Văn hoá làm việc quá sức đè nặng giáo viên Nhật Bản
Trong những dòng nhật ký cuối cùng, giáo viên người Nhật Yoshio Kudo đã than thở về ngày làm việc bắt đầu từ sớm và có thể kéo dài đến gần nửa đêm.
Hai tháng sau, ông đã qua đời vì làm việc quá sức, còn gọi là “karoshi”.
Bà Sachiko Kudo, vợ của cựu giáo viên tiếng Nhật Yoshio Kudo, người đã c.hết vì làm việc quá sức, tại nhà riêng ở Machida. Ảnh: AFP
Lịch làm việc của ông Kudo không phải là ngoại lệ ở Nhật Bản. Tại quốc gia này, giáo viên có số giờ làm việc nhiều nhất thế giới. Họ phải gánh vác tất cả các nhiệm vụ – từ dọn vệ sinh tới giám sát học sinh ở các câu lạc bộ sau giờ học.
Theo khảo sát năm 2018 của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), giáo viên trung học ở Nhật Bản làm việc 56 giờ/tuần, trong khi mức trung bình ở đa số các nước phát triển chỉ là 38 giờ. Nhưng con số đó vẫn chưa tính đến số giờ làm thêm đáng kinh ngạc. Một cuộc thăm dò do tổ chức tư vấn hợp tác với công đoàn cho thấy các giáo viên Nhật Bản làm thêm trung bình 123 giờ/tháng, đẩy khối lượng công việc hàng tuần của họ vượt quá mức 80 giờ – gọi là “ngưỡng karoshi”.
Các giáo viên chia sẻ rằng số giờ làm việc này đã vượt mức giới hạn. Một số người đã nỗ lực giải quyết vấn đề này bằng cách tiến hành khởi kiện. Năm nay, đảng cầm quyền của Nhật Bản đã thành lập lực lượng đặc nhiệm để nghiên cứu vấn đề này. Nhưng động thái này đến quá muộn đối với thầy Kudo, giáo viên cấp hai, người đã c.hết vì xuất huyết não ở t.uổi 40 vào năm 2007. Trong đám tang, các học sinh nói với bà Sachiko, vợ ông, rằng thầy Kudo là giáo viên thể dục sôi nổi, người không ai ngờ sẽ c.hết vì kiệt sức.
“Ông ấy rất yêu quý học sinh”, bà Sachiko, 55 t.uổi, nói. Nhưng trong những tuần cuối đời, Kudo quá mệt mỏi vì làm việc không nghỉ ngơi.
Bà Sachiko lật lại cuốn nhật ký cũ của người chồng quá cố. Ảnh: AFP
Chính quyền Nhật Bản đang thực hiện một số bước cải cách như thuê thêm giáo viên bên ngoài và số hóa nhiệm vụ. Bộ trưởng Giáo dục Keiko Nagaoka phát biểu trước Quốc hội vào tháng 10: “Các biện pháp cải cách điều kiện làm việc cho giáo viên đang có tiến bộ”. Nhưng bà thừa nhận nhiều giáo viên vẫn đang phải làm việc nhiều giờ liên tục và cần tăng tốc biện pháp cải thiện.
Dữ liệu của Bộ Giáo dục Nhật Bản cho thấy số giờ làm thêm đang giảm nhưng các chuyên gia nhận định về cơ bản vẫn có rất ít thay đổi.
Ông Masatoshi Senoo, cố vấn quản lý trường học, cho biết từ công việc giấy tờ cho tới nhiệm vụ như phát bữa trưa, hướng dẫn học sinh dọn vệ sinh, giám sát học sinh đi học và về nhà, giáo viên Nhật Bản đang trở thành “người vạn năng”.
Video đang HOT
“Giáo viên đôi khi phải gánh cả trách nhiệm của phụ huynh. Họ thậm chí được cử đi xin lỗi người dân địa phương khi học sinh phạm lỗi trong công viên hay cửa hàng tiện lợi”, ông nói.
Một trong những nhiệm vụ tốn nhiều công sức và thời gian nhất là giám sát các câu lạc bộ văn hóa và thể thao của học sinh sau giờ học và cuối tuần. Anh Takeshi Nishimoto, giáo viên lịch sử một trường cấp ba ở Osaka, cho rằng được chỉ định làm giáo viên giám sát chính của một câu lạc bộ nghĩa là bạn sẽ phải tạm biệt ngày cuối tuần.
Hồi tháng 6, Nishimoto, 34 t.uổi, đã thắng kiện đòi bồi thường căng thẳng do làm việc quá sức. Anh đệ đơn kiện sau khi bị suy nhược thần kinh năm 2017, khi được chỉ định làm người giám sát câu lạc bộ bóng bầu dục và làm việc ngoài giờ 144 tiếng một tháng.
Các chuyên gia cho biết giáo viên là đối tượng dễ bị làm việc quá sức, vì luật pháp tồn tại hàng chục năm nay quy định họ không được trả t.iền theo số giờ làm thêm. Thay vào đó, luật bổ sung số t.iền tương đương 8 tiếng làm thêm vào lương tháng của giáo viên, khiến Nishimoto nhận định “giáo viên phải làm việc không giới hạn với mức lương cố định”.
