Vấn nạn thuốc giả bùng phát trong thời Covid-19
Thế giới đang phải đối mặt với tình trạng thuốc giả hoành hành, đặc biệt là những dược phẩm liên quan đến phòng chống, chữa trị dịch Covid-19.
Đại dịch song song
Trong bối cảnh virus corona chủng mới đang lây lan với tốc độ “phi mã” khắp thế giới, nhu cầu thuốc cũng tăng lên nhanh chóng. Cũng vì thế mà nhiều loại thuốc giả được bày bán tràn lan.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) định nghĩa thuốc giả là sản phẩm được sản xuất với ý đồ cố tình gian lận trong việc nhận dạng hoặc nguồn gốc thuốc. Một sản phẩm là thuốc giả có thể chứa thành phần dược chất khác với thông tin trong hồ sơ đăng ký, hoặc thậm chí là không có dược chất.
Thuốc giả là một vấn đề toàn cầu hiện nay. Ảnh minh họa/Nguồn: The News Minute.
Trường hợp khác có thể chứa đúng thành phần hoạt chất nhưng với hàm lượng/nồng độ không đúng hoặc sản phẩm được đóng gói trong bao bì giả mạo về nguồn gốc và tính xác thực của sản phẩm.
WHO nhận định, việc sử dụng và tiêu thụ những loại thuốc giả sẽ gây ảnh hưởng xấu đến sức khoẻ của người sử dụng. Những tác dụng phụ trên bệnh nhân có khả năng xảy ra thường xuyên và khó kiểm soát do bác sĩ không xác định chính xác thành phần hoạt chất trong thuốc giả. Trong đó nguy hiểm nhất là ngộ độc thuốc và dị ứng thuốc, thậm chí có thể đến mức gây tử vong.
Chính vì thực tế này, chuyên gia của WHO, bà Pernette Esteve cảnh báo có thể xuất hiện một “đại dịch song song” vừa Covid-19 vừa thuốc giả khi người dân sử dụng các sản phẩm thuốc không đạt tiêu chuẩn hoặc bị làm giả.
Cầu vượt cung
Ngành công nghiệp dược phẩm toàn cầu được định giá trị tới hơn 1.000 tỷ USD. Các chuỗi cung ứng rộng lớn trải dài từ các nhà sản xuất chính ở những nơi như Trung Quốc và Ấn Độ, đến các nhà kho đóng gói ở châu Âu, Nam Mỹ hoặc châu Á, và sau đó đến các nhà phân phối để chuyển thuốc đến mọi quốc gia trên thế giới.
Bà Esteve cho rằng, có lẽ không có gì phản ánh mức độ toàn cầu hóa hơn y học. Tuy nhiên, khi thế giới đang “bế quan tỏa cảng” vì virus corona, đặc biệt là việc Trung Quốc và Ấn Độ – hai nước sản xuất thuốc và thiết bị y tế lớn nhất thế giới – đều đang bị phong tỏa, thì chuỗi cung ứng đã đảo chiều. Nhu cầu trở nên quá lớn so với nguồn cung. Vì vậy, thuốc giả và kém chất lượng ngày càng xuất hiện nhiều hơn.
Ngành công nghiệp dược phẩm của Ấn Độ đang sa sút vì dịch Covid-19. Ảnh: The Times of India.
Video đang HOT
Một số công ty dược phẩm ở Ấn Độ cho biết họ hiện đang hoạt động ở mức 50-60% so với công suất bình thường. Theo thống kê, ngành công nghiệp dược phẩm Ấn Độ cung cấp 20% tất cả các loại thuốc cơ bản cho châu Phi.
Ephraim Phiri, một dược sĩ ở thủ đô Lusaka của Zambia, cho biết ông thấy tình hình ngày càng trầm trọng: “Thuốc đã hết mà chúng tôi không thể bổ sung. Chúng tôi không thể làm gì được. Thật khó để có được nguồn cung cấp… đặc biệt là các loại thuốc thiết yếu như thuốc kháng sinh và thuốc chống sốt rét”.
