Viên ngọc quý Carnival: Lễ hội tôn vinh cuộc sống

Nói tới Brazil là phải nói tới Carnival. Nếu không tính lễ Giáng sinh và Năm mới, hiếm có lễ hội nào trên hành tinh được tổ chức với quy mô như thế, được người dân trân trọng như thế và thấm đẫm hơi thở cuộc sống đến thế.

Lễ hội Carnival thường được tổ chức vào tháng 2 hàng năm, sôi nổi nhất là tại Rio de Janeiro, nơi các ngôi sao bóng đá Brazil thích tụ tập nhất

HƠI THỞ CUỘC SỐNG

Lễ hội Carnival của Brazil là một sự giao thoa giữa văn hóa châu Âu và văn hóa của những người nô lệ châu Phi bị thực dân đem tới để khai phá Nam Mỹ. Carnival, được cho là bắt nguồn từ chữ “carne levare – dọn dẹp thịt” trong tiếng Italia . Trước mỗi Mùa Chay của Thiên Chúa giáo, mùa mà các thức ăn nhiều đạm và đường bị cấm, những thức ăn này sẽ được ăn hết trong một vài ngày, tạo thành những lễ hội.

Nhưng những điệu nhảy và âm nhạc, là của những người nô lệ châu Phi. Họ đã quá nổi tiếng vì gieo lên Tân Thế Giới những cảm hứng âm nhạc mới: điệu nhảy Reggae ở Jamaica, nhạc Jazz ở Mỹ, và tất nhiên là Samba của Brazil. Ở châu Phi, người ta cũng hóa trang bằng trang phục, mặt nạ và nhảy múa vòng quanh làng để xua đuổi tà ma và xin phước lành. Carnival cũng như vậy, với những đoàn người phục sức rực rỡ diễu hành qua các con phố trong âm nhạc.

Carnival được tạo thành từ nhiều vũ đoàn khác nhau, được gọi là các blocos (khối). Mỗi blocos là một đoàn vũ công và nhạc công đến từ một khu vực trong thành phố, mang đặc trưng văn hóa của cộng đồng nơi họ sinh sống. Mỗi blocos đều có màu sắc, phong cách và thậm chí cả logo được đăng ký bản quyền.

Các blocos trở thành tiền thân của các trường Samba – một đặc trưng của carnival tại Brazil so với những lễ hội Carnival ở khắp nơi trên thế giới. Đó là những ngôi trường nơi người ta sẽ đào tạo vũ công, tập luyện và chuẩn bị trong suốt cả năm chỉ để phục vụ cho Carnival.

Carnival là của toàn bộ người dân Brazil, và tất nhiên, cũng là của các Favela – khu ổ chuột trên sườn đồi. Nhiều Favela có các trường Samba của riêng mình. Chính quyền còn tin rằng việc thành lập các trường Samba ở những khu Favela là một cách để giúp môi trường sống ở đây trong sạch hơn, giới trẻ sẽ tham gia vào nghệ thuật thay vì gia nhập các nhóm tội phạm vốn kiểm soát một phần cuộc sống tại Favela.

NƠI VINH DANH CÁC GIÁ TRỊ

Ngay từ khi mới ra đời, Carnival đã là nơi để những người lao động thể hiện thái độ đấu tranh. Đầu thế kỷ 19, lễ hội âm nhạc của những người lao động nghèo (phần lớn là người da màu) bị chính quyền coi là bất hợp pháp, và cảnh sát được huy động tới để giải tán các “đám đông nhiều nghi vấn”.

Thời đó, các liên hoan âm nhạc còn đi kèm với các hoạt động tâm linh, thứ bị các nhà cầm quyền thuộc địa đặc biệt ghét bỏ. Nhưng Samba, cũng như các lễ hội tiền thân của Carnival vẫn tồn tại với một sức sống bền bỉ và gắn chặt với đời sống tinh thần của những người lao động đến từ các Favela.

Tới tận đến những năm 1940 và 1950, những buổi tiệc âm nhạc như thế vẫn bị kỳ thị: phần lớn chúng xuất phát từ các khu ổ chuột, mà thái độ của các cư dân trung lưu trong nội thành với người dân đến từ những khu này đa phần là tiêu cực.

Thời kỳ này, Samba trở thành “tiếng lòng” của người lao động, khi họ gửi vào đó những ca từ có nội dung tranh đấu, chống lại cái nghèo và sự thờ ơ của những nhà cầm quyền với những cư dân bên lề xã hội. Và phải tới cuối thế kỷ 20, khi Carnival trở nên nổi tiếng trên toàn cầu và trở thành một biểu trưng văn hóa của đất nước Brazil, những hoạt động này của các Favela mới được xem trọng.

Nhưng ý nghĩa vinh danh các giá trị sống thì vẫn còn nguyên: Carnival năm 2010 của thành phố Rio de Janeiro chứng kiến sự xuất hiện của một Nữ hoàng đặc biệt. Vai trò Nữ hoàng – người con gái trong trang phục gợi cảm dẫn đầu đoàn diễu hành của một trường Samba, là trung tâm của những lễ hội Carnival.

Nhưng năm đó, có một nữ hoàng gây tranh cãi kịch liệt: Geisy Arruda. Đó là một cô sinh viên bình thường đến từ một gia đình nghèo tại Rio. Nhưng cô trở nên nổi tiếng trên khắp thế giới sau khi bị đuổi khỏi lớp học vì mặc váy quá ngắn.

Ngày 22/10/2009, chỉ vì chiếc váy, cô bị bắt phải khoác chiếc áo của giáo sư và bị trục xuất khỏi giảng đường bởi… cảnh sát, trong những lời thóa mạ của các bạn học. Arruda không bao giờ quay trở lại lớp học nữa, mà trở thành một Nữ hoàng Carnival gợi cảm.

Sự xuất hiện của Arruda với tư cách mới khiến nhiều cây viết mô phạm của Brazil bực bội. Họ cho rằng để trở nên nổi tiếng với tư cách “cô gái bị đuổi học vì váy ngắn” là điều quá phù phiếm và dễ dàng. Nhưng nhiều người nghĩ khác: Arruda mang một tuyên ngôn về tinh thần tự do của Carnival, về chủ nghĩa gợi cảm mà Brazil theo đuổi.

Học giả Roberto DaMatta của Brazil từng nói: “Không phải Brazil sáng tạo ra Carnival, mà chính Carnival đã sáng tạo ra đất nước Brazil”. Nó là buổi lễ thể hiện rõ nhất tinh thần hòa hợp dân tộc của đất nước này, khi bất kỳ ai cũng có thể tham gia vào những bữa tiệc âm nhạc trên đường phố, không phân biệt màu da, tầng lớp xã hội…

Cái quái gì thế?

Đã từng có 2 blocos đối nghịch tồn tại ở khu vực bãi biển Ipanema tại Rio de Janeiro. Mỗi năm, họ lại diễu hành từ 2 hướng và khi chạm mặt nhau, thì quay ngược trở lại. Một năm nọ, khi 2 đoàn giáp mặt và chuẩn bị quay đi, thì từ đám đông có một tiếng hét lớn: “Que Merda é Essa?” (tạm dịch: Cái quái gì thế?). Tất cả sực tỉnh và cả 2 đoàn cùng diễu hành về một hướng. Kể từ đó, một bloco mới mang tên “Que Merda é Essa” ra đời và trở thành bloco lớn nhất của khu vực Ipanema. Cái tên từ đó đại diện cho tinh thần hòa hợp chung của Carnival.

Theo VNE