Vương quốc pơ mu di sản ở Quảng Nam
Tồn tại cả nghìn năm, cây pơ mu lớn nhất có đường kính tới 3 m, gốc tạo thành hình thù kỳ lạ. Quần thể cây quý hiếm này vừa được công nhận là cây di sản Việt Nam.
Tối 10/5, UBND huyện Tây Giang (Quảng Nam) tổ chức lễ công bố 725 cây pơ mu được công nhận cây di sản Việt Nam. Khu rừng quý này trải rộng trên xã A Xan và Tr’hy với tổng diện tích khoảng 450 ha, nằm cách khu dân cư nhiều tiếng đi bộ.
Khu rừng với hơn 1.200 cây pơ mu lớn, trong đó 725 cây có đường kính 1,5 m trở lên được công nhận cây di sản. Để đón nhận danh hiệu này, huyện Tây Giang đã đầu tư làm nhà, gắn bia di sản ở trung tâm rừng. Khu rừng cách tuyến đường từ trung tâm huyện lên biên giới chỉ 6 km nhưng theo người dân, do không có đường nên đi bộ vào rừng mất hơn 6 tiếng.
Sau khi được công nhận cây di sản, huyện Tây Giang đã đầu tư, làm những căn nhà truyền thống ở lõi rừng nhằm phát triển du lịch. Chính quyền địa phương hy vọng khi được công nhận cây di sản, khu rừng này sẽ được bảo vệ nghiêm ngặt hơn. Khu rừng quý còn được biết đến với cái tên “ Vương quốc pơ mu”.
Những cây pơ mu di sản lần lượt được đ.ánh số. Theo lãnh đạo huyện, nếu tham quan toàn bộ khu rừng sẽ phải đi bộ gần 2 ngày. Cây lớn nhất có đường kính 3 m. Sau khi khoan vào thân cây, các chuyên gia xác định quần thể pơ mu này có độ t.uổi từ 300 đến gần 2.000 năm t.uổi.
Trung bình những cây pơ mu cao khoảng 30 m, một số cây lớn cao đến 50 m, thẳng đứng. Do nằm tách biệt trong rừng sâu, “Vương quốc pơ mu” chỉ được người dân phát hiện vào năm 2010. Đây được xem là khu rừng nguyên sinh lớn và quý nhất Nam Trường Sơn.
Tồn tại cả nghìn năm, nhiều gốc cây pơ mu có hình thù kỳ lạ. Ông Lê Hoàng Linh, Phó chủ tịch huyện Tây Giang, cho hay nhiều cây pơ mu được đặt tên theo những hình thù đó. “Có cây gọi la pơ mu voi vì hình thù giống con voi. Rồi pơ mu rồng, sư tử… Đẹp lắm”, ông Linh nói.
Video đang HOT
Bên trong một gốc cây pơ mu có hình thù kỳ lạ. Pơ mu là một chi trong họ hoàng đàn. Tại Việt Nam, pơ mu được coi là loại gỗ quý do mùi thơm đặc trưng, vân gỗ đẹp cũng như trọng lượng khác thường và có đặc tính không bị mối mọt phá hoại. Vì thế gỗ pơ mu được sử dụng để làm các đồ tạo tác mỹ thuật, các loại đồ gia dụng. Nó là loài nguy cấp tại Việt Nam và được đưa vào Sách đỏ Việt Nam năm 1996.
Cây pơ mu được đặt tên “pơ mu sư tử”. Rừng cây không chỉ có giá trị về sinh thái mà còn có ý nghĩa tâm linh với đồng bào dân tộc thiểu số. Khoảng 3 năm nay, trước tình trạng lâm tặc liên tục đốn trộm, chính quyền phải lập các tổ bảo vệ rừng cây. Tổ bảo vệ gồm thanh niên, già làng có uy tín sống ở hai xã thay phiên nhau tuần tra, bảo vệ nghiêm ngặt “Vương quốc pơ mu”.
Mỗi cây pơ mu với hàng chục khối gỗ. Theo người dân, nếu để lâm tặc đốn hạ, mỗi cây có giá hàng trăm triệu đồng, thậm chí t.iền tỷ.
Ngoài “Vương quốc pơ mu”, hai cây đa đoàn kết 700 t.uổi ở thôn A Rầng (xã A Xan), cũng được công nhận cây di sản. Hai cây đa gắn liền với câu chuyện đoàn kết hai ngôi làng khỏi tục săn đầu người trong quá khứ.
Dịp này, huyện Tây Giang còn tổ chức đón bằng công nhận di sản cho Làng truyền thống Cơ Tu và điệu múa tân tung da dá.