Trong khi đó, nhiều công ty dược phẩm và nhà cung cấp cũng đang gặp khó khăn vì các nguyên liệu hiện nay rất đắt đỏ. Một doanh nghiệp ở Pakistan cho biết trước đây họ từng mua nguyên liệu cho thuốc chống sốt rét Hydrochloroquine với giá khoảng 100 USD/kg. Nhưng ngày nay, con số đó đã gấp hàng chục lần, lên tới 1.150 USD/kg.
Trước thực tế ngày càng nhiều quốc gia ban hành lệnh phong tỏa, vấn đề không chỉ nằm ở riêng phía các nhà sản xuất dược phẩm, mà còn là xu hướng dự trữ các loại thuốc cơ bản từ người dân và chính phủ các nước trên thế giới. Chính sự xáo trộn giữa nguồn cung giảm và nhu cầu tăng đã khiến WHO cảnh báo về sự tăng đột biến trong sản xuất và buôn bán thuốc giả.
“Khi nguồn cung không đáp ứng đủ nhu cầu, nó tạo ra một môi trường nơi thuốc chất lượng kém hoặc thuốc giả len lỏi vào”, bà Esteve khẳng định.
Khó ước định thị trường thuốc giả
Tội phạm về sản xuất và buôn bán thuốc giả thường chỉ được biết đến khi thủ phạm bị bắt, do đó bất kỳ sự xác định chính xác cho một tỷ lệ thuốc giả lưu thông trên thị trường đều là vấn đề cực kỳ khó khăn.
Các loại thuốc được bán tràn lan tại Bờ Biển Ngà. Ảnh: NPR.
WHO chỉ ước lượng rằng ngành kinh doanh dược phẩm giả, bao gồm các loại thuốc bị nhiễm độc, chứa sai chất hoặc chứa chất đã hết hoạt tính, hoặc đã hết hạn sử dụng, có trị giá lên tới 30 tỷ USD. Đáng lưu ý, nó xuất hiện ở hầu hết các quốc gia trên thế giới, đặc biệt là ở các quốc gia mà đại đa số người dân có thu nhập thấp và vừa.
Chỉ trong vòng 1 tuần, trùng vào thời điểm WHO tuyên bố Covid-19 là đại dịch toàn cầu, Pangea, đơn vị phòng chống tội phạm y tế toàn cầu của Tổ chức Cảnh sát hình sự quốc tế (Interpol), đã tiến hành 121 vụ bắt giữ tại 90 quốc gia với tang vật là số lượng thuốc giả trị giá 14 triệu USD. Từ Malaysia tới Mozambique, cảnh sát cũng tịch thu hàng chục nghìn khẩu trang y tế và dược phẩm giả, thậm chí có nhiều loại thuốc được quảng cáo là có thể phòng chống virus corona hay chữa trị Covid-19.
Sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump đề cập tới khả năng chữa trị Covid-19 của chloroquine và hydroxychloroquine (vốn được bào chế để trị sốt rét), nhu cầu dành cho những loại dược phẩm này tăng vọt. Dù cho WHO khẳng định chưa có bằng chứng thuyết phục cho tuyên bố trên nhưng không vì thế mà nhu cầu dành cho chúng giảm đi. Tổ chức này cho biết, một số lượng lớn chloroquine giả đang được lưu hành ở Congo, Cameroon hay Niger.
Không chỉ vậy, giá cả cũng đội lên chóng mặt và thật giả thì lẫn lộn. 1.000 viên chloroquine chống sốt rét từng có giá 40 USD, nhưng các cửa hàng thuốc ở Congo giờ nâng giá lên thành 250 USD. Nhãn hiệu của loại thuốc này ghi là được sản xuất ở Bỉ bởi công ty Brown and Burk Pharmaceutical. Tuy nhiên, công ty có trụ sở tại Anh khẳng định rằng họ không hề sản xuất choloroquine và chắc chắn đó là thuốc giả.
