Vì sao Mỹ chưa thể thành công trong làm trung gian hòa giải giữa Liban và Israel?

Bất chấp nỗ lực từ Mỹ, chia rẽ nội bộ, ảnh hưởng của Hezbollah và sự hiện diện quân sự của Israel khiến triển vọng hòa bình giữa Liban và Israel gần như bất khả thi trong hiện tại.

Hiện trường đổ nát sau khi Israel không kích phía Nam ngoại ô Beirut , Liban ngày 28/3/2025. Ảnh: THX/TTXVN

Bình luận với tờ Tin tức Arab (Arab News) mới đây, Tiến sĩ Dania Koleilat Khatib, chuyên gia về quan hệ Mỹ-Arab cho rằng, sau hội nghị thượng đỉnh Sharm El-Sheikh về thỏa thuận ngừng bắn ở Gaza, Đại sứ Mỹ tại Thổ Nhĩ Kỳ kiêm Đặc phái viên Mỹ tại Syria Tom Barrack , người cũng đang phụ trách vấn đề Liban, đã chỉ ra rằng những mảnh ghép còn thiếu trong bức tranh hòa bình khu vực là Liban và Syria.

Điều này ám chỉ khả năng về một thỏa thuận hòa bình hoặc bình thường hóa quan hệ giữa Liban và Israel. Tuy nhiên, một thỏa thuận như vậy khó có thể xảy ra vì nhiều điểm nghẽn nghiêm trọng.

Bất chấp những tuyên bố mạnh mẽ từ Mỹ về Hiệp định Abraham, vấn đề bình thường hóa quan hệ vẫn gây tranh cãi sâu sắc và tạo chia rẽ nội bộ tại Liban. Một cuộc thăm dò gần đây do An-Nahar, tờ báo hàng đầu của Liban, và Information International thực hiện cho thấy 75% người dân Liban coi Israel là “kẻ thù chính”.

Mặc dù quan điểm tiêu cực này là áp đảo, nhưng quan điểm về bình thường hóa quan hệ lại không đồng nhất giữa các phe phái. Cộng đồng Thiên Chúa giáo dường như cởi mở nhất với ý tưởng này. Ông Joe Eissa Khoury , Bộ trưởng Công nghiệp Liban, ám chỉ rằng Liban “nên sẵn sàng” tham gia vào xu hướng bình thường hóa. Sự cởi mở này xuất phát một phần từ việc các đảng phái dòng Cơ đốc giáo có ít thiện cảm với người Palestine hơn các phe phái khác do lịch sử đẫm máu của họ với Tổ chức Giải phóng Palestine trong cuộc nội chiến. Hơn nữa, họ xem việc bình thường hóa là một cách để loại bỏ Hezbollah, vì lý do tồn tại của nhóm này là chống Israel.

Ngược lại, phe phái dòng Sunni lại có thiện cảm lớn hơn với Palestine, đặc biệt trong bối cảnh cuộc xung đột diễn ra ở Gaza, và coi việc bình thường hóa là sự phản bội lại sự nghiệp của Palestine. Nhóm phản đối mạnh mẽ nhất là phe Shiite, hiện do Hezbollah và đồng minh Amal đại diện. Người Shiite là những người bị ảnh hưởng nặng nề nhất khi các cuộc không kích của Israel nhắm vào các địa điểm của Hezbollah bị coi là một cuộc tấn công vào cộng đồng này.

Bên cạnh vấn đề chia rẽ nội bộ, sự hiện diện và hành động quân sự của Israel đã làm phức tạp thêm triển vọng hòa bình. Israel đang duy trì khoảng 5 tiền đồn ở miền Nam Liban , đặc biệt là tiền đồn ở Núi Hermon . Điều này cho thấy sự hiện diện của Israel tại Liban không chỉ liên quan đến vấn đề giải giáp Hezbollah mà còn liên quan đến Syria, khiến triển vọng rút quân trở nên khó khăn.

Gần đây, Israel đã tiến hành các cuộc đột kích dữ dội ở miền Nam Liban, nhắm vào các cơ sở dân sự và máy móc hạng nặng. Thông điệp rất rõ ràng: Israel không muốn bất kỳ hoạt động tái thiết nào, họ muốn giữ miền Nam là “vùng đất không người”.

Trong bối cảnh căng thẳng và chia rẽ đó, Tổng thống Liban Joseph Aoun tuyên bố cần tiến hành đàm phán về các vấn đề gây tranh cãi, nhưng chính phủ nước này không có bất kỳ lợi thế hay đòn bẩy nào để thúc đẩy Israel rút quân hoặc gây áp lực buộc Hezbollah giải giáp.

Tiến sĩ Khatib kết luận, khi chính quyền Liban không có khả năng giải giáp Hezbollah, dư luận đang rất chia rẽ và Israel đang gia tăng hiện diện và hành động mạnh, mọi cuộc đàm phán về hòa bình hay bình thường hóa quan hệ đều không thể thành công trong bối cảnh hiện tại.