Tiến Hùng
Theo VNE
Cây đa gắn kết hai ngôi làng khỏi những cuộc chiến
Giống như những ngôi làng người Cơ Tu, tục săn đầu người khiến làng A Rầng và A Bị (Quảng Nam) chìm trong thù hận suốt nhiều thế kỷ. Sau nhiều cuộc đàm phán, người dân trồng cây đa ở ranh giới giữa hai làng, như một bản hiệp ước hòa bình.
Ngày 8/5, ông Lê Hoàng Linh, Phó chủ tịch huyện Tây Giang (Quảng Nam) cho biết, huyện đang rốt ráo chuẩn bị tổ chức lễ công bố quần thể 725 cây pơ mu là cây di sản Việt Nam. Nằm trong danh sách công bố dịp này còn có hai cây đa 700 năm t.uổi ở xã A Xan.
Hai cây đa sộp thuộc thôn A Rầng cao hơn 35 m, đường kính mỗi cây 2,4 m và 3,5 m. Được trồng cùng thời điểm, hai cây cổ thụ này vẫn được người dân Cơ Tu nơi đây gọi với cái tên cây đa đoàn kết bởi những câu chuyện lịch sử của nó.
Hận thù dai dẳng vì tục săn đầu người
Dân tộc Cơ Tu hiện có hơn 60.000 người sống chủ yếu ở hai huyện Tây Giang và Đông Giang của Quảng Nam. Họ sống tách biệt từng ngôi làng, nằm cheo leo trên dãy Trường Sơn. Mặc dù cùng một tộc người nhưng trong quá khứ, tục săn đầu người hay còn gọi là những cuộc săn m.áu đã khiến những ngôi làng người Cơ Tu chìm trong thù hận suốt nhiều thế kỷ.
Hai cây đa hơn 700 năm t.uổi được công nhận cây di sản Việt Nam. Ảnh: Tiến Hùng.
Theo bà Lê Thị Thủy, Trưởng ban Dân tộc tỉnh Quảng Nam, xuất phát từ nhiều nguyên nhân, trong đó chủ yếu do niêm tin vào tâm linh thân bi, tuc săn đâu ngươi của lang khac vê cung tê sau môi vu mua của người Cơ Tu ra đời. Lang co ngươi bi săn phai săn lai đâu ngươi cua lang đôi thu theo sô lương tương xưng. Bị mât môt mạng, phai lây lai môt.
Ngoài niềm tin tâm linh, những người đi săn đầu người còn nhằm thể hiện sức mạnh, uy quyền. Nếu thanh niên nào trong làng g.iết được càng nhiều người của làng khác thì càng được ca tụng, được xem là niềm kiêu hãnh của cả làng. Những cuộc chiến dai dẳng đôi khi cũng bắt đầu bằng những nguyên nhân nhỏ nhặt như tranh giành vợ, tranh chấp đất đai, khu vực đi săn, hoặc thậm chí chỉ vì một cây gỗ trong rừng... Cứ như vậy, tâp tuc gây ra hân thu truyên kiêp tư đơi nay sang đơi khac giữa cac ngôi lang, sô ngươi bi giêt tăng dần.
"Nồi da xáo thịt, đúng là mê muội thật", già làng Pơ Loong Jim (xã A Xan) nói như vậy khi bắt đầu câu chuyện về tục săn đầu người của cha ông. Theo già Jim, người Cơ Tu cho rằng, m.áu đóng vai trò cực kỳ quan trọng, là sợi dây kết nối âm dương, trời đất; là điều cần thiết cho sự sinh trưởng và phát triển, t.iền đề của sự no ấm. Với quan niệm ấy, khi bắt đầu mùa vụ, người Cơ Tu tiến hành nghi thức săn m.áu, đ.âm n.gười bằng những mũi lao dài, sau đó mang về cắm trên khu đất sản xuất, làm lễ cúng Giàng với mong ước mùa sau thóc đầy kho, rượu đầy ché.
Đến mùa săn đầu người, họ thường cắm hai cây bắt chéo nhau ở đầu làng. Người lạ vào làng không biết, bước qua hàng rào sẽ trở thành nạn nhân bất đắc dĩ. Cuộc chiến trong mùa săn m.áu diễn ra quyết liệt, không khí căng thẳng bao trùm. Bất kể già trẻ, trai gái của làng này đều có thể trở thành vật tế thần cho làng kia. Trên những đoạn đường vào rừng đầy rẫy mai phục, cạm bẫy. Giữa hai làng với nhau, trong mùa săn m.áu kéo dài chừng hai tháng, nếu không lấy đầu được của nhau thì phải chờ đến mùa săn m.áu sang năm.
Một cây có đường kính 2,4 m, cây còn lại là 3,5 m. Do tác động của thiên nhiên, một số vị trí ở gốc cây đã bị mục. Ảnh: Tiến Hùng.
