Vũ khí nguồn gốc Israel tới Ukraine: Hệ quả từ sai lầm về ưu tiên chiến lược của Nga?

Các nhà phân tích cho rằng liên minh giữa Liên bang Nga với Iran đã buộc Israel phải từ bỏ lập trường trung lập và cung cấp cho Ukraine một năng lực phòng không quan trọng.

Tên lửa cho các hệ thống phòng không Patriot (ảnh) là một trong những thiết bị quân sự Bộ Quốc phòng Mỹ cam kết viện trợ cho Ukraine. Ảnh: AFP/TTXVN

Báo The Kyiv Post của Ukraine tối 27/9, theo giờ địa phương, cho biết cùng ngày, Tổng thống nước này, ông Volodymyr Zelensky đã xác nhận tình trạng sẵn sàng tác chiến của một hệ thống phòng không Patriot do Mỹ sản xuất có nguồn gốc từ Israel, một thương vụ được Washington khéo léo dàn xếp nhằm tránh nhạy cảm chính trị tại Israel.

Phát biểu với báo giới, Tổng thống Zelensky nói: “Hệ thống của Israel đã hoạt động ở Ukraine được một tháng. Chúng tôi sẽ nhận thêm hai hệ thống Patriot nữa vào mùa thu, và đó là tất cả những gì tôi có thể nói”.

Khi Liên bang hỗ trợ Iran vượt quá phạm trù tránh xung đột của Israel

Việc triển khai này xác nhận một kế hoạch phức tạp, lần đầu được truyền thông Mỹ đưa tin vào tháng Năm, trong đó Washington đề nghị Israel chuyển giao một hệ thống Patriot cũ để tân trang trước khi đưa sang Kiev. Động thái ngoại giao này là cần thiết bởi từ trước đến nay Israel vẫn kiên quyết không cung cấp vũ khí cho Ukraine, nhằm duy trì quan hệ phức tạp với Moskva (Moscow).

Tuy nhiên, sự xuất hiện của hệ thống Patriot ở Ukraine được các nhà phân tích coi là dấu hiệu rõ ràng cho thấy chính sách trung lập lâu nay của Israel cuối cùng đã rạn nứt – một sự rạn nứt không phải do lời kêu gọi từ Kiev, mà xuất phát từ việc Moskva ngày càng xích lại gần Iran – đối thủ chính trong khu vực của Israel.

Alex Plitsas , cựu quan chức cấp cao Lầu Năm Góc và là nghiên cứu viên tại Hội đồng Đại Tây Dương (tổ chức tư vấn, nghiên cứu chính sách phi đảng phái có trụ sở chính đặt tại Washington, D.C., Mỹ), cho rằng Moskva đã tính toán sai lầm cơ bản về ưu tiên chiến lược.

Ông Plitsas nói: “Có lẽ việc Liên bang Nga quyết định ủng hộ Iran trong cuộc khủng hoảng sinh tồn lớn nhất kể từ khi thành lập nhà nước Israel hiện đại là một ý tưởng không hay”.

Trao đổi với báo The Kyiv Post hôm 27/9, ông Plitsas giải thích cách những mối đe dọa hội tụ đã đặt Israel vào thế không thể chịu đựng nổi. Đó là việc Liên bang Nga và Iran đã ký một thỏa thuận hợp tác chiến lược, trong khi Iran đang cung cấp thiết bị bay không người lái (UAV) và hỗ trợ vật chất khác cho cuộc chiến đầy tham vọng của Liên bang Nga ở Ukraine, đồng thời tiến hành một cuộc chiến bí mật đa mặt trận chống lại Israel thông qua các lực lượng ủy nhiệm – vốn đã leo thang thành chiến tranh nóng .

Ông Plitsas nhấn mạnh rằng Moskva đã vượt qua một lằn ranh đỏ căn bản, vượt xa các mối ràng buộc ngoại giao lịch sử vốn chịu ảnh hưởng từ việc gần 20-30% dân số Israel là người nhập cư Nga hoặc thế hệ đầu tiên sinh ra ở Israel có gốc Nga.

Ông Plitsas lưu ý: “Khi thảo luận về Syria hoặc những khu vực khác nơi Liên bang Nga đang hoạt động, các quan chức Israel thường nói rằng họ biết cách tránh xung đột với Liên bang Nga. Tuy nhiên, việc Liên bang Nga tích cực hỗ trợ Iran đã vượt quá phạm trù tránh xung đột. Đây là sự hỗ trợ vật chất đối với một mối đe dọa sinh tồn đối với Israel”.

Việc chuyển giao hệ thống Patriot – vốn đã được Không quân Israel cho ngừng hoạt động từ năm ngoái – cho thấy tính toán an ninh ở Israel đã thay đổi rõ rệt.

Khi đã thay thế các hệ thống cũ bằng mạng lưới phòng không nhiều tầng lớp của riêng mình và triển khai thêm các hệ thống đánh chặn THAAD của Mỹ, Israel hiện có thể lặng lẽ cung cấp cho Kiev một năng lực phòng thủ quan trọng thông qua Mỹ mà không làm suy yếu thế trận an ninh của chính mình.

Đường đi phức tạp của các hệ thống vũ khí cung cấp cho Ukraine

Hệ thống Patriot đang hoạt động ở Ukraien hiện nay trở thành một minh chứng cụ thể chống lại chiến dịch dai dẳng của Liên bang Nga nhằm ngăn chặn những thương vụ như vậy.

Vào tháng Sáu, sau khi một phái viên Israel gợi ý rằng các hệ thống này đã được chuyển giao, Bộ Ngoại giao Israel đã chính thức phủ nhận có bất kỳ sự chuyển giao trực tiếp nào, tuyên bố: “Israel không chuyển hệ thống Patriot cho Ukraine”.

Việc bàn giao đã chứng minh hiệu quả của thỏa thuận “tam giác” do Mỹ làm trung gian mà theo truyền thông hồi tháng 1/2025 còn liên quan tới việc Mỹ đã lấy 90 tên lửa đánh chặn Patriot từ kho ở Israel để chuyển cho Ukraine qua Ba Lan.

Trong khi xác nhận của Tổng thống Zelensky tập trung vào hệ thống có nguồn gốc từ Israel, nỗ lực mua sắm lớn hơn vẫn mang tính đa quốc gia.

Việc ông né tránh tiết lộ nguồn gốc của hai hệ thống Patriot bổ sung dự kiến được chuyển giao vào mùa thu năm nay cho thấy nhiều khả năng đây là một phần trong cam kết riêng của châu Âu – cụ thể là từ Đức, quốc gia đã công khai tuyên bố sẽ cung cấp thêm.

Những nỗ lực không ngừng nhằm bổ sung các hệ thống phòng không phản ánh cuộc chạy đua của Kiev trong việc củng cố bầu trời trước nguy cơ leo thang các đợt tấn công bằng tên lửa và thiết bị bay không người lái của Liên bang Nga trong những tháng tới.