Vũ khí Trung Quốc nhanh chóng “tụt hạng” trên thương trường thế giới: Của rẻ là của ôi?
Thị trường xuất khẩu vũ khí của Trung Quốc đang giảm mạnh và mất lợi thế trước các đối thủ lớn khác, bất chấp tuyên bố khoe khoang về các ưu điểm vượt trội và giá rẻ của Bắc Kinh.
Trung Quốc đang “hụt hơi” trên thị trường vũ khí toàn cầu?
Thông tin về việc Pakistan mua 25 tiêm kích J-10C (Chim lửa) do Trung Quốc sản xuất để để đối phó với Rafale của Ấn Độ đã cho thấy tầm quan trọng ngày càng tăng của Islamabad đối với Bắc Kinh – xứng đáng với vai trò thị trường xuất khẩu vũ khí số 1.
Tuy nhiên, theo các nhà phân tích quân sự dày dạn kinh nghiệm, điều đó khó có thể giúp Pakistan gia tăng sức mạnh răn đe trước Ấn Độ.
Bởi vì trên thực tế, bất chấp tất cả các tuyên bố khoe khoang của Bắc Kinh, các chuyên gia vẫn nghi ngờ chất lượng của vũ khí Trung Quốc khi thị phần xuất khẩu vũ khí toàn cầu của nước này đang giảm.
Bên cạnh những hệ quả tiềm ẩn bao gồm cả về chính trị, vũ khí của Trung Quốc dường như mất đi sức hấp dẫn khi chúng hầu như vẫn chưa được thử nghiệm trong thực chiến, không giống như các hệ thống Phương Tây đã chứng minh được giá trị trên chiến trường.
Máy bay chiến đấu J-10 của Trung Quốc.
Theo Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIPRI), Trung Quốc là nhà xuất khẩu vũ khí lớn thứ tư trên thế giới chỉ sau Mỹ, Nga và Pháp. Cách đây không lâu, Trung Quốc đã xuất khẩu vũ khí trị giá từ 3 -4 tỷ USD mỗi năm, nhưng con số đó hiện đang giảm dần.
SIPRI có một hệ thống đo lường xuất khẩu vũ khí duy nhất theo nghĩa TIV (Giá trị chỉ báo xu hướng).
Theo đó, từ năm 2010-2020, Trung Quốc đã xuất khẩu gần 16,6 tỷ TIV vũ khí thông thường trên toàn cầu, trung bình 1,5 tỷ TIV mỗi năm. Nhưng vào năm 2020, xuất khẩu của Trung Quốc giảm xuống chỉ còn 759 triệu TIV – mức thấp nhất kể từ năm 2008.
SIPRI cho biết doanh số bán vũ khí từ Trung Quốc trong giai đoạn 2016 – 2020 thấp hơn 7,8% so với 5 năm trước đó. Về thị phần, xuất khẩu vũ khí của Trung Quốc giảm từ 5,6% xuống còn 5,2%.
Theo các nguồn tin, Mỹ đã xuất khẩu một lượng lớn 105 tỷ TIV từ năm 2010-2020, gấp hơn 6 lần tổng số của Trung Quốc trong khi Nga đã xuất khẩu 70,5 tỷ TIV hay gấp khoảng 4 lần Trung Quốc.
Xuất khẩu vũ khí của Trung Quốc đang chứng kiến đà sụt giảm dần. Ảnh: AFP
Vũ khí Trung Quốc “chảy” đi đâu?
Tuy nhiên, trong một lĩnh vực khác, Trung Quốc dường như đã làm tốt hơn các đối thủ cạnh tranh của mình: đó là việc sản xuất thương mại máy bay không người lái có vũ trang (UAV).
Các khách hàng chính của Bắc Kinh trong lĩnh vực này là Myanmar, Iraq, Pakistan, Arab Saudi và UAE tuy nhiên điều đó làm bất cân đối thị trường khi khách hàng và cũng là thị phần lớn nhất của Trung Quốc – chiếm gần 80% – đến từ một số quốc gia ở châu Á.
Ngoài 17% chảy vào Châu Phi, 3% còn lại được bán cho các khu vực khác trên thế giới.
