Vì sao lao động Trung Quốc “không được chào đón” tại Đông Nam Á?

Các nỗi lo về việc người lao động Trung Quốc “cướp” việc làm tại địa phương, cạnh tranh mua bất động sản, làm gia tăng các hoạt động tội phạm… khiến người dân ở nhiều nước Đông Nam Á không hoan nghênh sự có mặt của họ.

Khu phố Tàu ở Manila, Philippines. Ảnh: SCMP

Người Trung Quốc di cư đến Đông Nam Á từ nhiều thế kỷ trước và thỉnh thoảng, các vấn đề liên quan sự có mặt của họ trong xã hội của một số nước Đông Nam Á lại nổi lên. Những vấn đề này dần giải quyết cùng với thời gian nhưng đôi khi chúng dẫn đến những xung đột bạo lực dữ dội.

Trong những thập kỷ gần đây, khi Trung Quốc ngày càng thịnh vượng hơn và các công ty của nước này háo hức xâm nhập các thị trường nước ngoài, Đông Nam Á chứng kiến làn sóng công nhân và nhà đầu tư Trung Quốc đổ xô đến khu vực này. Nhiều cộng đồng người dân ở Đông Nam Á phải học cách thích nghi với sự có mặt của họ. Song cũng có nhiều người dân địa phương lo lắng họ sẽ “cướp” việc làm và cạnh tranh mua bất động sản, chiếm ưu thế ở các dịch vụ khác ngay cả khi sự hiện diện của họ giúp nền kinh tế địa phương phát triển.

Trong những năm gần đây, các công đoàn ở Indonesia cáo buộc các công ty Trung Quốc gạt bỏ những người lao động địa phương để sử dụng lao động Trung Quốc. Tại Campuchia, người dân ở thành phố duyên hải Sihanoukville cho biết nơi sống của họ vốn là một điểm đến du lịch yên tĩnh nhưng giờ đây đã bị chuyển đổi thành một khu phố Tàu rộng lớn và các cửa hàng địa phương được thay thế bởi sòng bài và nhà hàng Trung Quốc.

Nhưng trong số các quốc gia Đông Nam Á, có lẽ Philippines là nước cảm thấy những tác động rõ nhất do lượng lao động Trung Quốc sang Philippines tăng đột biến trong những năm gần đây. Chính phủ Philippines đang hoàn thiện các quy đinh mới để hạn chế lao động bất hợp pháp đến từ nước ngoài nhưng nhiều người vẫn hoài nghi về tính hiệu quả của các quy định này.

Pilo Hilbay, một cựu luật sư ở Philippines, cho biết vấn đề là nạn tham nhũng tràn lan tại Bộ Lao động và việc làm và cả Cục Di trú Philippines. Người lao động bất hợp pháp Trung Quốc sẽ đưa hối lộ cho các nhân viên ở hai cơ quan này để không bị trục xuất.

Cảnh sát Philippines bắt giữ những lao động bất hợp pháp Trung Quốc ở một mỏ khoáng sản tại thị trấn Masinlo Masinloc, phía bắc Manila, Philippines. Ảnh: AFP

Doanh nhân gốc Hoa Tony Gan là người thông thuộc khu phố Tàu ở Manila sau khi sống ở khu vực này trong 36 năm. Ông cho biết thành phần của cộng đồng người Hoa ở Manila đã thay đổi theo hướng tồi tệ hơn trong thời gian gần đây. Các băng nhóm tội phạm và những kẻ cho vay nặng lãi người Trung Quốc đã thâm nhập vào các doanh nghiệp địa phương, cho những người chơi sòng bài với lãi suất cao ngất, làm phát sinh những tệ nạn xã hội.

Học giả Leo Suryadinata ở Viện ISEAS-Yusof Ishak (Singapore) cho biết trước đây, những người Trung Quốc di cư đến Đông Nam Á thường nghèo và ít học vấn. Ông nói: “Nhiều nước Đông Nam Á có tính bản địa cao và ít cởi mở hơn với người di cư, đặc biệt là người di cư Trung Quốc. Nhưng trong thời đại toàn cầu hóa, không thể ngăn chặn di cư”.

Ông nói sự kháng cự đó vẫn còn nhưng hiện đang nhắm vào một thế hệ người di cư mới với một kiểu văn hóa khác từ một Trung Quốc đang thay đổi.

“Một số người dân địa phương, thường bao gồm cả người gốc Hoa, cảm thấy phẫn nộ với những người di cư mới này. Rõ ràng, sự phản kháng này không chỉ do sự cạnh tranh kinh tế mà còn do thứ văn hóa khác nhau mà họ mang tới”, ông Suryadinata nói.

Các công ty thuộc sở hữu nhà nước Trung Quốc hoặc có mối liên kết với nhà nước Trung Quốc đang mở rộng hoạt động ra nước ngoài. Các công ty này có tài chính dồi dào và sự tự tin từ một cường quốc đang trỗi dậy. Họ mang theo những người lao động Trung Quốc và những người này đôi khi gây phiền nhiễu cho người dân địa phương hoặc tạo ra cảm nhận rằng họ đang “cướp” công việc và không chia sẻ thành quả thịnh vượng với cộng đồng địa phương.

“Indonesia là nước Đông Nam Á từng chứng kiến nhiều cuộc bạo loạn chống người Trung Quốc. Người dân nước này, đặc biệt là các lãnh đạo của các phe chính trị đội lập có sự định kiến khá mạnh mẽ với Trung Quốc cũng như Hoa kiều. Vây nên, chính phủ của Tổng thống Joko Widodo khá cẩn trọng trong việc ứng phố với vấn đề lao động Trung Quốc”, Suryadinata nói.

