Xôi Hà Nội, dung dị mà thanh lịch
Nấu và thưởng thức các món ăn là cả một nghệ thuật của người Hà Nội, chẳng thế mà cho đến tận bây giờ thói quen ấy vẫn tồn tại và trở thành một nét văn hoá riêng độc đáo.
Cái tinh tế trong ẩm thực Hà Nội thể hiện ở cách chế biến, cách thưởng thức, ở tấm lòng người trao kẻ nhận. Mỗi món ăn Hà Nội đều có hương vị, nét đẹp riêng và đặc biệt là cách thưởng thức truyền đời… Xôi cũng góp phần làm nên rét riêng của Hà Nội.
Không biết xôi có từ bao giờ. Có lẽ từ khi Lang Liêu phát hiện ra những hạt gạo tròn mẩy, dẻo và thơm làm ra chiếc bánh chưng, bánh dày biểu tượng cho bầu trời và mặt đất. Với sự khám phá tuyệt vời ấy, người Việt cổ đã tìm ra cách đơm xôi. Sách xưa kể rằng người Đại Việt xưa đã từng làm nhiều loại xôi để làm lễ vật cúng tế.. Có thứ xôi ngũ sắc tượng trưng cho năm phương trời.
Xôi đã trở thành một phần trong bản sắc của người Việt nói chung và người Hà Nội nói riêng. Cũng bởi thế, trên mảnh đất Kinh kỳ, xôi mới được thổi hồn và đua nhau khoe sắc màu đến thế. Người Hà Nội thì hay có thói quen ăn xôi nhẹ buổi sáng, mộc mạc và thanh bình biết bao.
Xôi ở đâu cũng có, nhưng xôi Hà Nội là tấm chân tình, là nét văn hóa thanh lịch của riêng người Hà Nội. Xôi không những chỉ dùng như một món quà vào mỗi sáng, mà còn có mặt trong những mâm cỗ trang trọng trong ngày lễ, tết, thôi nôi, cưới hỏi… Từ mọi ngõ ngách, đều có những hàng xôi với thúng xôi nhỏ mà chỉ hé mở một góc thôi là mùi thơm rộn lên khiến người ta khó cưỡng lại.
Xôi không phải là món quà đắt tiền, ai cũng đã từng đôi lần thưởng thức, đặc biệt là lớp học trò và sinh viên thì xôi đã trở thành người bạn thân mỗi sáng. Vẫn những tiếng rao mộc mạc và thân quen trên từng ngõ nhỏ, nhưng bạn cũng sẽ vô cùng ngạc nhiên với những khúc biến tấu của xôi, không chỉ có xôi lạc, đậu xanh, đậu đen, xôi gấc, xôi trắng, xôi xéo, xôi vò… như xưa, họ hàng nhà xôi còn có thêm xôi vừng dừa, xôi cốm dừa, xôi gấc đóng khuôn có nhân đậu xanh và dừa ở giữạ…
Mỗi loại xôi có một hương vị khác nhau và được ăn kèm với các loại thức ăn khác nhau. Xôi trắng ăn kèm với ruốc, thịt kho tàu, giò chả, lạp xường vừa thơm, vừa mềm. Xôi gấc mới màu đỏ rực như mời gọi đầy cuốn hút, có vị ngọt được ăn kèm với chả mỡ. Xôi lạc, xôi đỗ xanh có vẻ thanh tịnh và nền nã hơn bởi sự thanh khiết trong sắc màu, thường ăn kèm với vừng và ruốc.
Video đang HOT
Còn xôi xéo, chắc chắn là món khó nấu nhất, cũng bởi thế mà nó hấp dẫn trong sự kết hợp giữa màu trắng của hạt nếp dẻo căng tròn, bóng mịn với màu vàng tươi của đậu xanh, cộng hưởng với màu vàng rộm, bóng nhẫy, vị béo, bùi của hành phi làm nên một thứ xôi đặc biệt.
Xôi khúc cũng là món ăn độc đáo của người Hà Nội, thứ xôi dậy mùi, có vị dẻo và căng mịn của hạt xôi, độ bùi bở của nhân đậu xanh và vị nồng của hạt tiêu. Khi nắm xôi còn đang thơm dẻo và nóng hổi, hãy thưởng thức ngay để tận hưởng cái dư vị ngây ngất còn đậm mùi thơm ngào ngạt.
Chẳng cần những nguyên liệu đắt đỏ như xôi ruốc, xôi thịt… xôi khúc được làm từ rau khúc xanh non mọc ở chân ruộng, ven sông. Là thứ gạo nếp thơm ngon, là những hạt đậu chín vàng và thơm bùi được thu hoạch vội vã khi mùa đông đến. Và nếu cần ta thêm chút hành khô, chút thịt ba chỉ là thành một món xôi hảo hạng. Khi thưởng thức xôi khúc bạn sẽ cảm nhận được dường như mùa đông Hà Nội ấm áp hơn với món xôi khúc dậy mùi thơm và đậm chất hương quê.