Video đang HOT
Và trong số 80% doanh số bán vũ khí thông thường của Trung Quốc kể từ năm 2010, có tới 63,4% là đến từ Pakistan, Bangladesh và Myanmar.
Tàu ngầm Type-035G mà Trung Quốc bán cho Bangladesh. Ảnh: AFP
Vũ khí Trung Quốc có giá thành rẻ cùng “khuyến mại” lớn nên thu hút các khách hàng tầm trung – nhưng có vẻ sau đó hầu hết đều kém hiệu quả hơn so với vũ khí của phương Tây.
Pakistan là khách hàng mua vũ khí lớn nhất của Trung Quốc. Kể từ năm 2010, doanh số bán hàng cho Pakistan đạt trung bình 586,9 triệu TIV mỗi năm. Và những điều này bao gồm hợp tác trong sản xuất tiêm kích JF-17 và khinh hạm Type 054AP.
Theo số liệu của SIPRI, từ năm 2010-2020, Trung Quốc đã cung cấp 2,6 tỷ TIV vũ khí cho Bangladesh – chiếm 73,6% nhập khẩu vũ khí của quốc gia này trong giai đoạn đó – khiến Trung Quốc trở thành nhà cung cấp vũ khí lớn nhất cho Dhaka.
Trung Quốc đã hỗ trợ các hoạt động mua sắm này thông qua các khoản cho vay hào phóng và giá cả cạnh tranh, bao gồm cả việc chiết khấu (năm 2013 chuyển giao hai tàu ngầm Type-035G lớp Ming đã qua sử dụng cho Bangladesh với giá hơn 100 triệu USD mỗi chiếc).
Kể từ năm 2006, Trung Quốc cũng đã cung cấp cho Bangladesh phần lớn vũ khí cỡ nhỏ, tổng cộng hơn 16.000 súng trường và 4.100 súng lục.
Myanmar là thị trường xuất khẩu vũ khí lớn thứ 3 của Trung Quốc ở châu Á. Kể từ năm 2013 nước này đã nhập khẩu 970 triệu TIV vũ khí thông thường từ Trung Quốc trong đó có 17 tiêm kíchJF-17, 12 UAV Rainbow, 2 vận tải cơ Y-8, 2 khinh hạm Type-43 và 76 xe bọc thép Type-92.
CH-4 UAV của Trung Quốc. Ảnh: Wikimedia
Rõ ràng là có nhiều yếu tố chính trị cũng như kinh tế đằng sau các thương vụ này.
Đa phần các quốc gia nói trên bất đồng gay gắt với các nhà xuất khẩu vũ khí hàng đầu của Phương Tây như Mỹ, Pháp và Đức. Vì vậy, họ không chỉ thấy vũ khí của Trung Quốc rẻ hơn mà còn nhận được các ưu đãi khác như tín dụng, quà tặng và các tùy chọn thanh toán linh hoạt.
Vũ khí của Trung Quốc cũng có xu hướng dễ dàng sử dụng hơn và được không bị giám sát khắt khe so với vũ khí của các đối thủ cạnh tranh. Và đây là những lợi thế mà ngay cả Nga, một nước xuất khẩu lớn khác, cũng không thể có được.
Tích cực sao chép
Mặc dù sản xuất nhiều loại vũ khí tiên tiến hơn trong những năm gần đây nhưng Trung Quốc vẫn còn một lượng lớn vũ khí quân sự cũ kỹ và lạc hậu hơn được sản xuất với công nghệ từ thời Liên Xô cũ.
Ngay cả một số hệ thống vũ khí hiện đại của nước này cũng dựa trên việc “tái cấu trúc” – hoặc nói thẳng ra là sao chép – các sản phẩm của các đối thủ cạnh tranh. Xu hướng này của Trung Quốc nhiều đến mức được mệnh danh là “Quân đội được xây dựng bằng vũ khí nhân bản”.
Việc sao chép vũ khí nước ngoài cho phép Trung Quốc duy trì khả năng cạnh tranh trên thương trường thế giới – trong khi tiết kiệm thời gian và tiền bạc nếu đầu tư phát triển sản phẩm của chính họ.
Trung Quốc đã có những phiên bản giống hệt các tiêm kích chiếm ưu thế trên không của Mỹ bao gồm F-35 và F-222, UAV X-47B – trong đó, Shenyang J-31 (FC-31) giống hệt F-35.
