Vị tổng trấn cho xây Khuê Văn Các, chợ Đồng Xuân
Khuê Văn Các, chợ Đồng Xuân, cột cờ…, các công trình biểu tượng của Hà Nội đều được xây dựng dưới thời Nguyễn Văn Thành làm Tổng trấn Bắc thành, khởi công từ những năm 1804-1805.
Nguyễn Văn Thành là khai quốc công thần của vua Gia Long, có quân công hạng nhất, từng được giao giữ chức Khâm sai Chưởng Tiề.n quân, Bình Tây đại tướng quân, tước Quận công. Về văn nghiệp, ông nổi tiếng ở vai trò Tổng tài soạn thảo Hoàng Việt luật lệ (thường được gọi là bộ luật Gia Long) và Tổng tài biên soạn Quốc triều thực lục. Trong số nhân vật dưới thời vua Gia Long, hiếm có vị quan nào văn võ toàn tài như vậy.
Nguyễn Văn Thành sinh năm 1758, tại Gia Định, quê gốc ở Quảng Điền, Thừa Thiên – Huế. Đại Nam thực lục, bộ sách ghi chép sự tích các nhân vật nổi bật thời nhà Nguyễn (Sơ tập, quyển 21), nêu rõ: “Thành trang mạo đẹp đẽ, tính trầm nghị, thích đọc sách, tài võ nghệ”. Từ năm 1773, ông cùng cha là Nguyễn Văn Hiền theo chúa Nguyễn Phúc Thuần chống lại quân Tây Sơn, sau đó theo phò Nguyễn Ánh cho đến khi thống nhất đất nước năm 1802.
Tượng Tổng trấn Nguyễn Văn Thành tại một ngôi miếu thuộc Đại Nội Huế. Ảnh: wikipedia
Nhiều câu chuyện được chép kể về công trạng của Nguyễn Văn Thành, như khi phụ tá cha đi lấy thóc ở Sông Cầu (Phú Yên), bị quân Tây Sơn phục kích, ông lùi lại sau trận, sai người đội thóc giơ đòn gánh lên làm vũ khí, treo áo làm cờ, đán.h trống hò reo giả làm quân cứu viện, khiến quân Tây Sơn phải lui binh.
Năm 1787, Nguyễn Ánh bị đán.h thua, phải chạy ra đảo Thổ Chu, bị hết lương ăn, Nguyễn Văn Thành đem quân cướp thuyền buôn của Hạ Châu đi qua. Bị lái buôn chống cự rất dữ, ông cũng bị vài vết thương nhưng vẫn cố nhảy lên cướp được thuyền gạo mang về cho quân ăn.
Trong những chiến dịch cuối cùng của Nguyễn Ánh đán.h lại nhà Tây Sơn, Nguyễn Văn Thành được trao quyền Tiết chế, từ Nguyễn Huỳnh Đức trở xuống đều chịu quyền sai khiến. Vua Gia Long lên ngôi, ông được giao giữ chức Tổng trấn Bắc thành, cai quản toàn bộ các tỉnh miền Bắc từ Ninh Bình trở ra, với lời phủ dụ “Việc Bắc Thành đều giao cho ngươi cả”. Ông cai quản Bắc thành cho đến năm 1810.
Khi nhậm chức, ông “phủ trăm họ, chiêu dụ hào kiệt, những Hương cống Tiến sĩ đời Lê đều đến cửa, ông lấy lễ hậu đãi, nên ai cũng vui làm việc”. Trong những công việc cụ thể, ông cho quy hoạch lại thành Thăng Long, trong Hoàng thành, lấy cửa Đoan Môn, điện Kính Thiên làm chuẩn, phía trước dựng cột cờ gọi là kỳ đài cao một trăm thước ta (40 m), lấy đó làm hiệu lệnh trong quân.
Cột cờ bắt đầu dựng năm 1805, mãi đến năm 1812 mới hoàn thành. Kiến trúc cột cờ bao gồm ba tầng đế và một thân cột, hiện vẫn được coi là một trong những biểu tượng của Hà Nội.
Về việc hoạch định phố phường, ông chia các doanh, vệ ngang dọc như bàn cờ, đặt ngôi chợ lớn ở cửa chính Đông (chợ Đồng Xuân ngày nay), phân chia quán xá, đường đi thật vuông, thẳng. Chợ lúc đầu chỉ làm bằng tre gỗ, mãi đến thời Pháp thuộc mới được xây bằng gạch với những hồi tường vòm hiện nay.
