Vì sao tuyên bố chung Mỹ – ASEAN không nhắc tới Biển Đông

Các lãnh đạo Mỹ và ASEAN đã không đề cập đến các hành động của Trung Quốc trên Biển Đông trong tuyên bố chung sau hội nghị Sunnylands, dù đây là vấn đề rất được dư luận quan tâm.

Tổng thống Mỹ và lãnh đạo các nước ASEAN tham gia hội nghị. Ảnh: Reuters.

Ngày 17/2, Tổng thống Mỹ Barack Obama và lãnh đạo các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) đã ra tuyên bố chung sau hội nghị cấp cao Mỹ – ASEAN ở Sunnylands, California, trong đó nhấn mạnh trật tự khu vực thượng tôn pháp luật và các vấn đề các bên cùng quan tâm.

Theo bình luận viên Albert Wei của TodayOnline, Tuyên bố Sunnylands là tập hợp những nguyên tắc và mục tiêu đã được các lãnh đạo nhất trí, đóng vai trò định hướng cho mối quan hệ Mỹ – ASEAN trong thời gian tới. Nguyên tắc nổi bật trong văn kiện này chính là tinh thần tôn trọng lẫn nhau về chủ quyền của mỗi quốc gia, sự thịnh vượng chung ở Vành đai Thái Bình Dương, và thúc đẩy những nền kinh tế mở trong khu vực.

Trong tuyên bố này, các lãnh đạo cam kết duy trì hòa bình, an ninh và sự ổn định, bảo đảm an ninh và an toàn hàng hải, bao gồm cả quyền tự do hàng hải và hàng không cũng như phi quân sự hoá và tự kiềm chế trong các hoạt động trong khu vực. Tuy nhiên, bản tuyên bố chung không đề cập trực tiếp đến tranh chấp trên Biển Đông, dù đây được giới chuyên gia dự đoán là một chủ đề nóng của hội nghị.

Tờ Nikkei dẫn lời các nguồn tin ASEAN cho biết trong hội nghị, Mỹ và ASEAN đã cùng thảo luận về việc có đề cập đến Biển Đông như một khu vực đang diễn ra tranh chấp lãnh thổ trong bản tuyên bố chung hay không. Ông Obama cũng đã hối thúc các lãnh đạo ASEAN cùng phối hợp để đảm bảo rằng Bắc Kinh giữ lời hứa không quân sự hóa các đảo nhân tạo phi pháp trên Biển Đông, theo một nguồn tin ngoại giao.

Ông Obama phát biểu trong cuộc họp báo sau hội nghị. Ảnh: Reuters.

Tuy nhiên, bản tuyên bố chung cuối cùng đã không đề cập đến tên vùng biển này. Theo các nguồn tin, một số nước thành viên ASEAN thân cận với Trung Quốc đã phản đối việc đưa Biển Đông vào tuyên bố chung, thể hiện những bất đồng vẫn còn hiện hữu trong nội bộ ASEAN về những tranh chấp chủ quyền trên vùng biển này.

“Việc tuyên bố chung sau hội nghị không đề cập đến các hoạt động của Trung Quốc trên Biển Đông hàm chứa nhiều điều”, Josh Kurlantzick, chuyên gia cấp cao về Đông Nam Á tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, nhận định. “Nó cho thấy sự chia rẽ nghiêm trọng ở Đông Nam Á về cách thức đối phó với Trung Quốc, và về biện pháp đáp trả chiến lược trên biển của Bắc Kinh”.

Hy vọng của lãnh đạo một số quốc gia về một bản tuyên bố riêng về tình hình trên Biển Đông cũng không trở thành hiện thực sau hội nghị. Việc bản tuyên bố chung Sunnylands không trực tiếp đề cập đến Trung Quốc được coi là một thắng lợi ngoại giao của Bắc Kinh, nước đã vận động hành lang ngăn chặn việc đưa ra tuyên bố riêng tại Sunnylands liên quan đến các vùng biển tranh chấp, theo TodayOnline.

Những hoạt động bồi đắp đảo nhân tạo phi pháp và xây dựng các công trình quân sự trên những hòn đảo này ở Biển Đông đã làm dấy lên những quan ngại về tự do hàng hải trong khu vực. Những tháng gần đây, Mỹ đã thực hiện các hoạt động tuần tra tự do hàng hải áp sát đảo nhân tạo phi pháp do Trung Quốc bồi đắp và chiếm đóng trái phép ở Trường Sa, Hoàng Sa.

Phát biểu sau hội nghị, Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long cho rằng bản tuyên bố chung này phản ánh cách thức “Mỹ đánh giá tầm quan trọng quan hệ đối tác với ASEAN”.

“Chính quyền Obama muốn làm tất cả những gì có thể để cụ thể hóa mối quan hệ này, để trong chính quyền tiếp theo, dù tổng thống kế nhiệm là ai, thuộc đảng nào, họ cũng sẽ coi đây là bước đi tiếp theo, và nó sẽ có lợi cho cả ASEAN lẫn Mỹ”, ông Lý nói.

Ông Lý Hiển Long cho rằng Sunnylands không phải là nơi duy nhất có thể bàn về vấn đề Biển Đông, bởi các vấn đề an ninh chung, trong đó có các tranh chấp ở vùng biển chiến lược này, là chủ đề rất được quan tâm trong các cuộc gặp giữa các lãnh đạo Mỹ và ASEAN.

“Cách phản ứng với vấn đề Biển Đông không chỉ là những tuyên bố miệng. Đó là cách các nước hành động trên thực địa, cách họ hợp tác, đàm phán với nhau và đưa ra những giải pháp thực tiễn cho phép các thành viên ASEAN tiếp tục hòa hợp với nhau dù còn có những bất đồng hay quan điểm trái ngược về những vấn đề như Biển Đông”, ông Lý nói.

Trí Dũng

Theo VNE