Xới tung núi cát tìm cây chữa “bách bệnh”

Hơn nửa tháng trở lại đây, hàng chục hecta vùng núi cát tại thị trấn Phú Đa, xã Phú Xuân, huyện Phú Vang, tỉnh TT-Huế, đã bị người dân vào đào bới tan nát nhằm tìm rễ của một loài cây mà họ tin rằng chữa được bách bệnh.

Mục kích điểm “ nóng” đào cây “quý”

Ngày 26/10, theo chân các cán bộ xã Phú Xuân, chúng tôi vào vùng núi cát thuộc thôn Ba Lăng – điểm “nóng” nhất diễn ra tình trạng đào bới núi cát để săn lùng một loại cây mà dư luận đồn thổi rằng chữa được bách bệnh. Khắp núi cát, những hố sâu liên tiếp xuất hiện chứng tỏ sự đào bới của con người.

Một số hố lớn và sâu, với phần diện tích lan tỏa xung quanh khá lớn, ảnh hưởng đến môi trường sống của các cây xung quanh. Nhiều cành lá của cây chữa “bách bệnh” vương vãi khắp nơi. Có cả dấu vết của các phương tiện vào tận đây vận chuyển cây thuốc.

Một hố đào cây “bách bệnh”

Một cậu bé thấy chúng tôi đi kiểm tra những hố đào cây thì cho biết: “Lúc nãy có nhóm 4 người đang đào cách đây vài trăm mét, họ nghe tiếng động các chú vào nên bỏ chạy rồi. Nghe nói một cân rễ cây ni bán được chừng 100 đến 200 ngàn đồng”.

Chỉ ước tính sơ trong khoảng vài hecta chúng tôi tiếp cận ở thôn Ba Lăng, có cả gần 100 hố lớn nhỏ bị đào. Ngoài nỗi lo mất nguồn tài nguyên, hố còn ảnh hưởng đến nhiều cây xung quanh vì không có đất, bộng rễ nên khả năng ngã đổ, chết dần là rất lớn.

Tất cả hoạt động đào bới, tìm kiếm cây thuốc ở đây đều là đào trộm. Việc đào cây này đã trở thành “phong trào” của người dân nơi đây, họ đào về bán luôn cho thương lái hoặc phơi khô để bán dần.

Những hố sâu xuất hiện khắp nơi, ảnh hưởng đến cả môi trường sống của nhiều loài cây khác

Cành lá cây mật nhân vương vãi

Nhà anh Phan Dũng ở thôn Ba Lăng đang phơi đầy rễ loài cây này, đa phần đã được xắt lát nhỏ, một vài gốc cây chưa được thái lát vẫn nằm lăn lóc trong nhà. Vợ anh Dũng cho biết: “Thấy mọi người đi đào nhà em cũng vào đào rồi mang về để dành chứ chưa biết bán cho ai. Hy vọng có người tới mua”.

Cụ Nguyễn Thị Đậu, 90 tuổi, móm mém nói: “Tui bị bệnh nhiều lắm, nghe nói cây này chữa bệnh được mà sao uống vô đắng quá, khó nuốt nổi. Nghe nói nó còn chữa được bệnh phụ nữ nữa chú à”.

Thực hư loài cây chữa “bách bệnh”

Anh Phan Đăng Phóng, trưởng thôn Ba Lăng, cho biết, loài cây chữa “bách bệnh” như tin đồn thổi đã sống ở đây chừng vài trăm năm qua, trước đây cũng chưa ai dùng để chữa bệnh. Nay vì có tin đồn mà dân đua nhau đi đào. Không ai biết nó có chữa được nhiều bệnh không, nhưng nghe có thông tin có một số người trong thôn đã bán được với giá vài trăm ngàn/kg.

“Ở đây, chúng tôi gọi cây này là cây bập bện. Vì thấy tình trạng đào dữ quá nên chúng tôi đã phải “ngụy trang” cho cây bằng cách chặt gần trụi phần cành từ giữa thân lên ngọn, lúc đó cây trơ lại những người đào trộm sẽ khó nhận ra. Trong thôn này có 320 hộ thì có tới 90% số hộ đã đi đào cây” – anh Phóng nói.