Ông cũng cho tu bổ Văn Miếu, xây thêm Khuê Văn Các, với kiến trúc đặc sắc dạng cổ lầu, tầng gác bên trên là những kết cấu bằng gỗ, bốn góc có hàng lan can bằng gỗ tiện, mái ngói được nâng bởi những giá gỗ đơn giản, vững chắc mà thanh thoát. Cửa và thanh gỗ tạo hình sao Khuê tỏa sáng, tượng trưng cho văn học. Đây cũng là biểu tượng đặc trưng cho thành phố Hà Nội.
Khuê Văn Các, biểu tượng của Hà Nội.
Video đang HOT
Tổng trấn Nguyễn Văn Thành cũng là người đề cập đến quy định “nhiệm kỳ” cho quan lại: “Thành dâng sớ, xin định 3 năm làm 1 khóa, quan phủ huyện 3 năm không có lỗi điệu bổ chức khác. Đến 6 năm mới xét giỏi kém định truất nhắc”.
Sử nhà Nguyễn khen ngợi Nguyễn Văn Thành là người “Biết chữ, hiểu nghĩa sách, biết đại thể, ở trong chư tướng vua trọng Thành hơn cả, không cứ việc lớn việc nhỏ đều hỏi để quyết đoán. Mỗi khi ông đến chầu, vua cho ngồi thong dong hỏi han, ông cũng đem hết sức hiểu biết tiềm tàng, tình hình ngoài biên, sự đau khổ của dân, kế hoạch nhà nước, mưu kế việc binh, biết điều gì là nói hết, cũng nhiều bổ ích”.
Về tài cầm binh, Tiề.n quân Nguyễn Văn Thành là vị tướng “phân tích kỹ lưỡng, đâu là điểm mạnh, đâu là thế yếu, rồi mới quyết đoán, lúc tiến, khi lui nhằm giảm thiểu hao tổn tướng sĩ”.
Khi lâm trận, ông “dụng binh mưu lược rồi mới đán.h cho nên ít khi thua”. Đến khi đảm đương công việc Tổng trấn Bắc Thành thì được khen là “không động đến lời nói nét mặt mà trộm giặc đều yên, bày mưu chốn miếu đường, bày tâu sự nghị đều được thi hành, có thể gọi là người có mưu giỏi trị nước”.
Năm thứ 7 (1808), Bắc Thành tứ trấn trộm giặc nổi dậy như ong, ông sai thuộc tướng chia đường tiến đán.h, ở trong thành chỉ lưu lính vài trăm người, 2 thớt voi, và nói với bộ thuộc rằng chỉ bấy nhiêu quân voi xem giặc có dám đến không. Quan quân tiến đán.h lớn nhỏ 36 trận mới dẹp yên được. Ông làm sách công trạng dâng lên vua, được thưởng 20.000 quan tiề.n.
Tuy văn võ toàn tài, có nhiều công trạng như vậy, nhưng Nguyễn Văn Thành cùng cả gia đình lại chịu kết cục bi thảm, nguyên nhân cũng bởi không biết chiều ý nhà vua.
Khi được triệu về kinh, do lỡ lời khi bình luận về việc chọn huyệt mộ cho vua Gia Long, vua bắt đầu không thích ông, sau này khi gặp chuyện của con trai là Nguyễn Văn Thuyên, vua mới đem các lời nói ấy ra để luận tội.
Khi Thừa Thiên Cao Hoàng hậu mất, vua muốn hoàng tử Đảm (sau là vua Minh Mạng) làm chủ tang (hoàng tử là con ruột của Thuận Thiên Cao Hoàng hậu họ Trần, chỉ là con nuôi Thừa Thiên Cao hoàng hậu họ Tống), Nguyễn Văn Thành đã ngăn cản. Ông muốn lập Hoàng tôn Đán, con hoàng thái tử Cảnh, lên làm thái tử, trong khi vua muốn lập hoàng tử Đảm, nên càng khiến nhà vua khó chịu.
