Viêm dây thần kinh thị giác: Nguyên nhân, triệu chứng, phòng bệnh và cách điều trị
Viêm dây thần kinh thị giác là một bệnh lý nghiêm trọng có thể dẫn đến mất thị lực vĩnh viễn nếu không được điều trị kịp thời.
1. Tổng quan bệnh viêm dây thần kinh thị giác
1.1. Bệnh viêm dây thần kinh thị giác là gì?
Viêm dây thần kinh thị giác ( optic neuritis) là một tình trạng viêm làm mất myelin của dây thần kinh sọ số 2 còn gọi là dây thần kinh thị giác, chịu trách nhiệm truyền tín hiệu từ võng mạc đến não để xử lý hình ảnh. Tình trạng này có thể gây ra làm giảm thị lực tạm thời hoặc vĩnh viễn ở một hoặc cả hai mắt, đau nhức khi vận động mắt, rối loạn sắc giác thậm chí gây mù vĩnh viễn.
1.2. Nguyên nhân gây bệnh viêm dây thần kinh thị giác
Nguyên nhân gây viêm thần kinh thị giác vẫn chưa xác định rõ ràng, cơ chế bệnh sinh được cho là do phản ứng tự miễn làm tổn thương bao myelin bao quanh các tế bào thần kinh trong dây thần kinh thị giác bao gồm bệnh đa xơ cứng (multiple sclerosis – MS), rối loạn phổ viêm tủy thị thần kinh (Neuromyelitis optica spectrum disorders – NMOSD) và bệnh MOG (Myelin oligodendrocyte glycoprotein-IgG).
Viêm dây thần kinh thị giác (optic neuritis) là một tình trạng viêm làm mất myeli của dây thần kinh sọ số 2 còn gọi là dây thần kinh thị giác.
Nhiễ.m trùn.g: Virus như adenovirus, coxackievirus, cytomegalovirus, hepatitis virus, human herpes virus (Epstein – Barr virus), varicella zoster virus… hay sau một đợt nhiễm vi khuẩn (thường là từ 1 -3 tuần) bao gồm syphilis, bệnh Lyme, bệnh mèo cào, lao, …
Viêm thị thần kinh không do nhiễ.m trùn.g như lupus ban đỏ hệ thống, bệnh sarcoidosis, polyarteritis nodosa…
Sau tiêm vaccine: hiếm gặp và thường xảy ra hai bên, xuất hiện sau 1-3 tuần như sau tiêm ngừa lao, viêm gan siêu vi B, quai bị, uốn ván, sởi, rubella, cúm…
Dùng thuố.c hoặc tác dụng phụ của thuố.c: Một số loại thuố.c có thể gây viêm dây thần kinh thị giác như tác dụng phụ hiếm gặp.
2. Triệu chứng của viêm dây thần kinh thị giác
Mất thị lực tạm thời hoặc vĩnh viễn: thị lực có thể bị suy giảm một phần hoặc hoàn toàn ở một mắt hoặc hai mắt, thường xảy ra trong vòng vài ngày và có thể tan dần theo thời gian.
Đau mắt: đau khi chuyển động mắt, đây là triệu chứng phổ biến.
Giảm độ nhạy sáng
Rối loạn sắc giác: thường gặp rối loạn màu sắc hỗn hợp, có thể thay đổi mức độ theo thời gian.
Viêm dây thần kinh thị giác có thể có các triệu chứng như đau mắt, mất thị lực…
3. Viêm dây thần kinh thị giác có lây nhiễm không?
Viêm dây thần kinh thị giác (optic neuritis) không phải là một bệnh lây nhiễm. Nguyên nhân chính của tình trạng này thường liên quan đến bệnh lý tự miễn, chẳng hạn như bệnh đa xơ cứng (multiple sclerosis), hoặc các tình trạng viêm nhiễm khác bên trong cơ thể. Đây là một bệnh lý xuất phát từ sự tấ.n côn.g nhầm của hệ thống miễn dịch vào dây thần kinh thị giác, không phải do vi khuẩn hoặc virus lây nhiễm trực tiếp gây ra.