Bà Sachiko xem những bức ảnh cũ của chồng tại nhà riêng ở Machida. Ảnh: AFP
Bà Masako Shimonomura, giáo viên thể dục cấp hai ở quận Edogawa, Tokyo, cho biết bà khó có thể nghỉ ngơi trong ngày, nhưng không phải mọi thứ về nghề giáo viên đều tối tăm.
“Có những lúc tôi cảm thấy mình làm giáo viên vì những giây phút tuyệt vời, như khi xem học sinh trong câu lạc bộ bóng mềm tỏa sáng và tươi cười khi thi đấu”, cô giáo 56 t.uổi bày tỏ, bên cạnh là bàn làm việc chất đầy hồ sơ và tài liệu. Bà Shimonomura lo ngại nếu điều kiện làm việc của giáo viên không cải thiện, ấn tượng nghề giáo tối tăm sẽ ảnh hưởng tới thế hệ trẻ.
Một cuộc điều tra của tờ Mainichi tiết lộ rằng từ năm 2006 đến năm 2016, đã có 63 trường hợp giáo viên trường công t.ử v.ong do làm việc quá sức.
Bà Sachiko mất tới 5 năm để ông Kudo được công nhận c.hết vì “karoshi” do thiếu hồ sơ về số giờ làm việc. Bà nói rằng việc dạy học thường được coi là một “công việc thiêng liêng” dành cho t.rẻ e.m, vì việc ghi lại số giờ làm việc đều có thể bị phản đối.
“Có rất nhiều giáo viên hối hận vì sống cả đời mà không có thời gian dừng lại để nhìn con cái trưởng thành”, bà nói.
Từng là giáo viên, bà Sachiko hiện đứng đầu một nhóm chống lại hiện tượng karoshi ở miền trung Nhật Bản.
“Tôi cảm thấy đang cùng chồng đấu tranh để thực hiện di nguyện của anh ấy, thay đổi thói quen làm việc của giáo viên”, bà tâm sự.
Xu hướng 'tuần làm việc 4 ngày' lan rộng khắp châu Á
Nhiều công ty và chính phủ các nước châu Á đang cẩn trọng thử nghiệm ý tưởng "tuần làm việc 4 ngày" nhằm ngăn chặn tình trạng làm việc kéo dài trong nhiều giờ, ảnh hưởng đến nguồn nhân lực và năng suất lao động.
Trong nhiều thập kỷ, Nhật Bản chật vật ứng phó với vấn nạn karoshi - "chết do làm việc quá sức". Ảnh: Nikkei
Theo tạp chí Nikkei Asia, Nhật Bản - đất nước được biết đến với "văn hóa làm việc quên thời gian" - đi đầu trong xu hướng áp dụng mô hình tuần làm việc 4 ngày. Một vài tập đoàn lớn của nước này đã tuyên bố kế hoạch tuần làm việc rút ngắn.
Cụ thể, trong tháng 4, công ty điện tử Hitachi của Nhật Bản thông báo họ sẽ triển khai tuần làm việc 4 ngày đối với 15.000 nhân viên trong năm tài chính này, dự kiến kết thúc vào tháng 3/2023. Cùng tháng, nhà phát triển trò chơi Game Freak - từng "làm mưa làm gió" với trò chơi Pokemon - tiết lộ công ty này đã áp dụng mô hình đối với một vài nhân viên. Các "ông lớn" khác như Panasonic và NEC, đang cân nhắc các kế hoạch tương tự.
Tại Indonesia, công ty cho vay Alami triển khai chính sách tuần làm việc 4 ngày đối với người lao động từ năm ngoái với mục đích cải thiện sức khỏe tinh thần và năng suất làm việc cho nhân viên.
Công ty giáo dục của Hàn Quốc Eduwill đã áp dụng mô hình vào năm 2019. Sáng kiến của Eduwill đã thúc đẩy bà Sim Sang-jung thuộc Đảng Công lý, người từng là ứng cử viên trong cuộc bầu cử tổng thống hồi tháng 3, đề xuất tuần làm việc 4 ngày là một trong những chính sách ưu tiên của bà.
Trong khi đó, Ấn Độ đang chuẩn bị thực hiện bốn 4 thay đổi trong luật lao động năm nay, liên quan đến giờ làm việc và t.iền lương. Theo các quy định mới, người lao động có thể có tùy chọn làm việc 4 ngày một tuần, mặc dù tổng số giờ làm việc mỗi tuần - là khoảng 48 - sẽ không thay đổi.
Những động thái như trên diễn ra trong bối cảnh đại dịch COVID-19 đã khiến các công ty và nhân viên suy nghĩ lại về cách tiếp cận đối với hình thức làm việc. Các cuộc khảo sát trên toàn khu vực cho thấy làm việc ít ngày hơn trong tuần là một trong những thay đổi chính sách mong muốn nhất của người lao động.
