Vì sao phù thủy luôn già nua, xấu xa và độc ác?

Hình ảnh các phù thủy già nua, xấu xa, độc ác đã tồn tại trong văn hóa thế giới suốt nhiều thế kỷ qua.

Nhưng điêu khiên không it ngươi băn khoăn la hinh anh như thê đa sinh ra tư đâu va chung thưc sư mang y nghia gi?

Ngay hôm nay, nêu đê nghi bât ky đưa tre nao ve phu thuy, nhiêu kha năng cac bưc tranh chung ta thu đươc se rât giông nhau: môt mu gia vơi cai mui cong lên, đôi môt chiêc mu rông vanh, nhon chop, đang cươi chôi hoăc khuây môt cai vac.

Vây tư đâu tre em co đươc nhưng hinh anh kiêu nay trong đâu? Câu tra lơi hoa ra kha phưc tap va cung la la nôi dung chinh trong trong cuôc triên lam mang tên Witches And Wicked Bodies đươc tô chưc ơ Bao tang Anh, London, băt đâu tư tuần trước.

Cai gôc trong văn hoa cô đai

Triên lam đa kham pha môt cach công phu qua trinh tao hinh phu thuy hiên đai. Theo đo, cac nhân vât tiên thân cua phu thuy hiên đai đa tưng xuât hiên trong Kinh Thanh, qua câu chuyên Vua Saul đa phai tham vân y kiên cua phu thuy Endor.

Trươc đo, phu thuy đươc tao hinh trong thê ky thư 4 va thư 5 trươc Công Nguyên, như nhưng sinh vât gơm ghiêc co canh, miêng phat ra tiêng rit như chim cu va thương ăn thit tre em. Ơ thân thoai Hy Lap, nhân vât Circe cung la môt dang phu thuy. Ngươi đan ba nay co thê biên ke thu cua minh thanh nhưng con lơn. Các chi tiêt trên cho thây thê giơi cô đai đa ve ra những “khai niêm” cơ ban vê môt phu thuy đôc ac.

Ban in Lo Stregozzo (Đam rươc phu thuy) vơi tao hinh mu phu thuy gia nua va hung ac

Hinh tương phu thuy hiên đai không xuât hiên đây đu cho tơi đâu thơi ky Phuc Hưng, khi y niêm cua nhân loai vê phu thuy đa hinh thanh. Môt ngươi đan ông sông trong thơi ky nay đươc cho la nhân vât khăc hoa ro net hinh anh phu thuy ma chung ta vân biêt như hiên nay: hoa si kiêm chuyên gia tao ban in Albrecht Durer.

Durer đa co 2 ban in gây anh hương không lô. Môt ban mang tên The Four Witches (1497) ve cac phu thuy tre trung, đang ơ tuôi câp kê, vơi thân hinh uyên chuyên, gơi cam – nhưng yêu tô hâp dân vê thê xac co thê quyên ru đan ông.

Ban khăc thư 2 gây chu y hơn nhiêu, mang tên Witch Riding Backwards on a Goat (khoang năm 1500). Trong ban nay, phu thuy lai la mu gia xâu xi, gơm ghiêc, khoa thân ngôi trên môt con dê co sưng – biêu tương cua quy dư. Mu co bâu ngưc chay dai, heo ua như cua da thu. Miêng mu ha ra như đang cât lơi phu phep. Mai toc dai hoang dai cua mu bi gio thôi bay không tư nhiên, la dâu hiêu cho thây mu sư dung ma thuât. Mu phu thuy thâm chi con câm theo môt cây chôi. Nhưng chi tiêt nay ro rang đa chưa gân hêt cac yêu tô đăc trưng cua hinh anh phu thuy thơi hiên đai.

Thơi hoàng kim vê kiên tao hinh anh phu thuy

Vơi cac sư gia nghê thuât, câu hoi thu vi hơn, khiên ho quan tâm hơn la cac nghê si như Durer đa lây cam hưng hinh anh đê tao ra phu thuy hiên đai tư đâu. Môt gia thuyêt noi răng Durer va nhưng ngươi cung thơi ông đa đươc truyên cam hưng tư nhân vât Envy trong ban in Battle Of The Sea Gods do nghê si Italy Andrea Mantegna (1431-1506) tao ra.

