồi ngủ lăn ra đất lúc nào không hay nữa. Đến khi thức dậy thì bà đã làm xong, lại đang lui cui nấu bữa cơm chiều.
Hồi xưa còn nhỏ xíu, tôi không nhớ bà làm món này thế nào? Chỉ biết là chén chè dọn ra trong veo, trên mặt thả vài hột đậu xanh bùi bùi, ăn kèm đĩa xôi vò thơm phức mà đậu phải nhiều hơn nếp. Nghe bà nội tôi nói, theo đúng kiểu cách là phải có hoa bưởi tươi, thả vào nồi nước đường cho thơm mùi hoa bưởi. Thậm chí, ngày xưa, chén múc chè phải làm nóng trước, úp vô mấy bông bưởi mới nở, sao cho hương hoa bám vào chén chè, thơm nhẹ nhàng cho người thưởng thức phải đoán già đoán non thì mới thành công. Rồi bà thở dài: “Ở đây làm gì có hoa bưởi”.
Ảnh: hinhtran
Còn nhỏ nhưng tôi thấy bà rất chu đáo, thiếu thốn thế nào cũng kiếm ra đủ nguyên vật liệu (mà toàn là những thứ cao cấp) cho món xôi vò chè đường đúng dịp giỗ ông. Mà đường hồi đó mới quý làm sao, đừng nói đến đường phèn, đường cát trắng là cả một báu vật. Thường chỉ có đường vàng, thứ đường mà mở bao ra là thấy một bầy ong ruồi bay lên vù vù ấy! Tôi còn nhớ như in, đường cát trắng được để dành và chỉ dùng vào những lúc có chỉ định rõ ràng. Ví dụ như một lần thằng em tôi chơi giỡn làm sao té từ cầu thang xuống đất, hũ đường cát trắng mới được lấy ra, pha cho nó một ly nước đường để “uống cho tan máu bầm”? Thằng bé thấy ly nước đường là hết khóc, chờ đợi… chắc là hết đau ngay lập tức. Còn đường phèn thì mỗi khi có, mẹ lấy con dao gõ ra từng miếng nhỏ, phát cho mỗi đứa một miếng, gói vô tờ giấy, lâu lâu lấy ra liếm một cái như ăn kẹo vậy!
Thời đó thì món xôi vò chè đường đúng là “nữ hoàng của các món ăn”. Mà những cục đường phèn đó cũng ít khi được ăn vì bà nội để dành nấu chè, đường phèn mà nấu chè là nước trong veo, ngọt thanh thoát, ăn mấy chén cũng còn thấy thèm. Nhưng mà bà nội không cho ăn liền một lúc hai chén chè trở lên, vì “xôi vò chè đường là món ăn hương ăn hoa, ăn để thưởng thức, ăn như thế là phàm phu tục tử”. Thế là dù có thèm đến mấy, tôi cũng đành ngồi nhìn nong xôi và mấy chén chè được đậy bằng cái sàng tre mà thòm thèm. Mà mấy chén chè ấy có được đậy bằng thứ gì thì vẫn nghe thơm lựng mùi nước đường thanh thanh, nong xôi vò tơi ra, thơm phức mùi đậu xanh, nếp dẻo, nghe mà chảy nước miếng. Tôi cứ ước ao xôi vò được đơm bằng cái đĩa to như đĩa xôi gấc và chè đường thì đựng bằng tô.
Sau này lớn lên, tha hồ ăn cho thỏa thích thì đúng như lời bà nói, món chè này không hợp với người “phàm phu tục tử”, không thể ăn một tô to, hay là do tôi đã trở thành “quân tử” dưới sự huấn luyện của bà? Nên món chè cũng không còn quyến rũ như ngày xưa…
Theo MonngonVietnam
Cỗ cưới Hà Nội xưa
Ẩm thực Hà Nội là nơi hội tụ tinh hoa từ rất nhiều vùng miền khác nhau. Tuy nhiên không vì thế mà nó bị lu mờ, ngược lại văn hóa ẩm thực Hà Thành đã tạo được cho mình một bản sắc rất riêng : Hào hoa mà thanh lịch như chính con người nơi đây. Theo đó, cỗ cưới của người Hà Nội mà đặc biệt là cỗ cưới Hà Nội xưa có rất nhiều điểm khác biệt so với các vùng miền khác.
