‘Viên đạn bạc’ săn COVID-19
Cuộc chiến toàn cầu chống dịch COVID-19 đã kéo dài hơn một năm rưỡi.
Tiêm vaccine ngừa COVID-19 tại Phnom Penh, Campuchia. Ảnh: THX/TTXVN
Từ những ngày đầu cả thế giới lúng túng trước chủng virus mới, đến nay đã có sự phân hóa tương đối rõ rệt về mức độ thành công của các chiến lược chống dịch mà mỗi nước đang áp dụng. Vaccine cũng đã chứng tỏ là vũ khí hữu hiệu chống virus SARS-CoV-2, song tình trạng khan hiếm nguồn cung và phân phối không đồng đều khiến tiếp cận vaccine vẫn là thách thức đối với nhiều quốc gia đang phát triển ở châu Á và châu Phi. Bởi vậy, các biện pháp ngăn chặn sự lây lan của virus tiếp tục được các nước ưu tiên áp dụng.
Trong thời gian chờ vaccine, công thức đơn giản nhất để kiểm soát một dịch bệnh truyền nhiễm như COVID-19 là truy vết – cách ly – xét nghiệm, trong đó truy vết là bước đầu tiên mang tính quyết định. Tuy nhiên, không phải quốc gia nào cũng đánh giá đúng tầm quan trọng và làm tốt công việc căn bản này.
Công tác truy vết trong giai đoạn đầu có vai trò quyết định, được ví như “viên đạn bạc” săn COVID-19 bởi nó giúp xác định được nguồn gốc lây và tâm điểm của dịch COVID-19 để tổ chức phong tỏa kịp thời, cách ly triệt để. Càng truy vết sớm bao nhiêu thì nguy cơ dịch lây lan ra cộng đồng càng giảm bởi việc phát hiện và khoanh vùng sớm các chùm ca bệnh và các ổ dịch phức tạp sẽ giúp ngăn ngừa được các chuỗi lây nhiễm trong cộng đồng. Đây là yếu tố quan trọng để có thể thành công trong phòng chống dịch.
Có một thực tế là nhiều nước phát triển ở phương Tây với nguồn lực tài chính và công nghệ dồi dào lại không thành công trong việc truy vết COVID-19. Ngay khi đại dịch mới bùng phát hồi đầu năm ngoái, châu Âu đã tiến hành truy vết bằng nhiều cách khác nhau, song không mang lại kết quả như mong đợi. Chỉ có 3% dân số Pháp cài đặt ứng dụng truy vết COVID-19, trong khi cần ít nhất 80% số người dùng điện thoại thông minh sử dụng thì ứng dụng mới phát huy hiệu quả. Tại Anh, cơ quan chức năng chỉ liên lạc được với 1/8 số người dương tính với virus SARS-CoV-2 và chỉ truy vết được dưới 50% số người tiếp xúc gần với bệnh nhân COVID-19. Tình trạng tương tự cũng diễn ra tại phần lớn các bang của Mỹ. Ngay cả khi số điện thoại của bệnh nhân được cung cấp, có tới hơn 50% trong số này không trả lời điện thoại của lực lượng truy vết. Ứng dụng COVID-19 Alert của Canada vấp phải sự phản đối của người dân tại nhiều tỉnh và vùng lãnh thổ. Việc không truy vết được là một trong những nguyên nhân chính khiến châu Âu và Mỹ đã trải qua nhiều tháng khủng hoảng khi số ca mắc COVID-19 tăng cao mất kiểm soát.
Trong kỷ nguyên công nghệ hiện nay, khó có thể nghĩ rằng công nghệ lạc hậu là một trong những lý do khiến các nước phát triển “chậm” hơn virus. Thế nhưng ở Australia và một số bang của Mỹ như Hawaii và Washington, người ta vẫn đang dùng máy fax và điện thoại để thông báo về từng ca mắc COVID-19, khiến báo cáo bị chậm trễ, thậm chí tiềm ẩn nguy cơ sai lệch thông tin. Giới chuyên gia cho rằng Mỹ và châu Âu ít phải chịu ảnh hưởng của các dịch bệnh truyền nhiễm, vì vậy không có sự chuẩn bị đầy đủ về phương tiện và nhân lực truy vết. Một báo cáo của Mỹ ước tính cần khoảng 30 người truy vết phụ trách mỗi 100.000 dân trong trường hợp số ca nhiễm tăng cao.
