Vương quốc Campuchia, có thể bạn chưa biết?

Campuchia có diện tích 181.035km2, dân số gần 16 triệu người. Là láng giềng thân thiết, gần gũi Việt Nam; có nhiều điểm rất thú vị đến bất ngờ, có thể bạn chưa biết?

Hình khủng long được tạc ở đền Ta Prohm, thật đáng ngạc nhiên

1/Angkor, theo tiếng Phạn là kinh đô, đô thị tiền công nghiệp lớn nhất thế giới, trải dài từ Phnom Touch (núi Nhỏ, Biển Hồ) đến Kulen, rộng chừng 1.000km2, dân số thời cực thịnh gần 1.000.000 người. Với 72 đền thờ chính, khoảng 700 đền thờ nhỏ.

Trên vách đền Ta Prohm còn có điêu khắc hình khủng long tiền sử. Angkor Watt, đền thờ rộng nhất thế giới, kỳ quan hàng đầu về điêu khắc. Không mét vuông nào ở Angkor Watt, không có điêu khắc. Vé tham quan quần thể là 37 USD mỗi ngày, 2 – 3 ngày là 62 USD, 1 tháng là 72 USD. Công dân Campuchia và những ai sinh ra ở Campuchia được miễn vé.

Đèn ông sao, biểu tượng sự may mắn rất phổ biến ở Campuchia vào dịp Tết Chol Chnam Thmey

2/Campuchia hiện có 3 di sản văn hóa thế giới là Angkor (Siem Reap), Preah Vihear (Preah Vihear), Sambor Preikuk (Kampong Thom). Dòng sông Ngàn Linga (người Khmer gọi là Kpal Spien) trên núi Kulen là kỳ quan độc bản thế giới. Hàng chục ngàn linga, yoni cùng rất nhiều tượng thần, được điêu khác nổi dưới lòng sông dài gần 4.200m của thượng nguồn Stung (sông nhỏ) Siem Reap. Công trình mới được phát hiện năm 1968, vé tham quan 20 USD/ ngày; đường độc đạo, chỉ dành cho xe dưới 30 chỗ.

3/Các công trình cổ của Campuchia đều không rõ người thiết kế, chỉ huy công trình, lực lượng thi công, cách vận chuyển và xây dựng, đặc biệt là đội ngũ điêu khắc; chỉ biết thời gian xây đền.

4/Tonle Sap Lake, người Khmer gọi là Bung Tonle Sap (“Tonle” là sông lớn, “Sap” là nhạt, ở đây là nước ngọt); người Việt gọi là Biển Hồ, đoạn cuối của dòng Tonle Sap, phụ lưu của sông Mekong, chảy ngược từ Phnom Penh lên Siem Reap. Hồ giáp các tỉnh Siem Reap, Battambang, Poursat, Kampong Thom; mùa mưa độ sâu hơn 10m, diện tích trên 16.000km2; mùa nắng độ sâu còn 1m, diện tích 10.000km2. Cùng với vùng phụ cẩn, Biển Hồ là túi điều tiết khổng lồ của sông Mekong.

Tác giả (áo gile đen, mũ rộng vành) và nhân viên Lửa Việt ở đền Preah Vihear 2009

5/Sự tích “Núi Nàng – núi Chàng” ở Kampong Cham giải thích việc Campuchia theo chế độ mẫu hệ, con gái cưới chồng, đón rể nhưng đàn ông vẫn là trụ cột, thường đi làm xa. Do vậy, con gái ở với mẹ đẻ hợp lý hơn. Khi con gái ốm đau, sinh nở, mẹ ruột cũng chăm sóc tốt hơn.

Cổng đám cưới luôn có buồng chuối (con cái) và buồng dừa (sữa mẹ). Campuchia theo tục hỏa táng, tro cốt gởi vào chùa. Không có nghĩa trang và giỗ chạp. Nam thanh niên, trước khi được công nhận trưởng thành, phải vào chùa tu tập, thời gian tùy theo sự tiếp nhận của từng người. Tết Chol Chnam Thmey, đèn ông sao, biểu tượng may mắn, làm thủ công, được treo khắp nơi, nhiều nhất là trước cửa nhà, trên cành cây.

6/Cách chào của Campuchia là hai bàn tay úp hình búp sen, vị trí tùy đối tượng như bạn bè (để trước ngực); đối tác (ngang miệng); sư sãi, ông bà, thầy cô, cha mẹ (để ngang trán); vua (cao khỏi đầu). Đụng chạm với phụ nữ không được đồng thuận, xem như trọng tội. Việc bắt tay ít phổ biến ở vùng quê.

