Vì sao Donbass trở thành ranh giới quyết định trong đàm phán Nga – Ukraine?

Tại hội nghị thượng đỉnh ở Alaska (Mỹ) tuần trước, Tổng thống Liên bang Nga Vladimir Putin đã đưa ra yêu cầu kiểm soát hoàn toàn Donbass – trung tâm công nghiệp ở miền Đông Ukraine, coi đây là điều kiện then chốt để chấm dứt xung đột.

Trong khi đó, Ukraine từ chối nhượng bộ lãnh thổ.

Bản đồ khu vực Donbass. Ảnh: The Guardian

Theo tờ The Guardian ngày 18/8, nhà lãnh đạo Nga yêu cầu lực lượng Ukraine rút khỏi Donetsk và Luhansk (hai vùng tạo thành Donbass) và Nga sẽ ngừng chiến sự dọc phần còn lại của chiến tuyến.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky liên tục bác bỏ khả năng từ bỏ lãnh thổ dưới quyền kiểm soát của nước này, khiến Donbass trở thành một trong những ranh giới quyết định của các cuộc hòa đàm.

Ý tưởng này cũng vấp phải phản đối dữ dội trong nước. Theo thăm dò của Viện Xã hội học Quốc tế Kiev, khoảng 75% người Ukraine được hỏi phản đối nhượng lại bất kỳ vùng lãnh thổ nào cho Nga.

Hiện Nga kiểm soát khoảng 46.570 km, tức khoảng 88% Donbass, bao gồm toàn bộ Luhansk và khoảng 3/4 Donetsk.

Ukraine vẫn giữ được một số thành phố trọng yếu và các vị trí phòng thủ kiên cố ở vùng Donetsk. Trên 250.000 dân thường vẫn đang sinh sống tại những phần lãnh thổ của khu vực còn do Ukraine kiểm soát.

Donbass là viết tắt của Donets Basin, một trung tâm công nghiệp ở miền Đông Ukraine, giàu than đá và có ngành công nghiệp nặng. Đây từ lâu là một trong những khu vực nói tiếng Nga nhiều nhất Ukraine, hình thành qua các làn sóng di cư trong thời kỳ Liên Xô thúc đẩy công nghiệp hóa, biến mỏ than và nhà máy thép nơi đây thành động cơ của Liên Xô.

Khu vực này thường có xu hướng chính trị ngả về phía Đông. Cựu Tổng thống Viktor Yanukovych, người được Nga hậu thuẫn và bị lật đổ năm 2014, sinh ra ở Donetsk và xây dựng căn cứ quyền lực tại đây.

Donbass rơi vào xung đột năm 2014 sau khi ông Yanukovych bị lật đổ trong các cuộc biểu tình quy mô lớn và phải chạy ra nước ngoài. Sau đó, Nga sáp nhập Crimea và tình trạng bất ổn lan rộng khắp miền Đông Ukraine. Các nhóm vũ trang được Nga hậu thuẫn về vũ khí và nhân lực đã tuyên bố thành lập cộng hòa nhân dân tự xưng ở Donetsk và Luhansk.

Trong cuộc bầu cử tổng thống Ukraine năm 2019, cử tri tại đây lại quay sang ủng hộ ông Zelensky với cách biệt lớn. Bản thân ông Zelensky là người nói tiếng Nga, đã tranh cử với cam kết chấm dứt xung đột nhưng vẫn bảo vệ chủ quyền Ukraine.

Ngay từ khi mở màn chiến dịch quân sự đặc biệt tháng 2/2022, Tổng thống Putin đã coi việc bảo vệ cư dân Donbass là lý do trung tâm để phát động chiến dịch. Trong một bài phát biểu trên truyền hình, ông nói hai cộng hòa nhân dân tự xưng Donetsk và Luhansk đã kêu gọi Nga giúp đỡ.

Khác với Crimea, nơi mang ý nghĩa lịch sử và tình cảm sâu đậm với nhiều người Nga, Donbass vẫn là một khu công nghiệp xa xôi, ít giá trị biểu tượng.

Trước khi nổ ra cuộc xung đột năm 2022, các cuộc khảo sát độc lập cho thấy chỉ khoảng 1/4 người Nga ủng hộ ý tưởng sáp nhập Donetsk và Luhansk vào Nga.

Tuy nhiên, kể từ sau khi chiến sự bùng nổ, câu chuyện đã thay đổi: khảo sát cho thấy đa số người Nga chấp nhận và ủng hộ tuyên bố của ông Putin về việc bảo vệ dân cư Donbass, đồng thời ủng hộ việc sáp nhập các vùng lãnh thổ này.