Năm 1815, con của ông Nguyễn Văn Thành là Nguyễn Văn Thuyên, vì một bài thơ ý nghĩa mập mờ bị vu cho là có ý phản nghịch, bị môn hạ tố giác với quan Bộ Hình là Nguyễn Hữu Nghị, rồi t.ố cá.o với Lê Văn Duyệt. Duyệt vốn có hiềm khích với Nguyễn Văn Thành, nên tố lên vua. Lúc đó, vua cho sự việc chưa rõ ràng, nên chưa xử.
Đến năm 1816, nhân việc nắm áo vua va.n nà.i xin xử lý rõ ràng sự việc bị quần thần hãm hại, Nguyễn Văn Thành mới bị vua ghét, cấm vào chầu. Vua giao Lê Văn Duyệt tr.a tấ.n Thuyên, Thuyên sợ phải nhận tội, cha cũng phải nhận tội theo. Vua nghĩ Nguyễn Văn Thành là đại thần, thu ấn cho về ở nhà riêng. Năm sau, ông lại bị hậu duệ vua Lê là Diên tự công Lê Duy Hoán vu cha con Nguyễn Văn Thành rủ mưu phản, nên bị nhốt vào ngục, rồi uống thuố.c độc t.ự t.ử, thọ 60 tuổ.i.
Lúc này vua mới xem tớ biểu trần tình của Nguyễn Văn Thành để lại mà khóc, tha cho các con, cho tiề.n lụa hậu để an táng.
Mãi đến khi vua Tự Đức lên ngôi (1847), vua mới xuống chiếu rửa tội cho Nguyễn Văn Thành để khuyến khích người có công.
Lăng mộ của Nguyễn Văn Thành ở Thủy Phương, huyện Hương Thủy, Thừa Thiên – Huế, tuy không đồ sộ nhưng vẫn giữ được những nét hoa văn chạm trổ tinh xảo.
Lê Tiên Long
Theo VNE
Cậu bé lêu lổng thành Tổng trấn quyền uy nhất Sài Gòn xưa
Từ cậu bé ít học, ham chơi, ông Lê Văn Duyệt trở thành đại tướng, mang ấn công hầu, làm "vương" một cõi và được triều đình nể trọng.
Theo Sách Đại Nam liệt truyện, Lê Văn Duyệt sinh năm 1764 trong gia đình nông dân tại Cù Lao Hổ (nay thuộc làng Hòa Khánh, tỉnh Tiề.n Giang). Tổ tiên ông có gốc tích ở Quảng Ngãi, sau vào Na.m sin.h sống. Ông sinh ra đã mang tật kín bẩm sinh (ái nam ái nữ). Thuở nhỏ, không chịu học hành mà chỉ thích bắt chim, đán.h cá, nhất là nuôi gà, đá gà và tụ tập các trẻ trong làng chia phe tập trận đán.h giặc.
Tương truyền ông khỏe mạnh, thông minh, giỏi võ thuật. Tuy ít học nhưng ông biết nhiều tuồng tích Tàu, luôn ước ao trở thành hào kiệt như trong truyện xưa. Mới 15 tuổ.i, Lê Văn Duyệt đã nói "sinh ở thời loạn không dựng cờ đán.h trống đại tướng, chép công danh vào sử sách không phải là trượng phu".
Năm 17 tuổ.i, Lê Văn Duyệt may mắn gặp chúa Nguyễn Phúc Ánh, sau đó được tuyển làm Thái giám Nội đình. Nhờ hiểu biết việc binh, ông được chúa Nguyễn tin dùng và được đứng vào hàng tướng lĩnh từ năm 1789. Theo Quốc triều sử toát yếu, năm 1793, Lê Văn Duyệt được Nguyễn Ánh phong làm Thuộc nội Vệ úy bởi "tuy sinh ra là người (thái) giám, (nhưng là) người mạnh dữ mà đán.h giỏi, có công tùng chinh". Kể từ đó, chúa Nguyễn thường bàn việc binh với Lê Văn Duyệt.
Năm 1801, tướng quân Lê Văn Duyệt thể hiện tài năng khi chỉ huy đán.h tan hải quân Tây Sơn ở cửa Thị Nại (Quy Nhơn). Đây là trận thủy chiến dữ dội nhất, được gọi là "Võ công đệ nhất" trong thời trung hưng của nhà Nguyễn.
