Vấn nạn mũ bảo hiểm rởm: Công tác hậu kiểm bị thả nổi

Quy định người ngồi trên xe mô tô, xe gắn máy phải đội mũ bảo hiểm (MBH) đã được thực hiện hơn chục năm nay và mang lại hiệu quả rõ rệt trong việc giảm thiệt hại về người trong các vụ tai nạn giao thông (TNGT).

Thế nhưng, vấn nạn MBH kém chất lượng xuất hiện và tồn tại dai dẳng trong suốt nhiều năm qua, thực sự không chỉ làm đau đầu các cơ quan quản lý Nhà nước mà còn gây bức xúc trong dư luận.

Người tiêu dùng mua mũ bảo hiểm chính hãng trên phố Xã Đàn. Ảnh: Thanh Hải

Những con số gây “sốc”

Có một thực tế đáng buồn, MBH rởm xuất hiện gần như cùng lúc với thời điểm chúng ta thực hiện quy định bắt buộc đội MBH với người ngồi trên mô tô, xe máy. Một trong những vướng mắc vào thời điểm đó là theo quy định, chỉ phạt chứ không có hướng dẫn về việc thu lại chiếc MBH không đúng chất lượng. Nếu thu mũ, dẫn đến chuyện người dân để đầu trần đi xe máy thì lại vi phạm, còn không thu rất có thể người dân lại tiếp tục vi phạm. Bên cạnh đó, chính lực lượng chức năng cũng gặp khó khi xử lý vì bằng mắt thườg rất khó khẳng định đâu là MBH không đảm bảo chất lượng.

Mới đây, một nghiên cứu về chất lượng MBH do Quỹ Phòng chống thương vong châu Á (AIP) phối hợp cùng trường Đại học Y tế công cộng thực hiện tại TP Hồ Chí Minh và tỉnh Thái Nguyên đã cho kết quả rất đáng lo ngại. Cụ thể, có tới 90% số MBH được khảo sát không đạt tiêu chuẩn chất lượng, không bảo vệ được người sử dụng từ nguy cơ chấn thương sọ não trong trường hợp xảy ra va chạm giao thông. PGS.TS Phạm Việt Cường – Trưởng bộ môn Y tế công cộng, trường Đại học Y tế công cộng cho biết, đây là lý do khiến thương tích ở đầu trong những vụ TNGT xảy ra hiện nay vẫn còn chiếm tỷ lệ khá cao. Vị chuyên gia này đưa ra một số liệu thống kê không khỏi giật mình, dù tỷ lệ đội MBH của Việt Nam hiện nay đạt khoảng trên 90% nhưng thực tế quan sát tỷ lệ đội mũ không đạt chuẩn hay đội mũ lưỡi chai được gọi là MBH chiếm khoảng trên 40%, đa số là giới trẻ, học sinh, sinh viên.

Người tiêu dùng chưa “biết sợ”

Ông Khuất Việt Hùng – Phó Chủ tịch chuyên trách Ủy ban ATGT Quốc gia cho rằng, hiện nay công tác hậu kiểm đối với chất lượng MBH đang bị thả nổi. “Đã có bao nhiêu lần các cơ quan chịu trách nhiệm hậu kiểm làm việc này? Nhà sản xuất mang đến chứng nhận hợp quy, sau đó họ về sản xuất chất lượng thế nào, không có ai hậu kiểm” – ông Khuất Việt Hùng nói. Theo ông Hùng, những trường hợp đội MBH rởm tham gia giao thông, lực lượng CSGT không kiểm tra được là không nhỏ. Bởi để xác định chính xác chất lượng MBH cần có lực lượng chuyên môn, trước hết là cơ quan quản lý Nhà nước chịu trách nhiệm về đảm bảo chất lượng sản phẩm. Thứ hai, là cơ quan đấu tranh phòng chống gian lận thương mại và làm hàng giả. Theo ông Khuất Việt Hùng, để xử lý triệt để vấn nạn MBH rởm, cần phải có quyết tâm mạnh mẽ từ trên xuống. “Xử lý MBH giả không khó, vấn đề có quyết tâm thực hiện quy định đó hay không?” – ông Khuất Việt Hùng nói.

Trao đổi với phóng viên Kinh tế & Đô thị, TS Nguyễn Hữu Đức – chuyên gia giao thông nhìn nhận, một trong những lý do giúp MBH rởm vẫn còn đất sống là bởi vẫn còn một bộ phận không nhỏ người tiêu dùng “chưa biết sợ”, vẫn còn thờ ơ với chính tính mạng của mình khi chọn MBH kém chất lượng nhưng rẻ tiền thay vì đầu tư mua một chiếc MBH chuẩn. “Theo tôi, công tác tuyên truyền về MBH trong thời gian tới cần đẩy mạnh việc đưa ra những hình ảnh của hậu quả, tai nạn do MBH rởm gây ra thay vì những khẩu hiệu mang tính mệnh lệnh hay vận động. Qua đó, giúp người dân thấy được hậu quả từ việc sử dụng MBH rởm, từ đó thay đổi quan điểm mua sắm MBH cho mình và người thân” – TS Nguyễn Hữu Đức nói.

Ngay tại Hà Nội, hàng ngày tôi vẫn chứng kiến hình ảnh cha, mẹ thì đội MBH đầy đủ nhưng chở theo con em đầu trần đi qua trước mặt lực lượng tuần tra mà không bị nhắc nhở, xử phạt. Đây chính là sự thiếu trách nhiệm, sự thờ ơ, vô cảm của người lớn, của người có trách nhiệm trước hiểm nguy đang rình rập, đe dọa sinh mạng của con em mình.

Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Trương Hòa Bình – Chủ tịch Ủy ban ATGT Quốc gia