Vì sao cứ lấy tích Tàu?

Đoàn Nghệ thuật Ánh Dương Bạch Long sẽ công diễn vở cải lương thiếu nhi Na Tra đại náo thủy cung tại Nhà thiếu nhi Tân Bình, bắt đầu từ ngày 21/7.

Nội dung vở diễn dựa trên câu chuyện thần thoại của Trung Quốc về nhân vật NaTra giỏi phép thuật nhưng tính tình nóng nảy ương ngạnh. Trong nổ lực biến tác phẩm gốc thành vở diễn có thông điệp giáo dục đẹp gần gũi với Việt Nam, nghệ sỹ Bạch Long đã xây dựng hình ảnh Na Tra thành một chàng trai hết lòng vì bạn bè, sẵn sàng trừng trị kẻ mạnh ức hiếp người cô thế. Tuy nhiên, vở diễn vẫn còn đậm màu sắc tuồng “Tàu” trong trang phục, điệu hát Hồ Quãng và vũ đạo.

Không dám hư cấu sử Việt

Theo nghệ sỹ Bạch Long, khi thành lập đoàn cải lương nhắm đến khán giả thiếu nhi, anh luôn tâm niệm sẽ khai thác sậu những đề tài liên quan đến lịch sử Việt Nam. Qua điều này anh muốn thế hệ tương lai hiểu và tự hào về thế hệ cha anh. Vì vậy, vở đầu tiên khai trương sân khấu anh đã dựng Tiểu anh hùng Nam quốc kể về tinh thần bất khuất của anh hùng thiếu nhi Trần Quốc Toản. Nhưng sang vở thứ hai anh buộc phải dựng Hầu nhi cứu chủ dựa vào nhân vật Tề Thiên và vở thứ ba lấy tích Na Tra. Bạch Long cho biết: “lịch sử Việt Nam có nhiều nhân vật anh hùng rất đẹp và nhiều thần thoại rất hấp dẫn. Dù vậy, khi dựng tuồng lịch sử Việt Nam các đạo diễn không dám hư cấu nhằm tăng phần sinh động cho tính cách nhân vật. Trong khi đó, khi dựng vở có xuất xứ từ tích Tàu đạo diễn mặc sức “tung chiêu”, vì vậy tạo được nhiều kịch tính và tình tiết lôi cuốn”.

Một cảnh trong vở Na Tra đại náo thủy cung mang đậm màu sắc tuồng Tàu. Ảnh: Nguyễn Huy

Nhìn sang các vở cải lương lịch sử dành cho người lớn, cho đến hiện tại, hầu hết các vở tuồng ăn khách cũng có gốc “Tàu”. Nhiều người lý giải rằng, cải lương bắt nguồn từ hát bội mà phần lớn các vở của hát bội đều được dựng trên cốt truyện Tàu như Lưu Kim Đính giải giá Thọ Châu, Triệu Tử Long phò A Đẩu, Lương Sơn Bá – Chúc Anh Đài, Điêu Thuyền Lữ Bố, Bao Công xử án Quách Hòe, Ngưu Lang Chức Nữ… Thế hệ đầu của cải lương trong đó có NSND Phùng Há đã quá thành công trong các vở tuồng ấy nên vô hình chung “tuồng Tàu” trở thành chuẩn mực và kinh điển trong giới nghệ thuật cải lương tuồng cổ.

Sau năm 1975, một loạt các vở cải lương khai thác đề tài lịch sử dân tộc như Thái hậu Dương Vân Nga, Câu thơ yên ngựa, Tâm sự Ngọc Hân, Má hồng soi kiếm bạc, Bức ngôn đồ Đại Việt… thành công rực rỡ trên sân khấu cải lương. Nhưng cho đến hiện tại, sau gần 30 năm, chưa có một kịch bản cải lương lịch sử Việt Nam nào khác ra đời. Vì vậy, các ngôi sao cải lương khi dựng tuồng mang màu sắc kiếm hiệp “hương xa” buộc phải hát đi hát lại các tuồng có cốt truyện Tàu. NSUT Kim Tử Long bộc bạch :” Là một nghệ sỹ chúng tôi luôn thăng hoa khi hát các vở tuồng về lịch sử hào hùng của dân tộc. Nhưng hiện nay còn quá ít tác giả đủ sức viết một kịch bản cải lương lịch sử Việt Nam. Tôi nghĩ, bên cạnh sự hạn chế về kỹ năng viết, tâm lý e ngại bị chỉ trích nếu dám hư cấu, thì việc thù lao quá ít ỏi đã khiến nhiều tác giả chán nản không bận tâm đến đề tài này”.

Vẫn nặng lòng với sử Việt

Vừa qua, đoàn nghệ thuật cải lương của Kim Tử Long đã tái diễn vở Má hồng soi kiếm bạc tại ba địa điểm rạp Thủ Đô, nhà hát Bến Thành, và Nhà hát Thành phố. Vở diễn đã thành công nhờ nội dung hay, tập hợp lực lượng diễn viên hùng hậu, cảnh trí và phục trang đẹp mắt. Điều này cho thấy nghệ sỹ Việt rất tâm đắc với sử Việt và khán giả yêu thích và tự hào khi được xem khí phách hiên ngang bất khuất của các anh hùng dân tộc. Được biết, sắp tới đây, NSƯT Kim Tử Long sẽ tái dựng một vở cải lương có liên quan đến lịch sử dân tộc.

Trong khi đó, nghệ sỹ Bạch Long đang chấp bút viết một vở cải lương thiếu nhi mới về nhân vật Bùi Thị Xuân. Được biết anh xây dựng hình ảnh Bùi Thị Xuân vừa oai dũng nhưng lại rất gần gũi giới trẻ em. Cách làm này sẽ giúp cho lịch sử bớt “khô cứng” nhằm dễ tiếp cận với khán giả nhí. Dùng nghệ thuật để dạy về lịch sử luôn được xem là một phương pháp hữu hiệu. Hy vọng qua cách làm này, thế hệ trẻ Việt Nam sẽ biết sử Việt nhiều hơn.

Theo Đất Việt