Những ngày lễ, người dân dù nghèo cũng cố mang nhiều bánh trái lên chùa làm phước, đãi khách. Trong nhà không có bàn thờ gia tiên. Ở Campuchia bảng hiệu chữ thập xanh là y tế tư nhân, chữ thập đỏ là y tế nhà nước

7/ Tối kỵ xoa đầu trẻ con. Trẻ bán rong ở Siem Reap, không bao giờ bước qua sợi dây ni lông giăng ngang để chèo kéo khách. Tại chùa Paang Thom (chùa cổ, cao 17m trên đỉnh khối đá lớn ở núi Kulen); các em xin theo khách giữ giày dép bằng cách “Pao” (oản tù tì) để chọn bé được giao. Không thấy tranh giành, cãi cọ.

Cách đây gần chục năm, tôi gặp cả đoàn trẻ em bán rong đi lượm rác nhỏ (rác lớn có xe quét rác gom) trên bãi biển Sihanoukville, có cảnh sát du lịch tham gia. Hỏi lý do, các em bảo “Làm vậy để bãi biển sạch hơn, khách tới đông hơn, bán được nhiều hàng hơn”.

Thác và hồ pha lê sát mép biên ở vịnh Sacaren, đảo Rong Saloem, Sihanoukville

8/ Các công trình ở Siem Reap đều mái nhọn và cao dưới 65m (65m là dộ cao đỉnh tháp Angkor Watt). Ở Sihanoukville, cao ốc mọc ồ ạt nhưng vẫn có những bãi tắm công cộng hoang sơ. Biển Campuchia dài 443km với nhiều bãi tắm rất đẹp. Các đảo nhỏ (lớn nhất là Kok Rong, rộng 78km2), đa phần là những bãi cát trải dài, biển như ngọc bích.

Trên các đảo hầu hết xây dựng kiểu bulgalow với vật liệu thân thiện, chưa thấy bê tông cốt thép tầng. Có resort nhỏ ở Kok Rong Saloem, sở hữu thác và hồ Pha Lê tự nhiên cực đẹp, ngay mép biển; vẫn mở cửa cho khách bên ngoài và các resort khác vào tắm thoải mái.

Các loại công trùng chiên ở Campuchia

Num canh chop (cà ri cá lóc), món ăn truyền thống Campuchia

9/ Ẩm thực Campuchia chủ yếu là các món nướng, món khô. Người Campuchia dùng tay đưa cơm và thức ăn vào miệng. Trên bàn ăn luôn có “Pantuon” (chén đựng nước). Nhìn pantuon biết gia cảnh. Nhà nghèo pantuon là gáo dừa hoặc chén thường. Khá hơn thì bằng đồng. Nhà giàu bằng bạc, vua chúa bằng vàng.

Các món đặc trưng là B’hoc (mắm cá nguyên ruột), chưng thịt, gia vị cực ngon; num Kanhchop (bún cà ri cá) ăn kèm rau; simlo K’co (canh kiểm thập cẩm). Nem chua cá và các loại côn trùng như dế, cào cào, nhện đất, cà cuống…chiên; là những món lạ. Thức uống phổ biến dân dã là nước thốt nốt ngọt và chua (lên men). Bia Angkor, bán luôn chai, nắp có nút mở, không cầu dùng đồ khui, rất được ưa chuộng.

10/ Trên bảng xếp hạng chỉ số phục hồi Covid-19 (CRI) do Nikkei Asia (Nhật Bản) công bố tháng 4/2022, Campuchia xếp thứ 2, chỉ sau Các Tiểu vương quốc Ả rập thống nhất (UAE). Riel là tiền tệ của Campuchia. Hơn 20 năm nay, tỉ giá Riel và Usd không đổi, 1USD # 4.000 riel. Đồng USD lưu hành chung với đồng riel.

Campuchia có nhiều sòng bài. Phnom Penh có tổ hợp Naga World, đẹp nhất ASEAN. Các cửa khẩu với Thái Lan và Việt Nam đều có hàng chục sòng bài. Nhiều nhất là Bavet (Svay Rieng, giáp Việt Nam) và Poi Pet (Odar Mienchay, giáp Thái Lan). Kinh tế Campuchia chủ yếu là dệt may và nông nghiệp. Gạo Campuchia Rumduol 4 lần giành quán quân trong 13 lần thi “Gạo ngon nhất thế giới”.

Vương quốc Campuchia còn nhiều điều thú vị đang chờ bạn khám phá, trải nghiệm.