Video đang HOT
Bản thân viêm dây thần kinh thị giác không lây lan giữa người với người, nhưng nếu bệnh viêm dây thần kinh thị giác do nhiễm virus herpes simplex hoặc herpes zoster, syphilis hay trong bệnh Lyme thì có khả năng lây từ người này sang người khác. Chính vì vậy, nếu viêm dây thần kinh thị giác là do nhiễ.m trùn.g thì nguyên nhân gốc (ví dụ như virus) có thể lây nhiễm. Nhưng bệnh lý viêm dây thần kinh thị giác không phải là bệnh truyền nhiễm trực tiếp.
4. Cách phòng bệnh viêm dây thần kinh thị giác
Phòng ngừa viêm dây thần kinh thị giác phụ thuộc vào việc giảm nguy cơ mắc các bệnh lý và yếu tố có thể dẫn đến tình trạng này, bởi viêm dây thần kinh thị giác thường liên quan đến các bệnh lý tự miễn và một số nhiễ.m trùn.g.
4.1. Kiểm soát bệnh tự miễn
Đa xơ cứng (Multiple Sclerosis – MS) là một trong những nguyên nhân chính gây viêm dây thần kinh thị giác. Nếu bạn bị chẩn đoán mắc bệnh MS, cần tuân thủ điều trị và theo dõi bệnh thường xuyên để kiểm soát tình trạng viêm.
Điều trị sớm và đúng cách các bệnh tự miễn khác như lupus, sarcoidosis để ngăn ngừa tình trạng viêm lan sang dây thần kinh thị giác.
4.2. Bảo vệ cơ thể khỏi nhiễ.m trùn.g
Một số nhiễ.m trùn.g có thể dẫn đến viêm dây thần kinh thị giác như nhiễm herpes, syphilis hoặc lyme. Vì vậy, việc giữ vệ sinh cá nhân và thực hiện các biện pháp phòng ngừa bệnh lây qua đường tìn.h dụ.c là quan trọng.
Tiêm phòng các loại vaccine cần thiết để phòng tránh nhiễ.m trùn.g, chẳng hạn như vaccine phòng virus herpes zoster (gây bệnh zona).
4.3. Tránh các chất độc hại
Hạn chế hoặc tránh tiếp xúc với các chất độc có thể gây hại cho hệ thần kinh, bao gồm các chất hóa học độc hại và một số loại thuố.c có tác dụng phụ gây viêm dây thần kinh thị giác.
4.4. Khám sức khỏe định kỳ
Khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt là kiểm tra mắt, có thể giúp phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường về thị lực. Nếu có triệu chứng như đau mắt, giảm thị lực, mất cảm nhận màu sắc, bạn nên đi khám sớm để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Một số nhiễ.m trùn.g có thể dẫn đến viêm dây thần kinh thị giác như nhiễm herpes, syphilis…
4.5. Kiểm soát các yếu tố nguy cơ
Duy trì lối sống lành mạnh với chế độ ăn uống cân đối, tập thể dục đều đặn và hạn chế căng thẳng giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh tự miễn và viêm nhiễm.
4.6. Theo dõi các triệu chứng sau nhiễ.m trùn.g hoặc bệnh lý
Nếu bạn vừa trải qua một đợt nhiễ.m trùn.g, đặc biệt là các nhiễ.m trùn.g liên quan đến thần kinh, hãy theo dõi sát các triệu chứng thị lực để kịp thời phát hiện các dấu hiệu viêm dây thần kinh thị giác.
Việc phòng ngừa hoàn toàn viêm dây thần kinh thị giác có thể không khả thi, đặc biệt là đối với những trường hợp liên quan đến bệnh lý tự miễn. Tuy nhiên, việc duy trì sức khỏe tổng thể, kiểm soát các bệnh nền và xử lý nhiễ.m trùn.g kịp thời sẽ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh này.
5. Cách điều trị viêm dây thần kinh thị giác
Điều trị viêm dây thần kinh thị giác phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh và mức độ nghiêm trọng của triệu chứng. Mục tiêu chính của điều trị là giảm viêm, phục hồi thị lực và kiểm soát các nguyên nhân nền nếu có.
5.1. Corticosteroids (thuố.c chống viêm mạnh)
Điều trị chính cho viêm dây thần kinh thị giác thường là corticosteroids, dùng để giảm viêm nhanh chóng. Các thuố.c này giúp cải thiện triệu chứng và thúc đẩy phục hồi thị lực.
