Về đâu áo lụa?

Ở nước ta có các làng nghề truyền thống dệt lụa tơ tằm nổi tiếng như làng lụa Vạn Phúc (Hà Đông), làng lụa Duy Xuyên (Quảng Nam), làng lụa Tân Châu (An Giang), làng lụa Nha Xá (Hà Nam) và vùng cung cấp sợi tơ nổi tiếng Bảo Lộc (Lâm Đồng).

Từ hàng trăm năm trước, sản phẩm vải lụa, gấm vóc tơ tằm của các làng nghề truyền thống ở Việt Nam đã vang danh tại thương cảng Hội An với “Con đường tơ lụa” trên biển. Trong đời sống xã hội hiện đại, sản phẩm tơ lụa Việt Nam được khách hàng người nước ngoài rất ưa chuộng, nhưng lại “chật vật” ngay trong “sân nhà”.

Nghệ nhân dệt lụa tơ tằm Vạn Phúc Nguyễn Thị Tâm giới thiệu sản phẩm lụa Vạn Phúc được dệt thủ công rất công phu. Ảnh: Ngọc Ánh

Chị Nguyễn Thị Hòa (nhà ở phố Lò Đúc, quận Hai Bà Trưng, thành phố Hà Nội) là một người mê lụa Vạn Phúc từ nhiều năm nay. Cơ quan nơi chị Hòa làm việc ở gần làng lụa Vạn Phúc, nên chị thường xuyên ghé vào làng lụa mua vải tơ tằm về tự thiết kế áo dài và váy áo tân thời cho hai mẹ con. Chị Hòa chia sẻ, chị thích vải lụa tơ tằm vì chất liệu vải mềm mại, nhẹ nhàng, sang trọng. Mùa hè mặc đồ lụa vừa mát, vừa tôn lên vẻ nữ tính, quý phái cho người phụ nữ. Tuy nhiên, chất liệu vải lụa tơ tằm khá kén người nên không phải ai mặc đồ lụa cũng đẹp.

“Thường những người đứng tuổi, da trắng hoặc mê phong cách cổ điển mới chọn lụa Vạn Phúc vì những hoa văn in trên lụa như mai, lan, cúc, trúc chỉ thích hợp để may áo dài truyền thống mặc trong lễ cưới hay những lễ hội trang trọng. Vì thế, ở cơ quan mình, không mấy chị em chuộng đồ lụa tơ tằm đâu. Mọi người vẫn chuộng đồ thời trang hàng hiệu theo mốt, theo mùa hơn là mê đồ lụa cổ điển như mình” – chị Hòa cho biết.

Lụa tơ tằm nguyên chất của làng lụa Vạn Phúc là dòng sản phẩm cao cấp, được làm thủ công nên giá tương đối cao. Đối với vải lụa có 100% sợi tơ tằm, giá dao động từ 400.000-600.000 đồng/mét, có loại lên tới 800.000-1.000.000 đồng/mét, tùy vào lụa se hay lụa thường. Sản phẩm khăn lụa tơ tằm nguyên chất có giá từ vài trăm ngàn tới hơn một triệu đồng/chiếc; váy lụa tơ tằm, áo dài đều có giá không dưới một triệu đồng/chiếc. Vì vậy, người dân Việt Nam có mức sống trung bình ít dám “với” tới sản phẩm lụa tơ tằm nguyên chất. Hiện nay, khoảng 80% số lượng sản phẩm lụa tơ tằm nguyên chất của làng nghề Vạn Phúc cung cấp cho khách du lịch nước ngoài hoặc làm theo đơn đặt hàng của các nhà thiết kế nổi tiếng trong và ngoài nước để phục vụ cho một bộ phận khách VIP là các nhà ngoại giao, doanh nhân, người mẫu, diễn viên, ca sĩ…