Hai cây đa "hiệp ước hòa bình"
Trong những cuộc chiến vì tục săn đầu người, làng A Rầng và A Bị cũng không ngoại lệ. "Là hàng xóm của nhau. Không ai tính được đã bao nhiêu mạng người của hai làng đã phải ra đi vì tập tục này. Thời đó, cả hai làng là sự đối địch. Trai gái giữa hai bên không bao giờ được qua lại với nhau", già làng Jim nói. Cho đến một ngày, người dân hai làng nhận ra nếu cứ tiếp tục g.iết n.hau thì không bao giờ trả hết nợ mà người trong làng sẽ c.hết hết, người sinh ra không kịp để c.hết trong những cuộc trả thù. Cuộc đàm phán hòa bình bắt đầu, cách đây khoảng 700 năm.
Những người uy tín trong hai làng được cử đi để thương thuyết. Họ ngồi lại với nhau để nói về những mất mát trong quá khứ và hậu quả về sau. Sau thời gian dài đàm phán, một "bản hiệp ước hòa bình" ra đời. Theo đó, làng A Rầng và A Bị sẽ kết thúc tục săn đầu người với nhau. Những món nợ m.áu trong quá khứ sẽ được bỏ qua, trai gái hai làng có thể cưới nhau mà không cần của hồi môn. "Hai làng chúng tôi chính thức kết nghĩa anh em", già Jim nói.
Tục săn đầu người giữa hai làng kết thúc nhưng đối với những bản làng Cơ Tu gần đó, những cuộc săn m.áu vẫn tồn tại. Mối đe dọa về những cuộc chiến đối với họ vẫn chưa thể chấm dứt. Để củng cố sức mạnh, tránh sự tấn công của những làng này, "bản hiệp ước hòa bình" của A Rầng và A Bị còn nêu rõ, nếu có làng nào khác tiến đ.ánh một trong hai làng, họ sẽ cùng nhau chống lại. Vì vậy hai làng còn tránh được tục săn đầu người từ những làng khác.
Sau khi "ký kết hòa bình", để nêu cao tinh thần đoàn kết, đồng thời nhắc nhở người dân trong làng và các thế hệ sau luôn ghi nhớ, người dân hai làng tìm hai cây đa con, tráo đổi rồi cử đại diện uy tín trồng cạnh nhau ở ranh giới hai làng.
Bên cạnh hai cây đa là ngôi đền để dân làng đến thờ cúng. Ảnh: Tiến Hùng.
Ngày trước, hai cây đa được trồng cách xa nhau khoảng 5 m, như một cổng làng, người dân hai làng đi thăm nhau thì qua cổng này. Đến nay, hai cây đa ngày một to lớn và đã bít luôn cổng. Năm 2014, khi lập hồ sơ để công nhận di sản, cùng sự hỗ trợ của chính quyền địa phương, người dân đã đóng góp xây dựng miếu thờ ở gần 2 cây đa để làm nơi thắp hương, thờ cúng. Ngày 18 tháng giêng hàng năm, người dân hai làng vẫn thường đến đây tổ chức lễ cúng. "Cũng không rõ có phải ngày này là ngày mà các cụ ngày xưa đã trồng cây hay không, chỉ biết nhiều đời nay vẫn chọn để làm lễ cúng", già làng Jim nói.
Theo Phó chủ tịch huyện Tây Giang, sau khi khoan thăm dò vào thân cây, các chuyên gia xác định hai đã 703 t.uổi. "Hiện cây vẫn xanh tốt và phát triển bình thường, tuy nhiên có nhiều tầm gửi và dây leo bám quanh, đặc biệt có một cây bưởi khoảng 100 t.uổi mọc từ gốc ôm chặt lấy cây gây ảnh hưởng. Chính quyền và nhân dân đang nghiên cứu phương pháp loại bỏ tầm gửi và dây leo để tạo điều kiện sinh trưởng và phát triển của cây được tốt hơn", ông Linh nói.
Trong khi hai làng A Rầng và A Bị kết thúc những cuộc săn đầu người từ hơn 700 năm trước thì tục này vẫn tồn tại ở những ngôi làng Cơ Tu khác. Mãi đến sau năm 1945, khi bộ đội hoạt động cách mạng ở đây nhiều, tập tục này mới dần được bãi bỏ.
Theo già làng Pơ Loong Jim, cuộc săn m.áu cuối cùng của người Cơ Tu là năm 1952.
Tiến Hùng
Theo VNE
‘Vương quốc pơ mu’ được công nhận là Cây Di sản Việt Nam Quần thể hàng trăm cây pơ mu trong khu rừng phía tây Tây Giang (Quảng Nam) đã được công nhận là Cây Di sản Việt Nam. Cây Di sản pơ mu có đường kính thân lên đến 2 m và cao hàng chục mét Ngày 19.7, thông tin từ UBND huyện Tây Giang (Quảng Nam) cho biết đã nhận được quyết định từ...