Dạng tiêm tĩnh mạch: Methylprednisolone tiêm tĩnh mạch thường được sử dụng trong trường hợp viêm dây thần kinh thị giác nặng. Liệu pháp này thường kéo dài vài ngày.
Dạng uống: Sau khi tiêm tĩnh mạch, bệnh nhân có thể được kê thêm prednisolone dạng uống trong vài tuần để tiếp tục kiểm soát viêm.
5.2. Điều trị các bệnh lý nền
Đa xơ cứng: viêm dây thần kinh thị giác có thể là dấu hiệu của bệnh đa xơ cứng. Nếu bệnh nhân được chẩn đoán mắc MS, điều trị lâu dài để kiểm soát bệnh sẽ giúp ngăn ngừa tái phát viêm dây thần kinh thị giác. Các thuố.c như interferon, glatiramer acetate hoặc các liệu pháp ức chế miễn dịch khác có thể được sử dụng.
Người mắc bệnh viêm dây thần kinh thị giác nên điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ.
Nhiễ.m trùn.g: Nếu viêm dây thần kinh thị giác do nhiễ.m trùn.g (ví dụ như virus herpes, syphilis), bác sĩ sẽ chỉ định điều trị bằng kháng sinh hoặc thuố.c kháng virus phù hợp.
5.3. Điều trị triệu chứng
Nếu bệnh nhân gặp vấn đề với thị lực, bác sĩ có thể chỉ định một số phương pháp hỗ trợ hoặc thiết bị giúp cải thiện thị lực tạm thời cho đến khi phục hồi.
5.4. Theo dõi và điều trị lâu dài
Trong một số trường hợp, bệnh nhân có thể phải tiếp tục được theo dõi thường xuyên để kiểm soát bệnh lý liên quan (như đa xơ cứng) hoặc để ngăn ngừa tái phát viêm.
5.5. Chế độ sinh hoạt và phục hồi
Nghỉ ngơi và giảm căng thẳng: Điều quan trọng là bệnh nhân nên nghỉ ngơi và tránh căng thẳng khi đang trong quá trình điều trị viêm dây thần kinh thị giác. Căng thẳng có thể làm cho triệu chứng trở nên tồi tệ hơn.
Bảo vệ mắt khỏi ánh sáng chói: Do viêm dây thần kinh thị giác có thể làm tăng độ nhạy cảm với ánh sáng, bệnh nhân có thể cần bảo vệ mắt bằng kính râm hoặc tránh các nguồn ánh sáng mạnh.
Nhiều bệnh nhân sẽ phục hồi thị lực một phần hoặc hoàn toàn sau vài tuần hoặc vài tháng, nhưng cũng có trường hợp bị mất thị lực vĩnh viễn, đặc biệt nếu không được điều trị kịp thời.
Đối với những bệnh nhân có liên quan đến bệnh lý nền như đa xơ cứng, nguy cơ tái phát viêm dây thần kinh thị giác có thể tăng, do đó cần quản lý bệnh lâu dài.
Cảnh báo lây nhiễm HIV kiểu mới
Khoảng 70% trường hợp nhiễm mới HIV tập trung chủ yếu ở khu vực phía Nam, trong đó độ tuổ.i 15-29 có xu hướng tăng
Dịch HIV/AIDS tại Việt Nam đang có nhiều diễn biến phức tạp với sự thay đổi rõ rệt trong hình thái lây nhiễm. Trong số những người mới phát hiện nhiễm HIV, nhóm nam quan hệ tìn.h dụ.c đồng giới (MSM) là nguồn lây chính.
Hơn 80% người nhiễm mới là nam giới
PGS-TS Phan Thị Thu Hương, Cục trưởng Cục Phòng chống HIV/AIDS - Bộ Y tế, cho biết trong 9 tháng đầu năm 2024, cả nước ghi nhận hơn 11.400 trường hợp mới dương tính với HIV, trong đó gần 1.300 người t.ử von.g. Trong số những người mới phát hiện nhiễm HIV từ đầu năm đến nay, 82,9% là nam giới, độ tuổ.i chủ yếu là 15-29 (40%) và 30-39 (27,3%).
