Vấn đề người di cư: Báo động số người thiệ.t mạn.g trên biển để đến châu Âu
Hàng chục nghìn người di cư đã thiệ.t mạn.g hoặc mất tích khi đang cố gắng tìm đường đến châu Âu trong năm 2024.
Đây là cảnh báo được Liên hợp quốc (LHQ) và các tổ chức nhân đạo công bố mới đây.
Người di cư nỗ lực vượt eo biển Manche từ Gravelines, Pháp để sang Anh. Ảnh tư liệu: Getty Images/TTXVN
Theo số liệu của Quỹ Nhi đồng LHQ (UNICEF) công bố ngày 1/1, ít nhất 2.200 người tị nạn và người di cư được ghi nhận là đã t.ử von.g hoặc mất tích ở Địa Trung Hải vào năm ngoái.
Dữ liệu trước đó từ Cao ủy Liên hợp quốc về người tị nạn (UNHCR) cho thấy có 2.368 người t.ử von.g hoặc mất tích dọc theo các tuyến đường biển Địa Trung Hải và Tây Bắc Phi vào năm 2024. Đáng chú ý, nhiều nạ.n nhâ.n là những người trẻ tuổ.i và tr.ẻ e.m.
Trong khi đó, trên các tuyến đường biển Đại Tây Dương, báo cáo của tổ chức phi chính phủ Caminando Fronteras cho biết ít nhất 10.457 người di cư đã t.ử von.g hoặc mất tích khi cố gắng đến Tây Ban Nha trong thời gian từ 1/1 – 5/12/2024. Caminando Fronteras cho biết con số này tăng 50% so với năm 2023 và là số người t.ử von.g cao nhất kể từ khi tổ chức này bắt đầu thống kê vào năm 2007, nguyên nhân là do sử dụng thuyền ọp ẹp, vùng nước nguy hiểm và thiếu nguồn lực cứu hộ.
Theo báo cáo của UNHCR, tính đến ngày 29/12, có 193.448 người đến châu Âu, phần lớn là đến Italy. Tuy nhiên, Hy Lạp và Tây Ban Nha cũng đang nổi lên là những điểm đến cho người di cư. Giới chức Tây Ban Nha cho biết trong năm 2024, nước này tiếp nhận gần 64.000 người di cư bất hợp pháp, mức cao thứ 2 kể từ năm 2018. Trong đó, Quần đảo Canary của nước này đã tiếp nhận số người di cư kỷ lục, lên gần 47.000 người.
*Trong khi đó, phía bên kia Đại Tây Dương, số người di cư đi qua các cung đường nguy hiểm để đến Mỹ đã giảm nhờ các biện pháp cứng rắn của các nước. Theo phóng viên TTXVN tại Mỹ Latinh, Cơ quan Di trú Quốc gia Panama ngày 2/1 cho biết trong năm 2024, hơn 302.000 người di cư đã nhập cảnh trái phép vào nước này qua đường rừng Darien nằm ở khu vực biên giới với Colombia. Con số này giảm gần 42% so với năm 2023, với hơn 520.000 người. Tuy nhiên trong năm 2024, rừng Darien vẫn là một trong những tuyến đường di cư chính và nguy hiểm nhất, khiến ít nhất 55 người thiệ.t mạn.g.
Video đang HOT
Panama cũng đang lên kế hoạch tăng cường hoạt động an ninh và giám sát dòng người di cư tại những khu vực biên giới với sự hỗ trợ của những thiết bị công nghệ tiên tiến, tối ưu hóa việc thông tin liên lạc và gia tăng các hàng rào dây thép gai chặn đường vào rừng Darien.
Kể từ tháng 8, Panama cũng đã thực hiện tổng cộng 38 chuyến bay hồi hương gần 1.550 người di cư bất hợp pháp. Trong khi Guatemala hôm 2/1 thông báo vừa tiếp nhận 522 người di cư trái phép bị trục xuất khỏi Mỹ trong 4 chuyến bay hồi hương đầu tiên thực hiện trong năm 2025 tới quốc gia Trung Mỹ này. Theo số liệu, hơn 97.600 người vượt biên trái phép từ các nước Trung Mỹ đã bị trục xuất khỏi Mỹ từ tháng 1-10/2024, tăng 16,4% so với cùng kỳ năm 2023.