Tuy nhiên, trong quý II năm ngoái, Mỹ chỉ có chưa đầy 3.000 người truy vết trên tổng số 330 triệu dân và đa phần không có kỹ năng truy vết người mắc COVID-19. Trong khi đó, ngay giai đoạn đầu, Việt Nam, với dân số bằng 1/3 Mỹ, đã triển khai hơn 12.000 người làm nhiệm vụ truy vết được đào tạo bài bản.
Video đang HOT
Một yếu tố khiến việc áp dụng công nghệ trong truy vết gặp khó khăn là vấn đề quyền riêng tư và bảo mật thông tin cá nhân. Trên thực tế, nhiều nước đã xây dựng các ứng dụng di động riêng để truy vết bệnh nhân COVID-19 và những người có tiếp xúc gần. Ngôn ngữ, giao diện, công cụ định vị của mỗi ứng dụng có thể khác nhau, song có chung cơ chế hoạt động là xác định vị trí và ghi lại lịch trình di chuyển của mỗi người, qua đó có thể cảnh báo người dùng về nguy cơ tiếp xúc với nguồn bệnh.
Tuy nhiên, tranh cãi chưa có hồi kết về vấn đề quyền riêng tư và bảo mật khiến công tác truy vết COVID-19 tại nhiều nước đi vào ngõ cụt. Khảo sát cho thấy tại Mỹ và Đức, 21% số người được hỏi cho biết họ không sẵn lòng cung cấp thông tin về lịch sử đi lại và tiếp xúc của mình. Tỷ lệ này ở Pháp là 25%. Cũng không ít ý kiến phản đối biện pháp cách ly, với những lý lẽ về vấn đề bí mật y tế và coi đây là “giữ người bắt buộc”. Nhiều người quay lưng với công tác truy vết vì không tin sự hợp tác của mình sẽ giúp hệ thống y tế đối phó tốt hơn với đại dịch. Trong khi đó, chính phủ nhiều nước không ban hành quy định ràng buộc nào nhằm trao quyền lớn hơn cho lực lượng truy vết. Tất cả những nguyên nhân này đã khiến hàng loạt quốc gia phát triển đánh rơi “viên đạn bạc” để săn virus trong những ngày đầu. Khi số ca mắc theo ngày tăng đến hàng nghìn, việc truy vết từng trường hợp gần như là nhiệm vụ bất khả thi.
Trong khi đó, tại châu Á, một số quốc gia đã thực hiện hiệu quả công tác truy vết. Hàn Quốc, với kinh nghiệm ứng phó với Hội chứng hô hấp Trung Đông (MERS) năm 2015, coi truy vết là yếu tố sống còn trong việc khống chế dịch COVID-19. Luật pháp Hàn Quốc đã có sự điều chỉnh, cho phép cơ quan chức năng sử dụng dữ liệu từ hệ thống định vị toàn cầu (GPS) để truy vết bệnh nhân COVID-19. Nhờ vậy, những người có nguy cơ lây nhiễm được nhanh chóng khoanh vùng và cách ly, không để dịch lan rộng mất kiểm soát.
Việt Nam cũng được đánh giá là có chiến lược chặt chẽ, bài bản trong công tác truy vết. Ngay từ đầu, Việt Nam xác định truy vết nhanh chóng và triệt để là cách duy nhất để cắt đứt chuỗi lây lan virus. Với phương châm thực hiện truy vết một cách “thần tốc” và “triệt để”, đồng thời mở rộng phạm vi truy vết, trong nhiều trường hợp, cơ quan y tế Việt Nam đã hành động nhanh hơn tốc độ lây lan của virus.
Truyền thông quốc tế đánh giá có ba yếu tố giúp công tác truy vết ở Việt Nam đạt hiệu quả cao, đó là sự quyết liệt của chính quyền, sự chuyên nghiệp của lực lượng y tế và sự đồng lòng của người dân. Trong khi một số nước coi nhẹ bước truy vết và thậm chí có tâm lý buông xuôi khi số ca mắc tăng lên nhanh chóng, thì tại Việt Nam, chủ trương truy vết tận gốc được đặt lên hàng đầu. Dù số lượng F0, F1 lên đến hàng trăm người, thậm chí hàng nghìn người, lực lượng chức năng vẫn kiên trì sử dụng nghiệp vụ để truy vết, xét nghiệm và tổ chức cách ly nghiêm ngặt. Theo thống kê, chỉ có chưa đến 1% số ca mắc COVID-19 tại Việt Nam không xác định được nguồn lây. Khảo sát cũng cho thấy tại Việt Nam, chỉ có 4% số người được hỏi e ngại việc cung cấp thông tin liên lạc cho cơ quan chức năng, đa số các F0, F1 nói riêng và của người dân nói chung đều hợp tác. Trong nhiều trường hợp, người dân tham gia vào công tác truy vết bằng cách thông báo với chính quyền khi biết các F0, F1 không tuân thủ các quy định chống dịch. Cũng nhờ truy vết tốt, Việt Nam chỉ cần thực hiện giãn cách cục bộ tại các ổ dịch, thay vì phải cách ly toàn xã hội. Chuyên gia bệnh truyền nhiễm Todd Pollack thuộc Chương trình hợp tác Tăng cường sức khỏe ở Việt Nam nhận định: “Đó không phải là phép thuật. Đơn giản là Việt Nam đã làm tất cả những việc nên làm để chống dịch”.