FC-31 của Trung Quốc, được cho là bản sao của máy bay chiến đấu tàng hình F-35 của Mỹ.
Một số công nghệ được sử dụng trong thiết kế có được thông qua một chiến dịch gián điệp mạng mạnh mẽ của Trung Quốc.
Mỹ cũng nghi ngờ Trung Quốc đã có được những tiến bộ kỹ thuật có giá trị bằng cách thực hiện các thỏa thuận phòng thủ với các đồng minh đã mua vũ khí của Mỹ – lý do chính cho việc mà Mỹ quyết định không xuất khẩu tiêm kích tàng hình Lockheed Martin F-22 Raptor.
Thậm chí, trong “trò chơi” này, Trung Quốc cũng không tha cho người láng giềng tốt Nga.
Sau khi Liên Xô sụp đổ, Nga đang cần tiền và đã tổ chức bán các tiêm kích tối tân Sukhoi Su-27. Các nhà phân tích cho biết Trung Quốc mua 20 máy bay loại này và sau đó đàm phán để xin giấy phép lắp ráp thêm máy bay trong nước bằng cách sử dụng các chi tiết nhập khẩu từ Nga.
Shenyang J-11 (trên) của Trung Quốc giống y hệt Sukhoi Su-27 của Nga. Ảnh: Financetwitter
Trong vòng vài năm, Trung Quốc cho rằng, máy bay Nga đã không còn đáp ứng được nhu cầu và hủy hợp đồng. Trước sự giận dữ của người Nga, Trung Quốc đã sớm cho ra mắt Shenyang J-11B được chế tạo và trang bị trong nước. Nó trông giống hệt Su-27 của Nga/
Nói cách khác, khi Moscow sử dụng tiền của Bắc Kinh từ việc bán vũ khí để phát triển công nghệ mới, thì Trung Quốc đã đi trước bằng cách đánh cắp công nghệ của Nga. Trung Quốc đã cải tiến vũ khí của Nga để sản xuất các biến thể của riêng họ.
Nhưng liệu vũ khí nhân bản có thể hiệu quả như vũ khí thật?
Eric Wertheim, tác giả cuốn “Các Hạm đội Chiến đấu của Thế giới” của Viện Hải quân Mỹ lập luận:
“Tôi nghĩ rằng vấn đề lớn với tất cả vũ khí của Trung Quốc – bao gồm cả các bản sao của thiết bị phương Tây – là chúng vẫn chưa được thử nghiệm trong chiến đấu”. Theo ông, hầu hết được cho là hoạt động kém hơn đáng kể so với các sản phẩm của các nước phương Tây.
Những thương vụ vũ khí 'khủng' của Nga năm 2021
Tổng hợp đồng quân sự của Nga ước tính trị giá khoảng 55 tỷ USD và nước này đang chuyển giao thiết bị theo đúng tiến độ.
Theo trang tin rbth.com ngày 6/1, tính đến cuối năm 2021, Nga đã nhận được các hợp đồng vũ khí trị giá 55 tỷ USD trên khắp thế giới, từ việc bán máy bay, hệ thống phòng không và súng trường tấn công AK.
Năm 2021, Nga vẫn thuộc nhóm 5 nước xuất khẩu vũ khí lớn trên thế giới, cùng với Mỹ, Trung Quốc, Đức và Pháp. Tổng giá thầu của Moscow trong việc giao vũ khí trên khắp thế giới vẫn đạt khoảng 20%.
Năm 2021, Nga vẫn nằm trong số các nước bán vũ khí hàng đầu thế giới. Ảnh: GLP
Bất chấp đại dịch COVID-19, Nga đã nỗ lực để nhận được các hợp đồng vũ khí trị giá 10 tỷ USD bổ sung vào năm 2021, theo tuyên bố của Giám đốc Cơ quan Liên bang Nga về Hợp tác Kỹ thuật-Quân sự (FSVTS) Dmitry Shugaev.
Dưới đây là những thương vụ vũ khí lớn nhất trong năm qua mà Nga ký kết với các đối tác, trong đó có một số đã được tiết lộ với công chúng.