Ở Hà Nội bây giờ, xôi khúc được làm nhiều và thưởng thức quanh năm. Nhưng lẽ thường, phải đến mùa rau khúc (tháng 2, tháng 3 Âm lịch) thì thưởng thức xôi khúc mới đậm hương vị nhất. Buổi sớm, khi nhánh lá khúc còn tươi non và mơn mởn trong màn sương, người ta đã hái rau về, rửa sạch và giã nhuyễn, rồi vắt kỹ bỏ bớt xơ, đem trộn với bột gạo nếp để làm vỏ xôi.
Đậu xanh là nguyên liệu chính để làm nhân xôi. Đậu bỏ vỏ và được ngâm bở, sẽ đem đồ chín tới, giã thật mịn và viên lại bằng quả trứng gà. Tiếp đó, dùng vỏ xôi bọc lấy nhân, có điểm xuyết thêm mấy miếng thịt ba chỉ thái hạt lựu và rắc chút hạt tiêu cho dậy mùi. Sau khi gói xong, xếp nhẹ nhàng những nắm xôi vào chõ, mỗi lớp bánh, rắc một lượt gạo nếp ngon đã ngâm kỹ làm áo. Sau đó, đậy vung thật chặt, đun thật đều lửa, thì xôi sẽ chín.
Nấu xôi đã khó, giúp người thưởng thức thấy hết vị đậm đà của nó cũng là một thứ nghệ thuật. Xôi phải được ủ kỹ, có thể bằng chăn bông, cói, hoặc lá chuối khô chất trong một chiếc thùng nhỏ. Đồ gói xôi không cầu kỳ nhưng rất kén chọn. Người Hà Nội xưa gói xôi bằng lá sen tươi, vừa trang nhã vừa lịch sự, vừa tạo cho người ăn cảm giác trong sạch. Có lẽ vì hoa sen là loại hoa của sự trắng trong tinh khiết.
Còn việc ăn xôi, có người cho rằng đó là chuyện đơn giản chẳng có gì đáng nói. Có người lại dè bỉu rằng ăn uống nói chung chỉ là chuyện phàm phu tục tử. Có mấy ai biết ăn uống đặc biệt là ăn được xếp trong hàng tứ khoái của người Việt xưa. Ăn uống như thế nào cũng là một thứ ” văn hoá ẩm thực”, thứ văn hoá chỉ có ở những tộc người văn minh. Với người Hà Nội xưa, ăn uống trong đó có ăn xôi, cũng là sự thanh lịch và hào hoa.
Người Thăng Long xưa ăn xôi như thế nào? Thật diệu kỳ khi sự thanh lich hào hoa đôi khi cũng chẳng cần thứ trang sức nào cả. Tay rửa sạch nắm xôi lại theo hình quả trứng chính là cách ăn của người Hà Nội. Ăn bằng đũa, bằng thìa bạn sẽ bị chê là quê mùa và hơi thiếu “thanh lịch” đấy. Thế mới biết thú ăn chơi của người Hà Nội xưa. Chỉ nắm xôi bằng tay bạn mới thấy hết vị dẻo, vị dai của gạo nếp mới cái thơm.
Xôi đã đi vào cuộc sống của mỗi chúng ta như một phần trong biểu tượng cả tín ngưỡng tâm linh, bình dị thân thiết mà rất đỗi thiêng liêng.
Theo Tạp Chí Ẩm Thực
Các Loại Xôi Việt Dưới Góc Nhìn Của Người Nước Ngoài
"Vietnam! Vietnam! What a wonderful world of food!!" (Vietnam! Vietnam! Một thế giới đồ ăn tuyệt vời!). Đó là câu nói cuối cùng của Noodlepie khi anh rời khỏi đất nước tươi đẹp của chúng ta vào năm 2004, và chỉ chưa đầy hai năm sau, nỗi nhớ một Việt Nam bình dị, mộc mạc từ con người cho đến những món ăn lại đưa anh trở về với chúng ta trong những ngày đầu của một năm mới. Noodlepie đã từng đi nhiều nơi và cũng không phải lần đầu anh ấy đến với chúng ta, và lần này, mục tiêu lựa chọn của anh sẽ là "Từ trước khi đến với nơi đây tôi đã biết Bánh Chưng là món ăn truyền thống của người Việt trong những ngày đầu năm mới nên ngay khi đặt chân đến đây năm 2004, tôi đã phải tự thưởng cho mình một "gói" Bánh Chưng thật to rồi. Nhưng lần này, tôi không may mắn cho lắm, "New Year eve" của chúng tôi không trùng với ngày Tết của Việt Nam. Vẫn có Bánh Chưng nhưng không có cảm giác hứng thú lắm nên tôi quyết định lựa chọn món ăn khác. Một thứ đồ ăn cực kỳ thân thuộc với người Việt, cũng được làm từ gạo - món Xôi"
Noodlepie lựa chọn cho mình những hàng xôi dạo dọc ngang trên các con phố miền Nam "Thật sự là để tìm thấy những quầy bán xôi nhỏ nhỏ - nơi mà anh bạn Việt Nam của tôi đã dẫn tôi đến - quả thật là rất khó đối với những "kẻ di cư" như tôi. Nó giống như khi bạn phải lang thang khắp sa mạc Sahara hoặc tìm kiếm một con thú nhỏ bé giữa khu vườn um tùm cây cối vậy."