Trước tình hình này, trong cuộc họp báo cùng ngày, Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum đã đề xuất tổ chức cuộc họp giữa các Bộ trưởng Ngoại giao các nước Mỹ Latinh ngay trong tháng 1 này để thảo luận các biện pháp giải quyết thách thức liên quan đến vấn đề tiếp nhận người di cư nếu Mỹ tiến hành trục xuất hàng loạt và đóng cửa biên giới theo tuyên bố của Tổng thống đắc cử Donald Trump.
Trong 8 tháng đầu năm 2024, Mexico ghi nhận hơn 925.000 người di cư trái phép quá cảnh qua lãnh thổ nước này để tìm đường đến Mỹ, tăng gần 132% so với cùng kỳ năm trước.
Theo thống kê, chiến thắng của ông Trump trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ hồi tháng 11/2024 đã làm tăng gấp bội việc hình thành các đoàn người di cư lớn tiến về khu vực biên giới phía Bắc Mexico trước khi các biện pháp nhập cư được thắt chặt. Ngày 2/1, gần 1.500 người di cư đã nhập vào thành đoàn bắt đầu hành trình đi bộ từ thành phố Tapachula, bang Chiapas ở biên giới phía Nam của Mexico, hướng lên phía Bắc để tìm cách đến Mỹ trước khi Tổng thống đắc cử Donald Trump nhậm chức vào ngày 20/1 tới.
Người nhập cư trái phép ở châu Âu - Bóng đen trở lại
Một thập kỷ trước, Liên minh châu Âu (EU) oằn mình dưới gánh nặng của cơn khủng hoảng mang tên "người nhập cư trái phép".
Hơn mười năm sau, dường như, với những biến động địa chính trị dữ dội cộng hưởng cùng các tác động tiêu cực về môi trường đang diễn ra, bóng đen ấy sẵn sàng trở lại, uy hiế.p sự ổn định trong cơ cấu kinh tế - xã hội, đầu tiên là tại các quốc gia duyên hải Nam Âu.
Kỷ lục đáng sợ
Ngày 3/1/2024, Bộ Nội vụ Tây Ban Nha công bố: Số người di cư bất hợp pháp tới quốc gia này đã tăng tới 80%.
Cụ thể, trong năm 2023, đã có 56.852 người di cư bất hợp pháp tới Tây Ban Nha, tăng 82,1% so với một năm trước đó và gần bằng mức 64.298 người của năm 2018. Trong số này, 39.910 người di cư đã vượt biển tới quần đảo Canary (gồm 7 hòn đảo nằm trên Đại Tây Dương) trên những con thuyền gỗ chật chội và thiếu an toàn, từ điểm xuất phát là bờ biển châu Phi. Đáng chú ý, con số này đã tăng tới 154,5% so với năm 2022 và vượt mốc kỷ lục ghi nhận năm 2006.
Một đoàn người di cư bị đắm tàu ngoài khơi Tây Ban Nha.
Điều đáng sợ, như Tổ chức phi chính phủ Caminando Fronteras của Tây Ban Nha cho biết là việc số nạ.n nhâ.n mất tích hay thiệ.t mạn.g trên đường tới quần đảo Canary có thể đã lên đến hơn 7.800 người trong giai đoạn 2018-2022. Có thời điểm quần đảo này phải vật lộn để giải quyết hơn 4.000 tr.ẻ e.m di cư không có người lớn đi cùng. Giới chức địa phương đã liên tục kêu gọi sự trợ giúp của Chính phủ Tây Ban Nha cũng như Liên minh châu Âu (EU), khi sự gia tăng đột biến dòng người nhập cư trái phép gây sức ép nặng nề lên mọi nguồn lực.
Bởi vậy, câu chuyện chưa hồi kết về những đoàn người di cư/nhập cư bất hợp pháp đang trở thành điểm nóng hàng đầu trong chương trình nghị sự tại chính trường Tây Ban Nha. Bên cạnh họ, Italy và Hy Lạp - những đất nước có vị trí địa lý "tiề.n tiêu" trên Địa Trung Hải, gần với châu Phi và Trung Đông nhất - cũng đang phải vật lộn với những đợt "sóng dữ" ấy.
Trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu còn đang bị trùm phủ bởi những đám mây đen suy thoái, mọi nghĩa vụ nhân đạo (nói ngắn gọn là lo miếng ăn chốn ở cho hàng chục nghìn người nhập cư bất hợp pháp) đều trở nên nặng nề gấp bội. Đó là chưa kể, cũng tương tự như 10 năm trước, các vấn đề về xáo trộn xã hội, tội phạm gia tăng, kỳ thị chủng tộc hay nguy cơ khủng bố/bạo lực khiến bất cứ nhà chức trách nào cũng phải đau đầu.
Vô hình trung, Tây Ban Nha cùng Italy và Hy Lạp đều phải tự nâng cao năng lực quản lý biên giới, cũng như công tác sàng lọc hàng núi hồ sơ di cư với những nguồn lực tương đối eo hẹp. Đó cũng là lý do để ngày 2/1, sau chuyến thị sát tình hình tại quần đảo Canary, Bộ trưởng Di cư Tây Ban Nha Elma Saiz thông báo chính phủ đang xây dựng bộ luật nhằm phân bổ lượng trẻ v.ị thàn.h niê.n di cư bất hợp pháp trên khắp đất nước. Cuối tháng trước, Thủ tướng Tây Ban Nha Pedro Sanchez hoan nghênh thỏa thuận cải cách chính sách về người di cư và xin tị nạn của EU, như một sự hỗ trợ thiết yếu và cực kỳ quan trọng đối với Tây Ban Nha.
Xét cho cùng, các nước duyên hải Nam Âu không thể đủ khả năng tự mình giải quyết những vấn đề hóc búa xoay quanh những dòng người di cư. Và, nếu những lớp tường rào ấy đổ xuống, chắc chắn EU cũng không thể yên bình.
Bài toán chưa lời giải
Nhìn rộng ra và nhìn xuyên suốt hơn mười năm qua, người di cư/nhập cư trái phép vẫn luôn là một "nan đề" đối với toàn thể EU khi hằng năm vẫn luôn có hàng triệu người sẵn sàng bỏ lại tất cả sau lưng, chấp nhận dấn thân vào nguy hiểm, vượt biển lớn để tìm đường vào châu Âu.
Không chỉ còn thuần túy là bởi chạy trốn chiến sự, như sau khi làn sóng "Mùa xuân Arab" quét qua cả dải Bắc Phi - Trung Đông, để trở thành tiề.n đề cho sự trỗi dậy của lực lượng Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng, kéo theo hàng loạt sự bùng nổ của những vùng chiến sự. Hiện tại, do sự suy thoái của môi trường theo đà biến đổi khí hậu, dẫn đến những nguy cơ mất an ninh lương thực (và cả mất an toàn nguồn nước sạch), kèm theo tình trạng hố ngăn cách giàu nghèo giữa các khu vực mỗi lúc một trở nên mênh mông, những đoàn người cứ lũ lượt kéo nhau ra đi để tìm đường sống, nhưng cũng đầy ắp khát vọng đổi đời. Chế độ phúc lợi xã hội cao cũng như các cơ hội rộng mở ở châu Âu (tương tự như ở Mỹ, đối với những đoàn người di cư từ Mỹ Latin) trở thành đích đến trong mơ, mà không ít gia đình sẵn sàng mạo hiểm đán.h đổi tất cả để đặt cược. Khi chấp nhận con đường vô định ấy, cũng đã có khá nhiều người trong số họ rơi vào cạm bẫy của những tổ chức tội phạm, tiêu biểu như hình thái tội phạm buôn người.
Cho đến tận tháng 10/2023, các nước thành viên EU mới đạt được thỏa thuận về vấn đề người di cư và tị nạn (nghĩa là nhất trí về một thỏa thuận giải quyết tình trạng khủng hoảng và những tình huống bất khả kháng liên quan đến vấn đề người di cư và tị nạn). Trước đó, câu chuyện về san sẻ trách nhiệm này thậm chí đã khiến EU trở nên chia rẽ, với những quốc gia sẵn sàng đơn phương đóng chặt cửa biên giới, từ chối tiếp nhận người di cư đến từ châu Phi hay Trung Đông. Tây Ban Nha, trên cương vị Chủ tịch luân phiên của EU năm 2023, cũng đã phải tốn rất nhiều công sức thương thảo và tác động, mới có thể đạt được thỏa thuận phân bổ hạn ngạch.