Ấn Độ
Thỏa thuận giữa tập đoàn vũ khí Nga Kalashnikov Concern và quân đội Ấn Độ đã trở thành sự kiện quan trọng của năm 2021. Kalashnikov Concern đã ký thỏa thuận trị giá 590 triệu USD với New Delhi về việc sản xuất súng trường tấn công AK-203 tại một nhà máy ở Korva (Uttar Pradesh, Ấn Độ).
Theo thỏa thuận, New Delhi sẽ sản xuất hơn 670.000 súng trường tấn công AK-203. Giá của mỗi khẩu súng sẽ vào khoảng 960 USD.
AK-203 sử dụng loại đạn 7,62x39 mm và có một số điều chỉnh so với các khẩu súng AK hiện đại khác. Vladimir Onokoy thuộc bộ phận hợp tác kỹ thuật quân sự của Kalashnikov cho biết: "AK-203 cũng đã cải thiện độ chính xác khi bắn. Nó cũng có tay cầm mới, có báng gấp, các rãnh có thế lắp nhiều loại ống ngắm, đèn nhìn đêm".
Ấn Độ vẫn là một trong những khách hàng mua vũ khí lớn của Nga. Một thỏa thuận vũ khí khổng lồ khác đã được công bố vào năm 2018 khi hai bên ký hợp đồng trị giá 5,8 tỷ USD về sản xuất hệ thống phòng không S-400 và vào cuối năm nay, Moscow sẽ giao lô đầu tiên của tổ hợp này.
Châu Phi và Trung Đông
Năm 2021, Nga đã ký một thỏa thuận vũ khí trị giá 1,7 tỷ USD với 17 quốc gia châu Phi. Rosoboronexport (công ty Nga phụ trách chuyển giao vũ khí ra nước ngoài) không nêu rõ chính xác những loại vũ khí nào và đối tượng cung cấp trong khu vực, nhưng tuyên bố rằng hợp đồng bao gồm máy bay trực thăng, hệ thống phòng không, thiết bị hải quân, xe bọc thép hạng nhẹ, cũng như các loại súng cho các cơ quan thực thi pháp luật.
Dmitry Litovkin, biên tập viên của tờ "Independent Military Review", lưu ý: "Kể từ đầu năm 2021, tất cả các hoạt động bán vũ khí cho nước ngoài đều được coi là 'bí mật quốc gia'. Vì vậy, Rosoboronexport sẽ chỉ tiết lộ toàn bộ thiết bị mà họ chuyển giao trong khu vực khi thông tin về một thỏa thuận bị rò rỉ trên báo chí thông qua các phương tiện truyền thông nước ngoài". Theo ông Litovkin, tại một cuộc triển lãm quân sự vào giữa năm 2021, Nga đã giới thiệu xe bọc thép chở quân BTR-80, toàn bộ loạt súng trường tấn công AK mới nhất (AK-12, AK-15, AK-19, AK-308, v.v.), cũng như tên lửa chống tăng "Kornet". Vì vậy, danh sách bán hàng tiềm năng có thể bao gồm những vũ khí này.
Máy bay chiến đấu không người lái của Nga tại triển lãm Dubai Airshow 2021. Ảnh: vitalykuzmin.net
Trong các cuộc triển lãm quân sự ở Trung Đông, Nga cũng đã giành được các hợp đồng trị giá 1,3 tỷ USD và các đợt giao hàng trong tương lai có thể sẽ mang về cho nước này hơn 2,5 tỷ USD. Tại cuộc triển lãm Dubai Airshow 2021 (diễn ra từ ngày 14-18/11/2021 ở UAE), Nga đã giới thiệu máy bay chiến đấu thế hệ thứ năm "Checkmate", cũng như các máy bay không người lái tấn công Orion đã được thử nghiệm ở Syria và máy bay dân dụng tầm trung MC-21 mới.
Sản xuất đạn cho Mỹ
Bất chấp lệnh trừng phạt của Washington, các nhà sản xuất quân sự Nga đã lập kỷ lục trong việc giao đạn cho Mỹ. Theo số liệu từ Mỹ, được trích dẫn bởi nhật báo kinh doanh RBK (Nga), trong 10 tháng đầu năm 2021, các công ty Mỹ đã nhập khẩu vũ khí, đạn dược cỡ nhỏ trị giá 157,9 triệu USD của Nga, trong đó có khoảng 7,7 triệu viên đạn dành cho súng AK trên thị trường dân sự.
