Xét xử nhà tù ‘đen’ của CIA

Mạng lưới các nhà tù bí mật khắp châu Âu được Mỹ dùng để thẩm vấn nghi phạm khủng bố lần đầu tiên được đề cập công khai tại Tòa án Nhân quyền châu Âu.

Căn cứ quân sự của Ba Lan ở làng Stare Kiejkuty – Ảnh: Reuters

Tại Strasbourg (Pháp) ngày 3.12 đã diễn ra phiên tòa đầu tiên xét xử các cáo buộc cho rằng Ba Lan cho phép Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) lập nhà tù ở nước này để giam giữ và thẩm vấn các nghi can al-Qaeda, theo Reuters. Nguyên đơn là hai nghi phạm khủng bố đang bị Mỹ giam giữ tại nhà tù ở vịnh Guantanamo, Cuba.

Chương trình dẫn độ đặc biệt

Theo luật sư của các nghi phạm, thân chủ họ đã cáo buộc Warsaw vi phạm nhân quyền khi để tồn tại nhà tù CIA trên lãnh thổ. Các nghi can khẳng định họ là nạn nhân trong chương trình bắt cóc nghi phạm khủng bố và đưa sang nước thứ ba của CIA.

Một trong hai nguyên đơn là công dân Ả Rập Xê Út Abd al-Rahim al-Nashiri (48 tuổi), người bị Mỹ buộc tội khủng bố do tình nghi chủ mưu vụ tấn công của al-Qaeda nhằm vào tàu chiến USS Cole tại Yemen hồi năm 2000, khiến ít nhất 17 thủy thủ thiệt mạng. Trường hợp còn lại là Abu Zubaydah, người Palestine. Nghi phạm 42 tuổi này chưa bao giờ bị buộc tội song bị tình nghi đảm trách vấn đề đi lại cho các “tay chân” của Osama bin Laden, gồm cả những kẻ thực hiện vụ tấn công khủng bố 11.9 ở Mỹ. Một báo cáo giải mật năm 2009 cho thấy CIA xem al-Nashiri và Zubaydah là “tù nhân quan trọng”, điều này có nghĩa họ được giam giữ trong điều kiện an ninh tuyệt đối tại một khu tuyệt mật ở Guantanamo, được gọi là Trại 7.

Dùng nghi can khủng bố làm gián điệp Theo tiết lộ mới đây của tờ Telegraph, CIA được cho đã tiến hành chương trình huấn luyện nghi can khủng bố bị giam giữ ở vịnh Guantanamo thành điệp viên hai mang. Chương trình diễn ra tại một cơ sở bí mật ở Guantanamo từ năm 2002-2006. Một số nghi can đã quay trở lại quê hương để kết nối với mạng lưới al-Qaeda. Mục đích là nhằm thu thập thông tin và cung cấp lại cho CIA để giúp cơ quan này xác định địa điểm tiêu diệt các thủ lĩnh al-Qaeda. Đổi lại, các nghi can được Mỹ thưởng hàng triệu USD hoặc trả tự do và có những đặc quyền như được giam giữ tại những nơi riêng biệt đầy sang trọng.

Cả hai nghi phạm khai rằng họ được đưa đến Ba Lan hồi tháng 12.2002, bị giam giữ và đối mặt với các hình thức thẩm vấn khắc nghiệt tại một căn cứ quân sự ở làng Stare Kiejkuty, nằm trong một khu rừng ở miền đông bắc. Chính tại đây, họ trở thành đối tượng của các vụ trấn nước và các thủ thuật tra tấn kinh hoàng khác, theo ông Amrit Singh, một luật sư đại diện cho al-Nashiri. “Vụ việc này là cơ hội để phá vỡ âm mưu im lặng về sự dính líu của một số chính phủ châu Âu trong chương trình thu gom nghi can al-Qaeda của CIA. Những hành vi này xảy ra trên lãnh thổ Ba Lan với sự đồng ý và thông đồng của chính quyền Ba Lan”, theo AFP dẫn lời luật sư Singh.

Ba Lan “bưng bít” vụ việc ?

Tại phiên tòa ở Strasbourg, Ba Lan đã phủ nhận nước này cho phép CIA mở nhà tù tuyệt mật, viện dẫn rằng họ cần điều tra vụ việc. Theo Reuters, công tố viên Ba Lan Janusz Sliwa nói rằng nước này nên được phép hoàn tất cuộc điều tra riêng của mình đối với những cáo buộc trên trước khi chúng được đưa lên Tòa án Nhân quyền châu Âu (ECHR). Ông Sliwa đang dẫn đầu cuộc điều tra của chính phủ Ba Lan, được xúc tiến cách đây 5 năm song vẫn chưa có kết quả. Lâu nay, chính phủ Ba Lan luôn bác bỏ cáo buộc cho rằng có nhà tù của CIA trên lãnh thổ của mình. Giữa tháng 11, Warsaw thậm chí yêu cầu ECHR xử kín với lý do bảo vệ an ninh quốc gia, theo Reuters. ECHR thẳng thừng bác yêu cầu trên của Ba Lan song chấp thuận mở một phiên tòa phụ xử kín khác trước phiên xử công khai nói trên.

Mỹ đã thừa nhận có triển khai mạng lưới nhà tù bí mật của CIA trên khắp thế giới để giam giữ các nghi can al-Qaeda sau sự kiện 11.9. Thế nhưng Washington chưa bao giờ tiết lộ các địa điểm được gọi là “điểm đen” này. Ngoài Ba Lan, CIA được cho đã mở nhà tù tại Romania, Lithuania… song các nước này luôn phủ nhận thông tin trên. Trước sức ép của quốc tế, Tổng thống Barack Obama đã ký sắc lệnh đóng cửa các nhà tù này sau khi ông nhậm chức hồi năm 2009.