Làng lụa Vạn Phúc hiện có khoảng hơn 150 cửa hàng, bên 3 trục lộ trong thôn bày bán rất nhiều sản phẩm may mặc như váy, áo dài, áo dài cách tân, áo bà ba, bộ đồ ngủ, túi xách, ví, khăn, caravat… Tuy nhiên, những sản phẩm may mặc đại trà chủ yếu được may từ chất liệu vải lụa Trung Quốc, lụa pha (không phải tơ tằm nguyên chất) nên giá rẻ, dễ lỗi mốt và không có nhiều mẫu mã độc đáo. Chị Nguyễn Thị Xuân, một tiểu thương có ki ốt nhỏ ở khu hàng “chợ” tại làng Vạn Phúc cho biết, gia đình chị làm nghề lụa từ ngày xưa. Tuy nhiên, vài năm gần đây, nhận thấy lụa Vạn Phúc khó cạnh tranh với các sản phẩm lụa Trung Quốc có giá “mềm” hơn nhiều nên gia đình chị đã “gác” lại nghề truyền thống để chuyển sang thuê ki ốt bán các mặt hàng giá rẻ phục vụ cho đối tượng thu nhập thấp ở chợ.

Còn nghệ nhân Đỗ Quang Hùng, một thợ dệt cũng là chủ cửa hàng kinh doanh lụa nổi tiếng của làng nghề dệt lụa Vạn Phúc thì trăn trở, hiện nay, nghề sản xuất và kinh doanh lụa ở Việt Nam không còn phát triển rầm rộ như giai đoạn 1995-2000. Thời điểm đó, rất nhiều doanh nghiệp nước ngoài tìm đến thị trường lụa tơ tằm Việt Nam. Nhưng phần lớn họ không quay trở lại với lý do lụa không phải 100% là tơ tằm mà là nửa tằm, nửa tơ bóng. Loại sản phẩm này giá thành rất rẻ, chỉ 1 USD/thước (mét) vải. Trong khi đó, nếu đúng tơ thật thì hơn 1 triệu đồng/mét, kể cả lụa của Trung Quốc với nguồn gốc tơ của Brazil bán cũng rất đắt.

“Nhưng hàng Trung Quốc còn có một sản phẩm rất rẻ, đó là lanh được se bằng sợi vỏ cây. Hiện tại, lanh bán tại Vạn Phúc chỉ có giá khoảng 30.000 đồng/mét, chất liệu này màu sắc khá bắt mắt, mặc rất mát, không nhăn và bền. Lợi dụng việc khách hàng không phân biệt được tơ tằm và lanh, một số người đã bán lanh với giá tơ tằm rất đắt và thu lợi nhuận cao” – ông Hùng tiết lộ.

Còn nhớ năm 2017, việc kinh doanh gian dối của một thương hiệu được coi là tiên phong cho nghề dệt lụa Việt Nam là Khaisilk bị phát giác đã gây tổn thất không nhỏ cho uy tín sản phẩm tơ lụa Việt Nam nói chung, làng nghề Vạn Phúc nói riêng. Trong nhiều năm nay, Tập đoàn Khaisilk bán khăn lụa có xuất xứ từ Trung Quốc nhưng lại giả danh hàng lụa tơ tằm Việt Nam. Các mẫu khăn lụa Trung Quốc có giá mua sỉ chỉ 25.000 đồng/chiếc, nhưng khi gắn mác Khaisilk thì giá đội lên tới 644.000 đồng/chiếc.

Việc gian dối trong kinh doanh của Tập đoàn Khaisilk không chỉ đánh mất niềm tin của một thương hiệu lớn đã dày công gây dựng, mà còn ảnh hưởng đến các thương hiệu và hàng hóa khác của Việt Nam. Bởi Khaisilk không đơn giản chỉ là dòng chữ trên chiếc nhãn nhỏ xíu đính lên khăn lụa, mà còn là cái tên được vinh danh thương hiệu quốc gia. Dòng chữ Made in Viet Nam trên khăn lụa Khaisilk cũng chính là một sự kiểm chứng, là niềm tự hào đích thực của tơ lụa Việt Nam trong phân khúc thị trường cao cấp.

Để tìm lại uy tín cho sản phẩm tơ lụa Việt Nam, các làng nghề truyền thống, các nhà kinh doanh lụa chân chính và các nhà thiết kế thời trang lụa Việt Nam sẽ phải mất một thời gian dài nữa.