Kêu gọi hợp tác toàn cầu
Các quốc gia không thể giải quyết được thực trạng thuốc giả một cách riêng lẻ. Ảnh: Business Today.
Nhằm bảo vệ lợi ích khách hàng và uy tín của mình, nhiều công nghệ chống hàng giả đang được áp dụng. Trong số đó là việc sử dụng các hình ảnh ba chiều, mực chuyển màu, mã nhúng, sử dụng mã xác minh bằng tin nhắn hoặc xác minh trực tuyến, mã vạch… Các quốc gia cũng có lực lượng quản lý thị trường riêng và chế tài xử lý tội phạm thuốc giả. Tuy nhiên, những điều đó là chưa đủ.
Khi tình hình virus SARS-CoV-2 lây lan tiếp tục diễn biến khó lường, sự lưu thông của thuốc giả sẽ chỉ giảm xuống nếu các quốc gia tăng cường hợp tác. Thế giới đang có rủi ro về một đại dịch song song. Do đó, sự phối hợp toàn cầu trong sản xuất, phân phối và kiểm soát chất lượng dụng cụ xét nghiệm, thuốc men và vaccine đang đặt ra hết sức cấp thiết.
KHÁNH NGÂN (tổng hợp)
Thuốc giả tung hoành thời Covid-19
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cảnh báo lượng thuốc giả liên quan đến nCoV ngày càng tăng tại các nước đang phát triển.
Nhiều loại thuốc giả được bán ở châu Phi khi nỗi lo sợ dẫn đến nhu cầu thuốc tăng cao. Một lượng lớn chloroquine giả đang được lưu hành ở Congo và Cameroon. WHO cũng cho biết tìm thấy thuốc chloroquine giả ở Niger.
1.000 viên chloroquine chữa sốt rét giá 40 USD, nhưng các cửa hàng thuốc ở Congo nay bán chúng với giá 250 USD. Đặc biệt từ sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump nói chloroquine/ hydroxychloroquine có khả năng chữa trị Covid-19, giá thuốc này tăng vùn vụt mặc dù chưa có nghiên cứu chính thức nào chứng minh hiệu quả.
Loại thuốc giả ghi trên nhãn hiệu là được sản xuất ở Bỉ bởi công ty Brown and Burk Pharmaceutical. Tuy nhiên công ty này có trụ sở tại Anh, thông báo không hề sản xuất choloroquine và chắc chắn đó là thuốc giả.
WHO cho biết dùng các loại thuốc này có thể gây tác dụng phụ nghiêm trọng.
Thuốc chống sốt rét giả chloroquine được phát hiện ở Congo. Ảnh: BBC.
Trên thế giới, người dân có xu hướng dự trữ các loại thuốc cơ bản được cho là tiềm năng trong trị cúm, chống virus. Tuy nhiên, hai nhà cung cấp vật tư y tế lớn nhất thế giới là Trung Quốc và Ấn Độ bị phong tỏa nên lượng sản xuất giảm.
"Khi cung không thể đáp ứng cầu, sẽ là điều kiện cho những loại thuốc kém chất lượng hoặc thuốc giả chen chân vào khoảng trống đó", bà Pernette Bourdillion Esteve, phụ trách xử lý thuốc giả, chuyên gia phân tích từ Hệ thống Giám sát Toàn cầu thuộc WHO, nhận định.
Theo WHO, thuốc giả bao gồm các loại thuốc có thể bị nhiễm độc, sai thành phần hoặc thành phần không có hoạt tính hoặc hết giá trị sử dụng. Thị trường này ước tính lên đến hơn 30 tỷ USD, thường ở các nước thu nhập thấp và trung bình.
Tháng trước, khi WHO công bố Covid-19 là đại dịch, chiến dịch Pangea do Interpol điều phối nhằm chống tội phạm dược phẩm toàn cầu, đã triệt phá 121 vụ buôn bán thuốc giả trên 90 quốc gia chỉ trong bảy ngày. Tổng các lô hàng giả trị giá hơn 14 triệu USD.