Trong khi đó, tại Phippines, có khoảng 12.000 người lao động bất hợp pháp nước ngoài đang làm việc cho các công ty bài bạc trực tuyến phục vụ các con bạc ở nước ngoài. Phần lớn số lao động này được cho là người Trung Quốc vì những người đánh bạc trực tuyến thường là người Trung Quốc.

Theo các quy định về việc làm mới do chính phủ Philippines đề xuất, lao động nước ngoài phải có mã số thuế trước khi xin phép làm việc tại Philippines.

Một công ty môi giới việc làm cho biết người Trung Quốc thường đến Philipines bằng thị thực du lịch trước khi các công ty sòng bài trực tuyến của Trung Quốc tại Philippines xin giấy phép làm việc cho họ. Phụ nữ từ Trung Quốc thường trở làm người chia bài cho các con bạc trên nền tảng phát trực tuyến. Những người Trung Quốc khác làm các công việc như nhân viên dịch vụ khách hàng, sẵn sàng giải đáp khách đánh bạc Trung Quốc bất cứ câu hỏi nào.

Luật sư Hilbay cho rằng luật di trú của Philippines cần đảm bảo mọi lao động nước ngoài đến Philippines phải được giám sát chặt chẽ. Ông đề xuất người di cư nước ngoài phải xin được giấy phép việc trước khi đến Philippines. Song hồi tháng 2-2019, Tổng thống Rodrigo Duterte tỏ ý chấp thuận với hiện trạng lao động bất hợp pháp Trung Quốc vì lo ngại nếu hành động mạnh tay, Trung Quốc sẽ trả đũa nhằm vào những người lao động Philippines ở Trung Quốc.

Hạ nghị sĩ Philippines Tom Villarin cho rằng ông Duterte đang thận trọng, tránh chọc giận Bắc Kinh. Villarin cho biết các cơ quan thực thi pháp luật và các chính quyền địa phương đôi khi thậm chí “còn đặt thảm đỏ” để mời đón các công ty đang thuê nhân công nước ngoài.

Ông nói: “Người Philippines khó chịu và thậm chí tức giận vì cho rằng người nước ngoài đang chiếm công việc của người bản xứ, các không gian công cộng và thậm chí các dịch vụ xã hội”.

Theo ông Luis Corral, Phó Chủ tịch của Đại hội Công đoàn Philippines, Đại sứ Trung Quốc tại Manila Triệu Giám Hoa phàn nàn với các đại diện của các công đoàn Philippines rằng người Philippines đôi khi thể hiện thái độ phân biệt chủng tộc đối với người lao động Trung Quốc.

Corral kể lại: “Ông ta chất vấn vì sao người Philippines không có thái độ đó với người Hàn Quốc hay Nhật Bản?”
Tuy nhiên, Corral cho biết vấn đề không phải là phân biệt chủng tộc mà là phải bảo đảm quyền lợi của người Philippines.

Corral cho rằng tỷ lệ thất nghiệp và thiếu việc làm ở Philippine đang cao, điều đó có nghĩa là lao động nước ngoài không cần thiết trong một số ngành như xây dựng.

Ông ước tính khoảng 5.000 đến 15.000 công nhân xây dựng Trung Quốc ở Manila đang làm các công việc mà người dân Philippines dư khả năng đảm nhận.

Giáo sư Maria Ela Atienza ở Đại học Philippines Diliman (Philippines) tin rằng người Philippines nói chung khoan dung và chào đón người nhập cư với tư cách là một quốc gia đa văn hóa.

“Người Philippines gốc Hoa đã hòa nhập hoặc đã đồng hóa tốt vào cộng đồng. Tuy nhiên, ngày nay, người Philippines cảnh giác với những di dân mới sang từ Trung Quốc đại lục vì họ dính vào nhiều vụ việc vi phạm luật như quy định cấm hút thuốc và cấm xả rác bừa bãi”, bà nói.

Bà cho biết các cuộc khảo sát gần đây cho thấy tâm lý chống người Trung Quốc ở Philippines đang tăng lên do các vấn đề cư trú bất hợp pháp và trốn thuế của người Trung Quốc.

Các sòng bài của người Trung Quốc trên một đường phố ở TP. Sihanoukville, Campuchia. Ảnh: Bloomberg

Gần đây, chính phủ Campuchia đã mở một cuộc điều tra về tình trạng việc làm của những người Trung Quốc đang quản lý các cơ sở kinh doanh ở TP. Sihanoukville. Kết quả cho thấy trong số 210.000 người quốc tịch Trung Quốc sống ở Campuchia, có 78.000 người sống ở Sihanoukville nhưng chỉ có 20.000 người có giấy phép lao động.

Hiện tại, các cơ sở kinh doanh của người Trung Quốc xuất hiện như nấm ở Campuchia từ nhà hàng, khách sạn cho đến tiệm massage, karaoke, sòng bài. Tháng trước, cảnh sát Campuchia tiết lộ người Trung Quốc đứng đầu về tỷ lệ tội phạm nước ngoài ở Campuchia trong quí đầu 1- 2019. Trong số 341 người nước ngoài bị bắt vì vi phạm pháp luật trong quí 1, có 240 người đến từ Trung Quốc.

South China Morning Post

Theo thesaigontimes