Hàng trăm nhà dân đã vào đào cây về nhà “để dành” chứ cũng chưa biết bán cho ai

Rễ cây mật nhân

Ông Võ Văn Cho, Bí thư xã Phú Xuân, cho hay, cây này ở Đồng Hới (Quảng Bình) gọi là cây sâm đắng Việt Nam, 1 cân có giá 400 ngàn đồng. Ngoài ra ở một số nơi cây này còn được gọi là cây mật nhân, là một cây thuốc Bắc, rất đắng và khó uống. Người ta sao vàng, hạ thổ rồi đổ nước nóng hay ngâm rượu để chữa một số bệnh.

Thực tế công dụng chữa bệnh của loài cây này chưa được chứng minh. Như trường hợp ông Trần Công Định (85 tuổi, thôn Quảng Xuyên) nghe đây là loài thuốc quý liền sắc một tô để uống. Uống xong thì bị tiêu chảy, sốt, nôn mửa dữ dội, phải nhập viện cấp cứu.

Ông Nguyễn Bắc, Chủ tịch xã Phú Xuân, trình bày: “Trong gần nửa tháng nay, một số người ngoài địa phương ở tại Phú Đa đã về đây đào trộm cây này vào ban đêm nên chúng tôi rất khó kiểm soát. Chúng tôi đã bắt được 2 đối tượng đào trộm, thu giữ các phương tiện cuốc xẻng, hiện đã trục xuất khỏi địa phương. Nguy hại hơn, người dân làng nghe tin cũng đã kéo vào rú cát đào nhiều lắm. Hiện xã đã kiểm tra và thông tin đến các thôn nói người dân không được đào nữa”.

Ngay trong ngày chúng tôi về Phú Xuân và thông báo lên một số cơ quan cấp huyện thì trưa hôm đó, đoàn 3 cán bộ gồm Phó Hạt Kiểm lâm huyện Phú Vang, ông Nguyễn Xuân Ninh và 2 cán bộ khác về tại hiện trường. Ông Ninh cho biết là mới nghe thông tin. “Chúng tôi sẽ phối hợp với xã để ngăn chặn, trục xuất cá đối tượng ngoài xã vào đào cây. Riêng các đối tượng là dân trong xã thì sẽ tìm cách tuyên truyền vận động để bà con khỏi đào nữa”.

Những gì còn sót lại sau khi đoàn làm việc đuổi bắt nhóm trộm mật nhân

Tính đến lúc này, đã có tới gần 50ha núi cát bị đào gần hết cây mật nhân với hàng ngàn gốc cây có tuổi đời từ hàng chục đến hàng trăm năm tuổi, có giá trị không những bảo vệ môi trường mà còn giữ cho vùng cát khỏi tình trạng “cát bay cát nhảy”.

Theo thống kê từ Phòng Tài nguyên môi trường huyện Phú Vang, hiện có hơn 50ha núi cát thuộc diện tích rừng tự nhiên do kiểm lâm huyện quản lý. Tuy nhiên ông Nguyễn Xuân Ninh lại cho rằng đây lại thuộc rừng sản xuất do các hộ dân quản lý, phía kiểm lâm không có trách nhiệm (?!)

Trước đây vài tháng, phong trào đào cây mật nhân rộ lên ở các vùng như Phú Yên, Đăk Nông, Gia Lai… với giá cao, có nơi 1kg giá từ 600.000-800.000đ. Chính sự ồ ạt phá rừng để đào cây đã phá hoại môi trường một cách nhanh chóng. Theo một số tài liệu, cây này làm tăng tính dục cho nam giới. Rễ cây sấy khô chữa được bệnh như: gân xương nhức mỏi, ăn không tiêu, nôn mửa, cảm mạo, chữa say rượu. Quả trị bệnh lỵ, tiêu chảy. Lá đun với nước trị ghẻ. Nhưng với những người có đề kháng yếu, trong cơ thể mang nhiều bệnh liên quan đến nội tạng như gan, mật, dạ dày… nếu dùng mật nhân sẽ nguy hiểm đến tính mạng. Đặc biệt là phụ nữ có thai không nên dùng cây này làm thuốc.

Theo Dantri