Tượng Tả quân Lê Văn Duyệt bằng đồng cao 2,65 mét, nặng 3 tấn được đặt trang trọng trong điện thờ Lăng Ông Bà Chiểu vào tháng 2/2008. Ảnh: Trung Sơn
Khi vua Gia Long lên ngôi, xem Lê Văn Duyệt là Đệ nhất khai quốc công thần và phong chức Khâm Sai Chưởng Tả Quân Dinh Bình Tây Tướng Quân. Ông được giao làm tổng trấn Gia Định Thành (cai quản 5 trấn: Phiên An, Biên Hòa, Vĩnh Thanh, Định Tường và An Giang) lần thứ nhất từ 1813 đến 1816; lần thứ hai từ 1820 đến lúc qua đời.
Theo các sử gia, Lê Văn Duyệt có khả năng về quân sự lẫn chính trị, ngoại giao; là một vị quan nghiêm khắc, thanh liêm. Dù quyền hành lớn, song ông không hiế.p đáp kẻ dưới hoặc tìm cách tư túi riêng. Quân lính của ông rất có kỷ luật, không hề phá phách, cướp bóc... Có uy quyền ai ai cũng kính phục, ông được gọi là "Ông Lớn Thượng". Các nước lân cận đương thời đều sợ oai phong gọi ông là "Cọp Gấm Đồng Nai".
Tổng trấn Gia Định Thành đã cho đắp đường, đào kênh, củng cố thành lũy. Dưới sự cai trị của ông, thành phát triển vượt bậc về kinh tế, xã hội, văn hóa và quân sự trải dài từ Bình Thuận tới Cà Mau, Hà Tiên. Tài năng và công đức của ông được người dân Nam Bộ hết lòng tôn kính, coi ông như một vị thần.
Đán.h giá về ông, Crawfurd - dẫn đầu phái đoàn của nước Anh từng đến yết kiến Lê Văn Duyệt năm 1822 - ghi lại: "Tổng trấn rất nhân từ, tha cả bọn giặc, bọn phỉ, bọn trộm cướp ăn năn. Nhưng ông lại rất tàn bạo với bọn cố tình không chịu quy phục triều đình. Chưa ở đâu kỷ cương phép nước được tôn trọng như ở đây. Một vị quan nhỏ ra đường ghẹo gái cũng bị cách chức lưu đày. Một đứa con vô lễ chử.i mẹ, Tổng trấn biết được cũng bị phạt rất nặng...".
"Con người này ít học nhưng có được cái nhìn cởi mở hơn nhiều những đại thần và cả nhà vua học rộng, làu kinh sử của Khổng giáo. Ngài sống thanh liêm, muốn mở mang đất Gia Định trù phú hơn mọi quốc gia khác ở trong vùng biển Đông", Crawfurd ghi.
Cổng vào Lăng Ông ở đường Vũ Tùng, quận Bình Thạnh, TP HCM. Ảnh: Trung Sơn
Năm 1832, tướng quân Lê Văn Duyệt mất sau cơn bệnh, thọ 69 tuổ.i. Ông được chôn trên gò đất cao ở phía tây thành Gia Định (Lăng Ông ở Bà Chiều, quận Bình Thạnh).
Theo sử cũ, khi còn sống, Lê Văn Duyệt nắm giữ binh quyền rất lớn nên vua Minh Mạng vốn thù ghét nhưng không làm gì được. Nguyên nhân là do trước đây ông không ủng hộ lập Minh Mạng làm vua. Lại thêm, Tả tướng quân từng được vua Gia Long cho quyền "Nhập triều bất bái" (vào triều không cần phải lạy) nên sau này ông không chịu qu.ỳ lạ.y khiến vua Minh Mạng không vừa ý.
Việc ông dùng quyền "tiền trảm hậu tấu" mà vua Gia Long ban cho để x.ử t.ử Huỳnh Công Lý - phó tổng trấn Gia Định, cha của bà phi được vua Minh Mạng sủng ái - khiến hiềm khích giữa Lê Văn Duyệt và vua càng nhiều hơn. Vì vậy, ngay sau khi ông mất, để tập trung quyền lực, Minh Mạng bãi bỏ hai chức vụ Tổng trấn Bắc Thành và Tổng trấn Gia Định Thành. Tất cả trở thành tỉnh trực thuộc triều đình Huế. Tại mỗi tỉnh có chức Tổng đốc, Tuần vũ, Bố chánh, Án sát sứ và Lãnh binh cai quản.