" 86 Phùng Hưng - tôi đã phải nhìn ngay địa chỉ nơi gần nhất để đánh dấu cho chỗ bán món ăn này đề phòng có khi anh bạn dẫn đường của tôi biến mất. Tôi nhìn thấy có hai loại xôi được bán ở đây là "Xoi niep than" và "Xoi vo dau xanh" với giá là 2000Vnd cho một nắm. Tôi lựa chọn thử cái màu đen, trông nó khá lạ lạ với đường, dừa cắt nhỏ, đậu xanh được nghiền nát và một thứ gì đó mà cho dù cô bán hàng có cố gắng giải thích tôi vẫn chưa hiểu được - đó gọi là "Muoi dau". Tôi không chắc về cái tên và ý nghĩa của nó nhưng mà đấy có vẻ như là một loại bột màu nâu (chắc là muối mè rồi). Dù sao thì tôi cũng đang cố gắng tìm hiểu về thứ gia vị lạ lẫm này, giá có ai chỉ cho tôi thì tốt quá! Miếng "xôi đen" với đường, dừa, "Muoi dau" và đậu xanh nghiền quả thật là một bữa sáng khá ổn vào thời điểm 8.45 phút này. Mặc dù gạo thì có vẻ hơi khô và "giòn" nhưng dù sao thì vị ngọt nhẹ nhẹ kết hợp với vị đậu xanh của nó cũng đã chiến thắng vị giác của tôi, một chiến thắng vẻ vang và tuyệt đối".
"Tôi là người ưa vệ sinh nhưng tôi xin cam đoan giữa cái đường phố khói bụi của Sài Gòn, bạn cũng sẽ ái ngại như tôi trước những bát xôi trên gánh hàng rong này. Chưa kể, tôi cứ thắc mắc vì sao khi lấy xôi cho tôi, cô bán hàng cũng không chịu đeo găng tay bảo vệ vào cơ chứ. Thật lòng, tôi thấy lo lắng về an toàn vệ sinh nơi đây dù rằng so với cái giá 2000Vnd thì chẳng có gì là đáng chê trách nhiều lắm cả.".
"Tôi đã nếm thử qua khá nhiều những loại xôi khác nữa, trong đó "Xôi Bắp" còn có đến tận hai loại mà người bán hàng phân biệt với tôi cái tên là "Xôi bắp nhão" và "Bắp xôi" và sự thật là tôi thấy cả hai đều ngon như nhau cả. Cũng có thể do vị giác của tôi đã bị ám ảnh bởi thứ xôi được làm từ gạo đen hôm trước nên chỉ có thể cảm nhận đơn giản như vậy thôi. Ngoài ra, dọc trên các con phố, bạn cũng có thể tìm thấy nhiều gánh hàng rong khác bán nhiều loại xôi, có loại được ăn kèm với lạp sườn và patê, có loại xôi ăn như cơm với thịt, với trứng và tất cả chúng đều có chung một đặc điểm là được làm từ Gạo nếp, một vài loại đậu ngọt và một số gia vị khác. Và chỉ với 2000Vnd, bạn có thể có ngay một miếng xôi, khi thì để trong thứ hộp được làm từ xốp, khi được để trong một báo cũ không được sạch cho lắm. "Anyway, these all taste good, I'm sure" (Dù sao đi nữa, tất cả đều có một hương vị khá ổn. Tôi đảm báo đấy!).
Lần này, chúng ta lại có thêm một góc nhìn khác của một người bạn nước ngoài về món Xôi khá nhiều quen thuộc của chúng ta, dù là Xôi nếp cẩm, Xôi bắp hay Xôi lạp sườn...mỗi một món ăn tưởng chừng như chẳng có gì là lạ lẫm lại đem lại thật nhiều những khám phá thú vị cho anh bạn người Úc này. Dù vẫn còn những hiểu biết chưa đầy đủ cho lắm, còn bị nhẫm lần về tên gọi cũng như vẫn còn "sợ" trước vấn đề an toàn nơi quán hàng rong của chúng mình nhưng dù sao thì Noodlepie cũng đã đem lại cho chúng ta một góc nhìn khách quan, thú vị nhưng cũng rất công bằng về Xôi.
Theo Amthuc.com.vn
Hương vị xôi khúc Xôi khúc hay còn gọi là bánh khúc, vì vỏ bánh làm bằng bột nếp trộn lẫn với lá cây rau khúc giã nhỏ, bên trong là nhân đậu xanh, thịt mỡ... Người dân vùng đồng bằng Bắc Bộ thường làm xôi khúc vào mùa lá khúc - khoảng tháng 3 âm lịch khi những cơn mưa phùn mùa xuân còn sót lại,...