Tại Việt Nam, kể từ ca nhiễm đầu tiên được phát hiện năm 1990 tại TP HCM, cả nước có khoảng 267.000 người đang sống chung với HIV với 100% số tỉnh, thành phố ghi nhận ca mắc. Đáng lưu ý, gần 70% trường hợp nhiễm mới HIV tập trung chủ yếu ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long (31,2%), Đông Nam Bộ (12,8%) và TP HCM (24,3%); độ tuổ.i 15-29 có xu hướng tăng cao.
Bác sĩ Bệnh viện Đa khoa Hà Đông (TP Hà Nội) thăm khám bệnh nhân HIV/AIDS. Ảnh: NGỌC DUNG
Bà Hương nhận định dịch HIV/AIDS hiện vẫn diễn biến phức tạp. Những năm gần đây, hình thái lây nhiễm HIV thay đổi rõ rệt - từ lây truyền qua đường má.u ở nhóm nghiệ.n chích m.a tú.y sang lây truyền qua đường tìn.h dụ.c, nhất là trong nhóm MSM. Đây là nhóm chiếm tỉ lệ lớn trong số người nhiễm HIV mới với hơn 40% số ca phát hiện hằng năm. Tuy nhiên, những người này vẫn phải nhận sự phân biệt kỳ thị từ cộng đồng, không dám công khai bản thân nên họ rất khó tiếp cận các dịch vụ dự phòng lây nhiễm HIV.
"Điều quan ngại là tình trạng trẻ hóa người nhiễm HIV. Một số tỉnh, thành phố đã phát hiện người nhiễm ở lứa tuổ.i vị thành niên, là học sinh lớp 10, 11. Các em cho biết đã có quan hệ tìn.h dụ.c đồng giới hoặc từng sử dụng m.a tú.y tổng hợp. Đó là yếu tố làm tăng nguy cơ lây nhiễm HIV" - PGS Hương lo ngại.
Các chuyên gia dự báo số người mắc HIV trong nhóm MSM tiếp tục tăng trong thời gian tới. Lý do là đặc tính nhóm này sinh sống trải đều ở các tỉnh, thành, khó tiếp cận theo vùng như đối với người nghiệ.n ma túy trước kia. Mạng xã hội phát triển với các hội, nhóm dành riêng cho người có nhu cầu quan hệ tìn.h dụ.c đồng giới nở rộ, khiến họ dễ dàng tìm kiếm và tiếp xúc nhiều bạn tình. Kết quả các nghiên cứu gần đây cũng chỉ ra rằng người chuyển giới nữ là một trong những nhóm được cảnh báo nguy cơ lây nhiễm HIV và gia tăng những năm gần đây.
Ngoài ra, các nghiên cứu cũng cho thấy xu hướng lây nhiễm ở các tỉnh, thành không phải trọng điểm cũng bắt đầu gia tăng. Kèm theo đó là các hành vi nguy cơ phức tạp như sử dụng m.a tú.y tổng hợp, "chemsex" (dùng chất khi quan hệ tìn.h dụ.c) và quan hệ tìn.h dụ.c tập thể.
Điều này không chỉ làm lây nhiễm HIV mà còn lây truyền các bệnh qua đường tìn.h dụ.c, viêm gan B, C..., làm tăng gánh nặng cho ngành y tế.
Hơn nữa, MSM do không bị tâm lý sợ mang thai nên việc sử dụng ba.o ca.o s.u - một trong những biện pháp ngừa thai - không được chú trọng như quan hệ tìn.h dụ.c giữa nam và nữ. Ngoài ra, một số người trong nhóm này có thể có những lúc quan hệ tìn.h dụ.c tập thể, có nhiều bạn tình. Họ còn có xu hướng sử dụng các chất kích thích như m.a tú.y, rượu, bia... để tăng khoái cảm và tìm cảm giác khác biệt..., dẫn đến mất kiểm soát hành vi an toàn. Bên cạnh đó, có thể xảy ra hành vi quan hệ mạnh bạo dẫn đến tổn thương cao hơn.
Nhiều trường hợp còn không biết rõ về bạn tình của mình, nhất là tình trạng sức khỏe. Có người mang nhiều nguy cơ chồng chéo, như tiêm chích m.a tú.y, có nhiều bạn tình cả nam và nữ, thường xuyên thay đổi bạn tình và có thể mắc kèm các bệnh lây qua đường tìn.h dụ.c khác...
