Vô hiệu hóa vệ tinh Starlink có phải điều bất khả thi?

Khi mạng vệ tinh Starlink của SpaceX trở thành công cụ liên lạc chiến lược toàn cầu, nó cũng trở thành mục tiêu phải bị “khắc chế” của những quốc gia thấy bị đe dọa.

Trung Quốc xem xét việc phóng laser để hạ các thiết bị vệ tinh của Starlink

Trong những năm gần đây, Nga và Trung Quốc đã âm thầm nghiên cứu và triển khai nhiều phương án, từ gây nhiễu sóng đến phá hủy, nhằm vô hiệu hóa Starlink . Tuy nhiên, Starlink không đứng yên: hệ thống đã xây dựng hàng loạt cơ chế kỹ thuật để chống lại và thích ứng với các đòn tấn công, khiến việc vô hiệu hóa hoàn toàn trở thành thách thức. Cuộc đối đầu giữa “giữ mạng” và “khắc chế mạng” đang bước vào một giai đoạn của cuộc đua công nghệ không gian , nơi mỗi bên nỗ lực vượt mọi giới hạn.

Những nỗ lực khắc chế Starlink

Trong vòng từ 2022 đến nay, khi mạng Starlink chứng tỏ tầm quan trọng chiến lược, đặc biệt trong xung đột ở Ukraine, các nỗ lực nhằm gây gián đoạn hoặc vô hiệu hóa dịch vụ vệ tinh này trở nên rõ rệt hơn bao giờ hết. Ở phía Nga, các báo cáo cho thấy Moscow thường xuyên sử dụng các tổ hợp gây nhiễu điện tử đặt trên xe tăng, thiết giáp hoặc trạm di động để can thiệp tín hiệu vệ tinh. Mục tiêu chính là làm gián đoạn liên lạc, dẫn đường GPS và điều khiển UAV của đối phương. Theo thông tin do giới chức Ukraine công khai, nhiều lần Starlink bị “rớt mạng” tại mặt trận, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng chỉ huy, trinh sát và kết nối chiến đấu.

Nga thậm chí ghi nhận có những vụ “phá hủy” cơ sở Starlink: trong một số đợt tấn công, các đơn vị sử dụng UAV cảm tử để phá hủy ăng-ten và trạm thu phát, khiến nhiều thiết bị phải dừng hoạt động.

Từ Trung Quốc, nỗ lực khắc chế có phần mang tính quy mô và mang tính học thuật – chiến lược. Một nghiên cứu mới được công bố gần đây cho thấy các nhà khoa học quân sự tại các viện đại học Trung Quốc mô phỏng kịch bản sử dụng từ 1.000 đến 2.000 UAV/tàu bay mang thiết bị gây nhiễu điện tử, bay cao khoảng 20 km, để tạo một “lá chắn điện từ” phủ lên một vùng lãnh thổ như một hòn đảo. Nếu được triển khai đồng bộ, hệ thống jamming theo nhóm như vậy có thể làm gián đoạn kết nối vệ tinh Starlink trong khu vực bị che phủ.

Trung Quốc còn xem xét các phương án vũ khí hóa không gian: gồm sử dụng laser từ tàu ngầm, vệ tinh tấn công với động cơ ion, tấn công không gian mạng, thậm chí phá hoại chuỗi cung ứng liên quan đến vệ tinh, theo các bài phân tích mà truyền thông quốc tế trích dẫn.

Từ gây nhiễu tạm thời đến phá hủy vật lý, từ phong tỏa vùng nhỏ đến tấn công toàn diện, cả Nga và Trung Quốc đều xem Starlink như mục tiêu chiến lược cần phải bị khống chế.

Vì sao Starlink khó bị chặn và dự đoán cuộc đua công nghệ trong tương lai

Tuy nhiều nỗ lực đã được lên kế hoạch và thực hiện, Starlink vẫn giữ được khả năng kháng cự đáng kể, nhờ thiết kế kỹ thuật và mô hình vận hành được xây dựng để chống gây nhiễu, tránh tấn công, thích ứng nhanh. Starlink sử dụng mạng lưới vệ tinh quỹ đạo thấp (LEO) với số lượng rất lớn vệ tinh nhỏ được phân tán khắp nơi, tạo thành một “lưới” liên kết: nếu một vệ tinh hoặc một nhóm bị gián đoạn, hệ thống tự động chuyển đường truyền sang vệ tinh khác, giúp giảm thiểu điểm hỏng. Khả năng thay đổi liên kết liên tục, kết hợp với beamforming (chùm tia hẹp) và mã hóa tín hiệu, khiến việc cố gắng gây nhiễu diện rộng trở nên rất tốn kém, phức tạp, và dễ thất bại.

Ngoài ra, Starlink không chỉ cung cấp Internet mà còn có khả năng phục vụ cả mục đích giám sát, trinh sát, ví dụ các nghiên cứu gần đây cho thấy vệ tinh Starlink có thể phát hiện máy bay tàng hình hoặc drone dù chúng thiết kế để tránh radar – một minh chứng cho thấy công nghệ này liên tục được phát triển và mở rộng khả năng.

Trong tương lai, cuộc đua giữa bên tấn công và bên bảo vệ Starlink dự báo sẽ càng quyết liệt hơn. Những bên khống chế có thể phát triển công nghệ gây nhiễu tinh vi hơn: jamming nhắm mục tiêu beam-by-beam, tác chiến điện tử tự động dựa trên AI, sử dụng laser quang học, hoặc vệ tinh tấn công. Họ cũng có thể nghiên cứu cách tấn công vật lý, ví dụ phá quỹ đạo, gây rối định vị, hoặc đánh chặn vệ tinh, nếu muốn triệt để.

Trong khi đó, Starlink và các mạng vệ tinh hiện đại khác sẽ tiếp tục phát triển cơ chế tự phục hồi, đa dạng hóa các vệ tinh, tự động đổi tần, cải tiến beamforming, tăng độ mã hóa, thậm chí thiết kế vệ tinh có khả năng “tự bảo vệ” trước tác động vật lý hoặc điện tử.

Rất có thể trong vài năm tới, chúng ta sẽ chứng kiến một cuộc đua vũ trang không gian thực thụ, không chỉ giữa Starlink và đối thủ, mà giữa các quốc gia, giữa các hệ thống vệ tinh dân sự và các công cụ tác chiến không gian. Hoàn toàn có khả năng không gian, hay ít ra là quỹ đạo tầm thấp (LEO), sẽ trở thành biên giới chiến lược mới, nơi mà quyền kiểm soát thông tin, liên lạc, định vị và trinh sát quyết định lợi thế, đang dần hiện thực.