Ông Litovkin cho biết: "Các biện pháp trừng phạt mới mà Mỹ áp đặt vào tháng 8/2021 hạn chế việc cấp phép tiếp tục mua súng và đạn từ Nga. Nhưng các công ty Mỹ đã tìm cách mua càng nhiều đạn càng tốt cho khách hàng của họ trước khi các lệnh trừng phạt có hiệu lực. Trong một vài năm tới, các biện pháp mới sẽ cấm hoàn toàn việc Nga giao đạn cho Mỹ và các công ty của họ sẽ phải tìm kiếm các nhà cung cấp đạn mới cho súng trường AK".
Các nước thuộc khối Liên xô cũ (CIS)
Rosoboronexport không tiết lộ giá trị của các hợp đồng quân sự với các nước CIS. Tuy nhiên, năm 2021, Moscow vẫn là nhà cung cấp vũ khí chính cho các nước CIS. Xuất khẩu vũ khí sang các nước này vẫn là một phần quan trọng trong hợp tác quân sự giữa Moscow và các đồng minh trong khu vực. Các nhà nhập khẩu vũ khí chính là Kazakhstan và Belarus.
Kazakhstan đã nhận 5 tổ hợp phòng không S-300PS và 16 máy bay chiến đấu đa năng thế hệ 4 Su-30. Nga cũng gia hạn hợp đồng với Kazakhstan về việc giao máy bay chiến đấu Su-30SM.
Trong những năm gần đây, xuất khẩu vũ khí của Nga sang Belarus đã tăng gấp 3 lần so với giai đoạn 2010-2015, chủ yếu là các hệ thống phòng không và máy bay cho Lực lượng Không quân Belarus. Có thông tin tiết lộ rằng Minsk đã nhận các đơn vị phòng không S-300 và máy bay huấn luyện chiến đấu Yak-130.
Latinh và Nam Mỹ
Kể từ đầu năm 2000, Nga đã tiến hành buôn bán và sản xuất vũ khí với bảy quốc gia Nam Mỹ, gồm Argentina, Brazil, Colombia, Ecuador, Peru, Uruguay và Venezuela.
Theo ông Litovkin, quân đội của các nước trên chủ yếu được trang bị vũ khí do Nga sản xuất: "Moscow sản xuất và bán máy bay trực thăng, xe thiết giáp hạng nhẹ, hệ thống phòng không và vũ khí cho cơ quan thực thi pháp luật địa phương của họ. Khách hàng lớn nhất của Nga trong khu vực là Venezuela".
Moscow và Caracas có các hợp đồng vũ khí trị giá hàng tỷ đô la bao gồm toàn bộ các loại phương tiện trên bộ, vũ khí và trực thăng. Theo dữ liệu công khai, Venezuela đã mua phương tiện xe bộ binh bọc thép, bao gồm xe chiến đấu bộ binh BMP-3M và xe chở quân bọc thép BTR-80A. Hai bên cũng có hợp đồng cho các hệ thống pháo binh, chẳng hạn như Msta-S và hệ thống tên lửa "Grad".
Venezuela còn có hợp đồng mua xe tăng T-72B1 và các hệ thống phòng không S-300VM, Buk-M2 và Tor-M1 với Nga. Lực lượng Không quân Venezuela cũng mua các máy bay trực thăng chiến đấu và vận tải của Nga, chẳng hạn như Mi-17-1B "Panare", Mi-26T2 "Pemon" và Mi-35M2 "Caribe", cũng như máy bay chiến đấu đa năng Su-30MK2B .
Mỹ lo ngại về 'vũ khí kiểm soát não' của Trung Quốc Bộ Tài chính Mỹ đã đưa vào "danh sách đen" 34 công ty và viện nghiên cứu của Trung Quốc, Washington cáo buộc một trong những viện được nêu tên đang phát triển "vũ khí kiểm soát và điều khiển trí não". Quân đội Trung Quốc luyện tập diễu binh, ở ngoại ô thủ đô Bắc Kinh, Trung Quốc, ngày 25/9/2019. Ảnh: Reuters...