Như đánh giá của ông Helge Berger, Trợ lý giám đốc Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) phụ trách khu vực châu Á-Thái Bình Dương, Việt Nam đã cho thấy cách ứng phó hiệu quả với đại dịch COVID-19 khi chưa có vaccine ngừa bệnh, mà “chìa khóa” là các biện pháp cách ly nghiêm ngặt, xét nghiệm tức thì và truy vết nhanh nguồn bệnh. Trang mạng gavi.org của Liên minh toàn cầu về vaccine và tiêm chủng (GAVI) đề cao chiến lược truy vết của Việt Nam, trong đó nhấn mạnh hai yếu tố: vai trò của việc huy động nhanh chóng các chuyên gia y tế, công an, quân đội và các viên chức trong nỗ lực truy vết virus và việc áp dụng công nghệ. Có thể kể tới ứng dụng truy vết và cảnh báo Bluezone mà Việt Nam tự phát triển đã vượt mốc 30 triệu lượt cài đặt, góp phần truy vết hàng nghìn F1, F2, hay ứng dụng khai báo y tế toàn dân NCOVI dành cho người dân Việt Nam và ứng dụng Vietnam health declaration dành cho người nhập cảnh vào Việt Nam. Quỹ Châu Á Thái Bình Dương của Canada nhấn mạnh: “Việt Nam đã thành công trong công tác truy vết nhờ xác định nhanh chóng những người có nguy cơ mắc COVID-19 theo 3 nhóm được Bộ Y tế Việt Nam phân loại: nhóm bị nhiễm, nghi nhiễm và có nguy cơ nhiễm. Bên cạnh đó, việc huy động các chuyên gia y tế, công an, quân đội và các lực lượng khác cũng góp phần tạo nên thành công của chiến dịch truy vết thần tốc tại Việt Nam”.
Cuộc chiến chống COVID-19 dường như chưa thể sớm kết thúc và đây chắc chắn không phải đại dịch cuối cùng mà thế giới phải đối mặt. Không thể phủ nhận truy vết là bước then chốt, là “viên đạn bạc” săn virus, quyết định một dịch bệnh truyền nhiễm có lan rộng hay không. Vì vậy, việc liên tục phát triển các ứng dụng truy vết vừa đảm bảo hiệu quả, vừa có tính bảo mật cao là bài toán không của riêng quốc gia nào. Tuy nhiên, dù công nghệ phát triển đến đâu thì con người vẫn đóng vai trò trung tâm, và sẽ không có ứng dụng nào có thể truy vết triệt để nếu không có ý thức tự giác khai báo, sự hợp tác, chung tay chống dịch của người dân và chính phủ. Chỉ khi đó, “viên đạn bạc” săn virus mới phát huy tác dụng.
Nơi người dân nô nức đi tiêm vaccine ngừa COVID-19
Trong những ngày này, tại các điểm tiêm vaccine ngừa COVID-19 ở thủ đô Viêng Chăn (Lào), người ta dễ dàng bắt gặp những hàng người dài ngút mắt đang chờ đến lượt tiêm, điều gì đã giúp người dân Lào thay đổi thái độ với vaccine?
Rất đông người dân thủ đô Vientiane chờ đến lượt vào đăng ký tiêm vaccine ngừa COVID - 19. Ảnh: Phạm Kiên/PV TTXVN tại Lào
Trái với cảnh đìu hiu, vắng vẻ thường thấy do lệnh phong tỏa kéo dài suốt nhiều tháng qua, những ngày này, Trung tâm thương mại Lao-ITECC tại thủ đô Viêng Chăn trở nên đông bất thường, tuy nhiên, người dân đổ xô tới đây không phải để mua sắm, xem phim hay xem triển lãm, mà là để xếp hàng chờ tiêm vaccine ngừa COVID - 19. Cảnh tượng này cũng không phải là cá biệt, các điểm tiêm khác tại thủ đô Viêng Chăn cũng bắt gặp những hàng người dài tương tự kể từ khi Lào triển khai đợt tiêm vaccine ngừa COVID - 19 vòng hai cho người dân trên cả nước từ ngày 15/6 vừa qua.