Người Hà Nội thường ngày vốn đã cầu kỳ trong chuyện ăn uống. Vào các dịp lễ tết hay khi nhà có việc, mâm cỗ càng được chú trọng bởi nó không đơn thuần chỉ là chuyện ăn mà cao hơn nó thể hiện bộ mặt của gia đình, dòng tộc. Cưới hỏi là việc lớn, việc hệ trọng trong đời, nên dù thời nào, với người Hà Nội việc lo chu toàn cho lễ cưới mà đặc biệt là mâm cỗ là việc luôn được lưu tâm hàng đầu.
Một đám cưới của người Hà Nội những năm đầu thế kỷ 20
Vào khoảng đầu những năm 20 của thế kỷ trước, khi xã hội có sự phân cấp giàu nghèo rõ ràng thì cũng là lúc xung quang mâm cỗ cưới của người Hà Nội có nhiều chuyện để nói nhât.
Nhà giàu, mâm cỗ cưới bao giờ cũng phải đủ bốn bát, sáu đĩa. Theo quan niệm của thời bấy giờ, con số 10 tròn trĩnh tượng trưng cho lời chúc hạnh phúc trọn vẹn cho đôi vợ chồng mới. Sáu đĩa bao gồm: Một đĩa thịt gà úp lật quân cờ vàng rượi, một đĩa thịt lợn quay xếp hình cánh hoa đều tăm tắp, một đĩa giò lụa , một đĩa chả quế, thêmmột đĩa xôi gấc, một đĩa nộm thập cẩm. Bốn góc mâm là bốn bát canh bao gồm: một bát măng hầm, một bát mọc nấu thả, một bát chim bồ câu hầm hạt sen, và một bát mực nấu rối gồm xu hào, cà rốt thái chỉ, trứng tráng thái chỉ, giò lụa thái chỉ, mực khô thái chỉ xào cháy cạnh với nước mắm đường... Đó là chưa kể đến các loại đĩa bát phụ như đĩa rau thơm, chanh, ớt, nước mắm hạt tiêu ... Ngoài ra, nhà nào sang còn có thêm đĩa hoa quả tráng miện hay đĩa chè kho.Mỗi mâm đặt 1 chai rượu trắng và 6 chiếc chén nhỏ bằng hạt mít cho khách uống rượu.
Với người Hà Nội xưa, mâm cỗ cưới không đơn thuần chỉ là chuyện ăn mà cao hơn
nó thể hiện bộ mặt của gia đình, dòng tộc.
Đó là cỗ cưới nhà giàu, thường xuất hiện ở những phường phố có truyền thống ăn cỗ to như phố Hàng ào, Hàng Bạc trong trung tâm phố cổ hay ở làng Ngũ Xã bên hồ Trúc Bạch. ương nhiên, những đám cưới của các gia đình nghèo thì tùng tiệm hơn, có thể gồm từ 6 đến 8 món. Nhưng nhất thiết không thể thiếu hai món chủ đạo là thịt gà luộc và xôi gấc -hai món biểu trưng cho sự thịnh vượng, may mắn và hạnh phúc.
Thịt gà luộc lá chanh và xôi gấc là hai món không thể thiếu trong bất cứ mâm cỗ cưới nào
Như có một quy ước ngầm, cách thức ăn cỗ cưới của người Hà Nội tuân theo quy trình nhất định. Bắt đầu ngồi vào mâm, khách bao giờ cũng đợi chủ nhà có lờ mời rồi mới mời lại nhau. Trong mâm luôn có một người của gia đình hay họ hàng nhà đám ngồi lẫn thay chủ nhà tiếp khách, rót rượu. Sau khi rời mâm cỗ, chủ nhà mời khách ra bàn uống trà, ăn trầu, cắn hạt dưa, hạt bí chung vui cùng gia chủ.
Trải qua thời gian, do sự phát triển của kinh tế cùng lối sống công nghiệp hóa, mâm cỗ cưới của người Hà Nội vì thế mà cũng có nhiều thay đổi. Tuy không còn câu lệ như các cụ ngày xưa song không vì thế mà cỗ cưới ngày nay bớt đi sự cầu kỳ và chăm chút. Dù tự làm hay đặt tiệc, gia đình nhà đám cũng luôn lưu tâm đến chất lượng cỗ cũng như đón tiếp khách mời rất chu đáo.
Theo MonngonHanoi.com
Nóng hổi xôi chè phố cổ Trong cái lạnh cắt da cắt thịt của Hà Nội, ngồi bên vỉa hè phố cổ thưởng thức những bát chè nóng hổi, hít hà làn hương tỏa ra, dường như cái lạnh cũng trở nên quyến rũ. Chúng tôi đến quán vào buổi trưa. Nói là quán nhưng thực ra là một hàng chè với mấy cái ghế con con xếp trên...