Từ Malaysia đến Mozambique, cảnh sát đã tịch thu hàng chục nghìn khẩu trang giả và thuốc giả được khoác lác là có thể điều trị nCoV.
"Buôn bán bất hợp pháp các mặt hàng y tế giả trong bối cảnh khủng hoảng sức khỏe toàn cầu, cho thấy sự coi thường tính mạng của người dân", Tổng thư ký Jurgen Stock của Interpol nói.
"Kịch bản ít có hại nhất là những loại thuốc giả này không có tác dụng điều trị căn bệnh mà họ quảng cáo. Kịch ban xấu là chúng sẽ gây hại cho sức khỏe, do bị nhiễm độc", bà Pernette Bourdillion Esteve nói.
Ngành công nghiệp dược phẩm toàn cầu hiện trị giá hơn 1.000 tỷ USD. Các chuỗi cung ứng rộng lớn trải dài từ các nhà máy sản xuất ở Trung Quốc và Ấn Độ, đến các nhà kho đóng gói ở châu Âu, Nam Mỹ hoặc châu Á, sau đó phân phối đến mọi quốc gia.
"Có lẽ không có gì toàn cầu hóa hơn y học", Esteve nói. Tuy nhiên, khi thế giới đi vào bế tắc, chuỗi cung ứng đã bắt đầu không hoạt động.
Một số công ty dược phẩm ở Ấn Độ cho biết hiện họ chỉ hoạt động ở mức 50-60% công suất bình thường. Ấn Độ là nguồn cung 20% tất cả loại thuốc cơ bản cho châu Phi, do đó các quốc gia ở đây đang lâm vào tình trạng thiếu thuốc trầm trọng.
Ephraim Phiri, một dược sĩ ở thủ đô Lusaka của Zambia, cho biết ông đã cảm nhận được tình trạng căng thẳng do thiếu thuốc.
"Thuốc đã hết và chúng tôi không có nguồn bổ sung. Chúng tôi không thể làm gì được. Thật khó để có được nguồn cung, đặc biệt là các loại thuốc thiết yếu như kháng sinh và chống sốt rét".
Hợp tác toàn cầu trong sản xuất, phân phối, kiểm soát chất lượng được xem là giải pháp cho tình trạng dược phẩm giả. Ảnh: Shutterstock
Các nhà sản xuất và nhà cung cấp cũng đang gặp khó khăn vì nguyên liệu rất đắt đỏ. Một nhà sản xuất ở Pakistan cho biết ông từng mua nguyên liệu để làm hydrochloroquine với giá khoảng 100 USD một kg. Hiện nay, giá lên 1.150 USD một kg.
Khi Covid-19 tiếp tục bùng phát ở nhiều nước, giáo sư Paul Newton, chuyên gia về dược phẩm giả tại Đại học Oxford, cảnh báo tình trạng buôn bán thuốc giả sẽ ngày càng tăng lên, trừ khi các chính phủ trên thế giới cùng hợp tác để chống lại.
"Chúng ta đang có rủi ro về một đại dịch song song với Covid-19, gây ra bởi dược phẩm kém chất lượng và giả mạo, trừ khi đảm bảo có sự phối hợp toàn cầu trong sản xuất, phân phối và kiểm soát chất lượng dụng cụ xét nghiệm, thuốc men và vaccine. Nếu không, sẽ làm mất đi những thành tựu của y học hiện đại", Newton nhận định.
Lê Cầm
Nguy hại của thuốc không đảm bảo chất lượng Nhiều bạn đọc phản ánh đến báo PL&XH về việc mua phải rất nhiều các loại thuốc kém chất lượng được bày bán công khai trên thị trường. Họ phân vân không biết phải mua thuốc ở đâu mới đảm bảo chất lượng. Đình chỉ lưu hành thuốc không đạt tiêu chuẩn Gần đây, một số báo đã đăng tin về việc Cục...