Gần đây, tập đoàn nhân sự khổng lồ của Nhật Bản Persol Holdings đã hỏi khoảng 1.000 nhân viên về những chính sách mà họ muốn được áp dụng. Đông đảo nhất, 23,5% nhân viên cho biết họ ủng hộ mô hình tuần làm việc kéo dài từ 3 đến 4 ngày. Một báo cáo của Milieu Insight vào tháng 2 chỉ ra xu hướng tương tự ở các nơi khác trong khu vực: 78% người được hỏi ở Việt Nam và 69% ở Indonesia bày tỏ mong muốn mạnh mẽ về tuần làm việc ít ngày hơn.
Tuy nhiên, đại dịch và tác động của nó đến hình thức làm việc chỉ là một phần yếu tố. Chủ yếu động lực dẫn đến sự thay đổi thời gian làm việc trong tuần xuất phát từ thái độ bất mãn với thời gian làm việc kéo dài của người lao động trong khu vực.
Trong nhiều thập kỷ, Nhật Bản chật vật ứng phó với vấn nạn karoshi - "chết do làm việc quá sức". Theo số liệu của chính phủ, trong 3 tháng đầu năm 2021, đã có hơn 2.800 yêu cầu bồi thường liên quan đến karoshi, tăng 43% so với 10 năm trước.
Vấn nạn này đã dấy lên làn sóng phản đối kịch liệt của công chúng khi một nhân viên 24 t.uổi tại công ty quảng cáo Dentsu t.ự t.ử vào năm 2015 sau khi làm việc quá giờ.
Các quốc gia láng giềng như Trung Quốc và Hàn Quốc cũng được biết đến với tình trạng làm việc quá sức.
Trong văn hóa làm việc "996" của Trung Quốc, đặc biệt phổ biến trong lĩnh vực công nghệ, nhân viên làm việc từ 9 giờ sáng đến 9 giờ tối, sáu ngày một tuần. Theo Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), người Hàn Quốc làm việc trung bình 1.908 giờ vào năm 2020, cao nhất ở châu Á và nhiều hơn 221 giờ so với mức trung bình của các nước OECD.
Thời gian làm việc kéo dài dẫn tới năng suất lao động không đạt hiệu quả. Một báo cáo năm 2021 của Tổ chức Năng suất Châu Á cho thấy ngoài Singapore, nhiều quốc gia trong khu vực không theo kịp phương Tây về năng suất lao động. Mức năng suất trung bình của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) thấp hơn 81% so với Mỹ.
Một số nhà nhận định cho rằng không chỉ riêng các công ty mà chính phủ cũng cần hành động.
Ở phương Tây, các doanh nghiệp được yêu cầu phải có khoảng nghỉ giữa các ca làm việc và phải trả nhiều t.iền khi một nhân viên làm thêm giờ. Nhưng ở Nhật Bản, t.iền trả thêm giờ chỉ là mức lương cơ bản cộng với 25%, thấp hơn nhiều so với t.iền làm thêm giờ ở Mỹ và Anh.
Tuy nhiên, không phải chính phủ nào cũng đồng tình với sáng kiến làm ít ngày hơn trong tuần. Tại Trung Quốc, Bộ Lao động nước này đã "dội một gáo nước lạnh" lên các nhà lập pháp vào năm ngoái khi họ đề xuất một tuần làm việc 36 tiếng, tương đương 4,5 ngày.
"Chẳng có cơ sở thực tiễn nào để rút ngắn thời gian làm việc", Bộ trích dẫn chi phí cao cùng gánh nặng sẽ đè lên vai doanh nghiệp. Người tuyển dụng phải trả từ 150% đến 300% mức lương cơ bản cho những giờ làm thêm.
Rút ngắn thời gian làm việc có thể cản trở Trung Quốc trở thành quốc gia phát triển hàng đầu vào năm 2035. Bên cạnh đó, cũng có nhiều thách thức khi các quốc gia áp dụng thay đổi đáng kể trong mô hình làm việc.
Kyoko Kida, người điều hành website tuyển dụng Nhật Bản Doda, cho biết một số công ty áp dụng một tuần làm việc 4 ngày đã chỉ ra một loạt vấn đề, ví dụ như khối lượng công việc giảm xuống nhiều hơn đối với một số nhân viên, cũng như khiến việc quản lý và tính toán lương phức tạp hơn.
Khi nói đến việc thực hiện một tuần làm việc 4 ngày, "thiếu sự chuẩn bị thích hợp sẽ dẫn đến thất bại", ông Kida kết luận.
Kháng thể suy giảm sau khi tiêm mũi nhắc lại vaccine ngừa COVID-19 Theo nghiên cứu công bố ngày 19/7 tại Mỹ, các mũi tiêm nhắc lại vaccine ngừa COVID-19 tạo ra lượng kháng thể trung hòa cao đối với biến thể Omicron, song lượng kháng thể này suy giảm đáng kể trong vòng 3 tháng. Nhân viên y tế tiêm vaccine ngừa COVID-19 cho giáo viên tại một trường học ở Dayton, Ohio, Mỹ. Ảnh...