Nỗ lực chặn bệnh gieo rắc, lây lan
Theo Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP HCM (HCDC), mỗi năm thành phố ghi nhận khoảng 4.000 - 5.000 ca nhiễm HIV mới. Đặc biệt, số người nhiễm HIV từ các tỉnh, thành khác đến TP HCM đã vượt qua số ca mắc từ người dân địa phương.
"Dù tỉ lệ lây nhiễm ở nhóm nghiệ.n chích m.a tú.y và phụ nữ mại dâm giảm đáng kể nhưng số ca lây nhiễm trong nhóm MSM vẫn ở mức cao" - BS Văn Hùng, Trưởng Khoa Phòng chống HIV/AIDS HCDC, cảnh báo.
Một nghiên cứu về tỉ lệ đồng nhiễm HIV - giang mai và một số yếu tố liên quan ở nhóm MSM cho thấy khu vực đồng bằng sông Cửu Long ghi nhận khoảng 50.277 người nhiễm HIV, chiếm 21,1% tổng số người nhiễm cả nước. Trong đó, An Giang, Cần Thơ và Kiên Giang có tỉ lệ cao nhất.
BS Nguyễn Duy Phúc, Viện Pasteur TP HCM (thành viên nhóm nghiên cứu), cho biết nghiên cứu thực hiện từ năm 2015 đến 2022 với 2.938 MSM tại 3 địa phương nêu trên, độ tuổ.i trung bình là 25,3. Kết quả cho thấy nhóm MSM luôn chiếm tỉ lệ cao trong số ca nhiễm HIV mới. Cụ thể, tại Cần Thơ là 49,3%, Kiên Giang 31,6% và An Giang 20,3%.
Kết quả nghiên cứu cũng chỉ ra rằng quan hệ tìn.h dụ.c không an toàn, đặc biệt là không sử dụng ba.o ca.o s.u, là yếu tố nguy cơ cao dẫn đến lây nhiễm HIV và các bệnh lây truyền qua đường tìn.h dụ.c khác. "Do đó, cần tiếp tục duy trì và tăng cường việc phân phát ba.o ca.o s.u miễn phí cho nhóm MSM để thúc đẩy hành vi tìn.h dụ.c an toàn, giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm" - BS Phúc khuyến cáo.
Để góp phần mở rộng khả năng tiếp cận dịch vụ phòng chống HIV, TP HCM đã nhận được sự hỗ trợ từ dự án USAID/PATH STEPS. Thành phố đã có hơn 4.000 khách hàng dịch vụ PrEP (dự phòng trước phơi nhiễm) tại 9 phòng khám tư nhân và 4 phòng khám công lập.
Dự án cũng thử nghiệm thành công các mô hình mới, như PrEP lưu động, hợp tác với các doanh nghiệp xã hội nhằm hướng tới mục tiêu kết thúc dịch AIDS vào năm 2030. Dự án sẽ tiếp tục phát triển các mô hình PrEP, bao gồm các hình thức chi trả một phần và PrEP thương mại, nhằm bảo đảm dịch vụ phòng ngừa HIV luôn được duy trì và phát triển bền vững.
Ngành y tế TP HCM tiếp tục đồng hành với đối tác triển khai các mô hình thí điểm PrEP đồng chi trả và tăng cường các hoạt động tư vấn, hướng dẫn phòng ngừa những bệnh lây truyền qua đường tìn.h dụ.c. Mục tiêu không chỉ là ngừng lây nhiễm HIV mà còn giúp cộng đồng tránh được các bệnh lây truyền qua đường tìn.h dụ.c khác.
Bên cạnh đó, các cơ sở cung cấp dịch vụ và các dự án sẽ tiếp tục nỗ lực duy trì, phát triển những mô hình phòng chống HIV hiệu quả. Mọi người dân, nhất là những nhóm có nguy cơ cao, sẽ có cơ hội tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe chất lượng.
Nhà khoa học đưa ra độ tuổ.i nên ngừng uống bia, rượu Một nhà thần khoa học nổi tiếng đã đưa ra khuyến nghị về độ tuổ.i mà mọi người nên từ bỏ thói quen uống bia, rượu. Dù là để chúc mừng thành công của bạn bè hay thư giãn sau một tuần làm việc căng thẳng, nhiều người vẫn thường có thói quen thưởng thức một ly rượu hoặc cốc bia. Tuy nhiên,...