Hiệp định về di cư và tị nạn đó được kỳ vọng sẽ giúp giảm bớt gánh nặng đối với các quốc gia ở tuyến đầu như Tây Ban Nha, Italy và Hy Lạp, bằng cách chuyển một số người tị nạn sang các quốc gia EU khác. Tuy nhiên, điểm thỏa hiệp nằm ở việc EU cũng cho phép các nước không tiếp nhận người tị nạn, người di cư nếu không muốn, mà thay vào đó sẽ hỗ trợ nhân sự, tài chính và trang thiết bị cho những nước tiếp nhận. Đồng thời, EU cũng sẽ đẩy nhanh việc phê duyệt đơn xin tị nạn để người di cư không đáp ứng tiêu chuẩn phải hồi hương hoặc quay lại điểm trung chuyển; kéo dài thời gian tối đa lưu giữ người di cư tại các trung tâm ở cửa khẩu so với mức 12 tuần cũ.
Vấn đề là, trên thực tế, thỏa thuận này cũng chưa nhận được sự ủng hộ rộng rãi của một số quốc gia nằm sâu trong lục địa, như Hungary hay Ba Lan, chưa kể đến Czech, Slovakia hay Áo. Đây đều là những đất nước vốn đã phải chịu đựng những hệ lụy nặng nề từ xung đột vũ trang mang tên chiến dịch quân sự đặc biệt của nước Nga tại miền Đông Ukraine, và những nguồn lực của họ cũng đã bị tổn hại nặng nề. Thủ tướng Hungary Viktor Orban từng mô tả: Việc bắt buộc các quốc gia thành viên EU phải tiếp nhận một phần người di cư hoặc phải trả tiề.n là "hành động cưỡn.g bứ.c (một cách) hợp pháp".
Một cách ngắn gọn, vấn đề di cư đã là ưu tiên hàng đầu của tất cả các chính sách an ninh châu Âu trong hơn một thập niên qua, nhưng không thể được áp dụng do tầm nhìn khác nhau của các quốc gia trong việc kiểm soát tình trạng này. Kể cả khi châu Âu đang trở nên thiếu sức sống với sự già đi của mặt bằng chung dân số, cũng như sự suy giảm tỷ lệ sinh, không phải người dân cựu lục địa nào cũng sẵn lòng ủng hộ chính phủ của mình mở cửa cho những con người xa lạ.
Không chỉ Tây Ban Nha, mà đến cả nước Đức - nền kinh tế hàng đầu, "trái tim của châu Âu" - cũng đã chạm đến giới hạn tiếp nhận người di cư/nhập cư, dưới rất nhiều áp lực đa diện. Và, để Tây Ban Nha, Italy hay Hy Lạp được "nhẹ gánh" một chút, EU vẫn cần ý chí, nguồn lực và một chính sách đối ngoại chung - những yếu tố thật sự vẫn còn quá xa vời trong hiện tại, khi bị giằng xé bởi lợi ích riêng.
Cuối cùng, có lẽ cũng cần nhắc lại, rằng mọi nỗ lực tiếp đón, hỗ trợ, phân loại và xét duyệt hồ sơ cho người di cư/nhập cư bất hợp pháp tại bờ biển phía Nam châu Âu đều chỉ là những giải pháp ở phần ngọn. Gốc rễ của vấn đề luôn nằm ngay tại lý do mà những dòng người ấy lên đường tha hương. Nếu tại quê hương của họ không có chiến tranh, không có xung đột, không có bất ổn, không có nghèo đói... và ngược lại, được giúp đỡ (về cả khoa học, công nghệ lẫn nền tảng tài chính cũng như kỹ năng quản trị) để kiến tạo những cơ hội phát triển bền vững, chống chọi và thích ứng với các thách thức toàn cầu, thì có lẽ, đã không có nhiều đoàn thuyền vượt Địa Trung Hải dưới bóng tử thần rình rập như thế.
Thêm 8 người thiệ.t mạn.g khi vượt eo biển Manche Theo phóng viên TTXVN tại châu Âu, ngày 15/9, cảnh sát Pháp cho biết 8 người đã thiệ.t mạn.g trong đêm khi cố gắng vượt eo biển Manche từ Pháp sang Anh. Người di cư nỗ lực băng qua Eo biển Manche từ Gravelines, Pháp để sang Anh ngày 26/4/2024. Ảnh tư liệu: Getty Images/TTXVN Các dịch vụ cứu hộ đã được báo...