Là nơi có dân số tập trung đông nhất tại Lào, trong những ngày qua, ngoài việc triển khai đồng loạt các điểm tiêm vaccine tại các bệnh viện trung ương, địa phương, cũng như tại các văn phòng hành chính cấp quận, thủ đô Viêng Chăn còn mở thêm nhiều điểm tiêm chủng dã chiến tại các trung tâm thương mại hoặc trường học..., song vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu tiêm của người dân.
Tại Trung tâm thương mại Lao-ITECC, ngay từ sáng sớm, hàng nghìn người dân đã xếp hàng kín gần như vòng quanh tòa nhà vốn là trung tâm thương mại, hội nghị, triển lãm quốc tế lớn nhất Lào này. Tất cả đều cho rằng trong bối cảnh dịch bệnh tại khu vực và thế giới hết sức phức tạp như hiện nay, việc tiêm vaccine không chỉ giúp phòng bệnh cho bản thân, mà còn góp phần đẩy lùi sự lây lan của dịch bệnh COVID-19.
Là một trong những người đầu tiên có mặt tại điểm tiêm chủng từ sớm, chị Viengveun Kinnavong, một cư dân thủ đô Viêng Chăn chia sẻ bản của chị hôm nay có nhiều người đi tiêm, riêng gia đình và họ hàng chị đã có tới 6 người. Chị Viengveun bộc bạch chị đi tiêm trước là vì bản thân, sau là vì gia đình và cuối cùng là vì xã hội. Được tiêm không chỉ giúp chị cảm thấy đỡ lo ngại và tự tin hơn mỗi khi rời khỏi nhà mà còn giúp đất nước nhanh chóng kiểm soát dịch bệnh để cuộc sống sớm trở lại bình thường. Chị cũng cho biết là người khỏe mạnh, không có bệnh mãn tính nên chị không kén chọn loại vaccine tiêm chủng, bởi vaccine nào theo chị cũng đã được nhà nước phê duyệt và có hiệu quả phòng bệnh. Sau khi tiêm 20 phút, chị cảm thấy rất bình thường, không đau hay có bất cứ triệu chứng gì khác lạ.
Các nhân viên y tế tại một điểm tiêm ở thủ đô Vientiane cấp thẻ tiêm cho những người tiêm vaccine mũi 1. Ảnh: Phạm Kiên/Pv TTXVN tại Lào
Giống như chị Viengveun, ông Phetdaovong Vongsaty, một cư dân ở quận Saysettha, thủ đô Viêng Chăn, cũng có mặt tại Trung tâm thương mại Lao-ITECC từ sớm tinh mơ để xếp hàng tiêm. Ông tâm sự dù tuổi đã cao, lại có nhiều bệnh lý nền như huyết áp cao, tim mạch..., nhưng ông vẫn quyết định đi tiêm bởi việc tiêm không chỉ phòng bệnh cho bản thân mà còn hạn chế việc lây lan cho người khác nếu bị nhiễm bệnh. Tiêm xong, ông chỉ thấy hơi đau ở chỗ tiêm giống như tiêm thuốc bình thường, không thấy có biểu hiện gì lạ, điều đó cho thấy người bị bệnh như ông vẫn có thể tiêm được và không có gì phải lo. Ông cho rằng trong bối cảnh dịch bệnh phức tạp và lây lan nhanh chóng như hiện nay, việc được tiêm là điều may mắn bởi tiêm loại vaccine nào cũng giúp phòng bệnh.
Sau hơn một năm không phát hiện ca nhiễm nào trong cộng đồng, tình hình dịch COVID-19 tại Lào đột ngột nóng lên vào tháng 4 vừa qua khi chỉ trong một thời gian ngắn, nước này phải chứng kiến số ca mắc mới tăng vọt ở mức chưa từng có. Tính tới thời điểm hiện tại, tổng số ca mắc COVID -19 tại Lào đã lên tới 2.050 trường hợp, gấp khoảng 50 lần so với số ca mà nước này ghi nhận trong cả năm 2020.