Khi đến nhậm chức Bố chánh tỉnh Gia Định, Bạch Xuân Nguyên tuyên bố thừa hành mật chỉ của triều đình truy xét việc riêng của Lê Văn Duyệt. Ông bị cho can tội tham nhũng, lạm quyền, có mưu đồ tạo phản (việc tu sửa thành Bát Quái và đóng tàu). Nhiều thuộc hạ của Lê Văn Duyệt bị bắt giam, trong đó có con nuôi là Lê Văn Khôi. 16 người nhà của Lê Văn Duyệt b.ị giế.t.
Mộ phần Tả quân Lê Văn Duyệt và phu nhân sau gần 170 năm. Ảnh: Trung Sơn
Chính việc này đã dẫn đến việc Lê Văn Khôi dấy binh nổi loạn, chiếm thành Gia Định trong suốt 3 năm (1833-1835). Sau sự biến, lấy cớ Lê Văn Duyệt đã dung dưỡng Khôi, vua Minh Mạng cho san bằng mồ mả ông, xiềng xích lại, dựng bia đá sỉ nhục với tám chữ "Quyền yểm Lê Văn Duyệt phục pháp xử" (nơi hoạn quan Lê Văn Duyệt chịu tội).
Ông chế.t vẫn bị kết án bảy tội xử trảm (ché.m), hai tội xử giảo (thắt cổ), một tội phát quân. Tại Huế, những người trong dòng họ ông, từ 15 tuổ.i trở lên, bị xử trảm hàng loạt. Thân sinh ông bị tước phẩm hàm, bia mộ bị đục xóa, ruộng điền bị tịch thu, nhà thờ họ tộc ở Quảng Ngãi bị đưa voi về tàn phá.
Năm 1841, vua Thiệu Trị ban lệnh tha tội cho người thân của Lê Văn Duyệt. 8 năm sau, vua Tự Đức cho nhổ cây bia có khắc 8 chữ, cho thân nhân sửa sang, xây đắp mộ phần Lê Văn Duyệt. Đến năm 1868, vua mới phục nguyên hàm cho ông là Tả Quân. Sau này, khi phu nhân của ông là bà Đỗ Thị Phẫn (vua Gia Long ban cho để hầu hạ ông) qua đời cũng được chôn cất bên cạnh phần mộ của Tả Quân.
Qua bao thăng trầm cùng thời gian, Khu lăng mộ Tả Quân Lê Văn Duyệt trở thành địa điểm văn hóa, tâm linh với công trình kiến trúc có giá trị nghệ thuật đặc sắc mang đậm nét truyền thống của vùng đất Nam bộ. Khu lăng mộ được công nhận Di tích Lịch sử Văn hóa cấp Quốc gia năm 1989.
Sau này, nhà nghiên cứu Trần Bạch Đằng cũng nhận định: "Lê Văn Duyệt có công, bằng chứng là nhân gian ngưỡng mộ và kính trọng ông... Chúng ta nhận thức rằng sự tôn trọng kia liên quan chủ yếu đến công lao của ông đối với vùng đất mà ông trấn nhậm".
Hiện, mỗi ngày có rất nhiều người đến Lăng Ông để thắp hương, khấn vái. Đặc biệt trong ba ngày Tết, hàng chục nghìn người đổ về đây hành lễ, trong đó có rất nhiều người Hoa ở Chợ Lớn. Ban đầu người dân vùng Sài Gòn Chợ Lớn đến lăng mộ Tả quân để tưởng niệm công ơn của ông, nhưng những thế hệ sau tin rằng lăng mộ rất linh thiêng nên đến đề cầu an và cầu phước.
Trung Sơn
Theo VNE
Đà Nẵng dừng xây kho lưu trữ để làm công viên Thành phố Đà Nẵng quyết định giải tỏa 54 hộ dân xâm lấn di tích quốc gia thành Điện Hải và dừng dự án xây dựng kho lưu trữ để làm khu công viên văn hóa rộng hàng nghìn mét vuông. Thành ủy Đà Nẵng vừa thống nhất di dời 54 hộ dân khu vực phía tây di tích lịch sử quốc gia...