“Nhân vât Envy cua Mantegna gây mon hôc hac, bâu ngưc cua ba ta đa heo ua va đo la ly do vi sao ba ta luôn ghen ti vơi cac cô gai tre. Ba ta thich đanh chêt nhưng đưa tre va ăn thit chung. Toc cua ba ta la nhưng con răn đôc”- giam tuyên Deanna Petherbridge cua cuôc triên lam noi vơi BBC.

Môt vi du minh hoa ro rêt vê dang phu thuy mang phong cach Envy nay thê hiên trong ban in ky công co tên Lo Stregozzo (Đam rươc phu thuy – 1520). Trong ban in, mụ phu thuy hiên lên vơi cai miêng ha hôc, toc rôi bu, bâu ngưc khô heo, đang năm chăt lây môt cai vạc đang sôi sung suc va cươi trên môt cô xe lam tư cac manh xương trông rât rung rơn. Tay phai cua mu vươn ra cham lây đâu cua môt đưa tre, năm trong môt nhom tre sơ sinh đang kinh sơ dươi chân ba ta.

Ảnh minh họa: Internet

Cân biêt răng ban in trên ra đơi trong “thơi đai hoàng kim” vê kiên tao hinh anh phu thuy: thơi ky đây biên đông lơn vê kinh tê va xa hôi tư giưa thê ky 16 tơi nưa đâu thê ky 17. Tinh trang hôn loan đa dân tơi viêc cac cuôc săn lung va phiên toa xet xư phu thuy, diên ra tran ngâp trên đât châu Âu.

Kêt qua tư hoat đông săn phu thuy la hinh tương nhân vật này đươc kiên tao vô cung tan bao. Cac nghê si con tân dung sư tiên bô cua viêc phat minh ra công nghê in mơi đê nhanh chong phat tan rông rai hinh anh ma ho tao ra. “Hinh anh phu thuy đã tiến lên cùng vơi cuôc cach mang in ân” – Petherbridge giai thich.

Công cu phê binh xa hôi

Tơi thê ky 18, phu thuy không con bi xem la môi đe doa nưa. Thay vi thê, nhân vật này đươc cho la san phâm tương tương mang tinh mê tin cua cac nông dân. Tuy nhiên điêu nay đã không ngăn can cac nghê si như Francisco Goya trong viêc sang tao nghê thuât dưa trên hinh tương phu thuy.

Los Caprichos, bô sưu tâp cua Goya gôm 80 ban khăc axit di thương đươc tao ra tư năm 1799, đa sư dung phu thuy, yêu tinh, nhưng con quy va quai vât lam công cu châm biêm thoi xâu trong xa hôi. Cac ban in cua ông thưc tê noi vê nhiêu vân đê xa hôi như sư tham lam, chiên tranh, sư tham nhung cua giơi câm quyên.

Goya không tin vao viêc phu thuy co tôn tai. Tuy nhiên cac ban in cua ông vân gây tac đông lơn tơi hinh tương nhân vật này. Vi du ban in 68 trong bô Los Caprichos rât đang nhơ. No co canh môt mu phu thuy gia gơm ghiêc đang day môt nư phu thuy tre trung, xinh đep cach bay vơi chôi.

Co môt điêm xuyên suôt trong lich sư tao hinh phu thuy: nhân vât nay luôn la nư giơi. La môt ngươi phu nư, Petherbridge đa cam thây thê nao? “Nhưng hinh anh đo co cho thây sư bêu xâu phu nư” – ba noi – “Nhưng thương chung mang năng y nghia phê binh xa hôi. Cac phu thuy chi la vât tê thân, trong đo sư xâu xa cua môt xa hôi đươc phơi bay ro rang”.

Ngay hôm nay, nghê thuât tao hinh phu thuy đang trên đa suy giam. No thiêu đông lưc sang tao la lung đa giup nay sinh ra cac hinh anh gây ân tương như ơ cac thê ky trươc đây.
Trong thê ky 19, hôi nghê si tre tiên Raphael va cac nghê si theo trương phai biêu tương đa bi thu hut trươc hinh tương phu thuy. Ho tao ra cac nư phu thuy vô cung gơi cam. Tuy nhiên cac hinh anh nay dương như nghiêng vê hương tương tương gơi duc nhiêu hơn la nghê thuât đich thưc.

Theo Thể thao & Văn hóa