Trước diễn biến phức tạp của dịch bệnh, bên cạnh việc áp dụng các biện pháp mạnh như phong tỏa toàn quốc và tăng cường tuần tra, giám sát biên giới... để phòng chống COVID-19, Chính phủ Lào đã xác định vaccine là vũ khí giúp kiểm soát dịch bệnh hiệu quả, cơ bản và lâu dài nhất. Để làm được điều đó, bên cạnh việc ráo riết tìm nguồn cung cấp vaccine, Chính phủ Lào cũng đẩy mạnh công tác tuyên truyền cho người dân hiểu rõ về lợi ích mà vaccine mang lại, đồng thời mở hàng trăm điểm tiêm chủng cho người dân trên toàn quốc.
Nhờ công tác tuyên truyền mạnh mẽ của chính phủ cùng với việc được "cận mục sở thị" sự lây lan nhanh chóng của biến thể mới trong đợt dịch lần này ở Lào và các nước láng giềng, những ngày qua, số lượng người dân Lào đăng ký tiêm chủng đã tăng đột biến khiến một số điểm tiêm bị quá tải, nhà chức trách phải có những điều chỉnh phù hợp. Đến nay, Lào đã tiêm được trên 1 triệu liều vaccine COVID-19 cho người dân trong tổng số trên 2 triệu liều được tài trợ từ các tổ chức quốc tế và các nước bè bạn.
Trao đổi với chúng tôi, bác sĩ Kongsay Phonphengthan, phụ trách việc tiêm phòng vaccine tại Trung tâm sức khỏe bà mẹ, trẻ em, Cục Vệ sinh và Nâng cao sức khỏe, Bộ Y tế Lào nhấn mạnh: "Vaccine là vũ khí cuối cùng trong việc kiểm soát sự lây lan của dịch bệnh, nếu không có vaccine, số người bị bệnh sẽ lớn hơn nhiều, quan trọng hơn nó sẽ khiến tỷ lệ tử vong tăng cao. Nhờ có vaccine, tỷ lệ nhiễm bệnh ở Lào đang giảm".
Các nhân viên y tế tại một điểm tiêm ở thủ đô Vientiane kiểm tra sức khỏe cho người dân trước khi tiêm vaccine. Ảnh: Phạm Kiên/Pv TTXVN tại Lào
Dẫn chứng về câu chuyện tại huyện Tongpheung, tỉnh Bokeo, Bắc Lào, bác sĩ Kongsay cho biết trong đợt dịch vừa qua, huyện này là một trong những điểm nóng về dịch COVID-19 tại Lào với số ca nhiễm chỉ đứng sau tâm dịch Viêng Chăn, tuy nhiên, sau khi phần lớn người dân tại huyện được tiêm vaccine ngừa COVID-19, tỷ lệ lây nhiễm đã giảm nhanh chóng và đến nay, huyện này đã có hàng chục ngày không ghi nhận ca nhiễm mới nào. Bác sĩ Kongsay nói: "Có thể khẳng định vaccine là một trong những vũ khí kiểm soát dịch bệnh tốt nhất, dù không có nghĩa vaccine sẽ giúp khống chế được 100% dịch bệnh, nhưng cùng với việc áp dụng các biện pháp phòng ngừa khác, nó sẽ giúp chúng ta kiểm soát được dịch bệnh". Theo bác sĩ Kongsay, với như tốc độ tiêm hiện nay, Lào chắc chắn sẽ hoàn thành mục tiêu tiêm cho ít nhất 50% dân số trong năm nay nếu có đủ vaccine.
Trước những diễn biến phức tạp của dịch bệnh COVID-19, Chính phủ Lào đã nâng mục tiêu sẽ tiêm tối thiểu cho 22% dân số trong năm 2021 lên thành ít nhất 50%. Để đạt được con số tham vọng này, bên cạnh việc kêu gọi sự hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế và các nước bạn bè, Chính phủ Lào hiện cũng đang xúc tiến tìm mua vaccine ngừa COVID-19.
Với nỗ lực của chính phủ và việc người dân tin tưởng, sẵn sàng đi tiêm vaccine ngừa virus SARS-CoV-2, chiến dịch phòng chống COVID-19 ở "xứ sở hoa Chăm pa" đang đạt những bước tiến đáng kể để cuộc sống bình thường có thể trở lại đất nước Lào một ngày không xa.
Lào bắt đầu tiêm vaccine ngừa COVID-19 cho người trên 60 tuổi Ngày 21/6, Bộ Y tế Lào thông báo nước này vừa bắt đầu chương trình tiêm vaccine ngừa COVID-19 của hãng Sinopharm (Trung Quốc) cho những công dân trên 60 tuổi và những người mắc bệnh nền. Nhân viên y tế tiêm vaccine ngừa COVID-19 cho người dân tại Vientiane, Lào ngày 17/6/2021. Ảnh: THX/TTXVN Theo Trung tâm Thông tin và giáo dục...