‘Ván cờ ngoại giao’ của EU giữa hai siêu cường Mỹ – Trung

Các quan chức Liên minh châu Âu (EU) sẽ dành tháng 7 để đàm phán với Trung Quốc . Căng thẳng cao, hy vọng thấp và sự ổn định là mục tiêu cuối cùng.

Bốc dỡ xe ô tô tại cảng CuxPort ở Cuxhaven, miền Bắc Đức. Ảnh: DPA/TTXVN

Nhiều người từng nghĩ rằng Tổng thống Trump có thể là lý do để châu Âu và Trung Quốc xích lại gần nhau hơn về mặt kinh tế. Các mức thuế quan mà ông dự định áp dụng không tạo ra sự khác biệt giữa EU, một đồng minh lâu năm của Mỹ, với Trung Quốc, đối thủ chính của Washington.

Nhưng theo tờ New York Times, mọi chuyện đã không diễn ra như vậy. Thay vào đó, EU thấy mình đang bị kìm kẹp về mặt địa chính trị giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới .

Tại Brussels, các quan chức đang cố gắng đạt được một thỏa thuận thương mại sơ bộ với các đối tác Mỹ trước khi ông Trump áp dụng mức thuế cao trên diện rộng có thể làm tê liệt nền kinh tế của khối. Đồng thời, các nhà hoạch định chính sách của EU cũng đang phải cố gắng thúc giục các đối tác của mình ở Bắc Kinh ngừng hỗ trợ Nga, ngừng trợ cấp nhà nước quá nhiều cho ngành công nghiệp Trung Quốc và làm chậm dòng hàng hóa giá rẻ chảy vào EU.

Nhưng tại thời điểm hệ thống thương mại toàn cầu có nhiều biến động, EU cũng cần duy trì mối quan hệ với Trung Quốc, siêu cường sản xuất hàng đầu thế giới, trên một nền tảng tương đối ổn định.

Căng thẳng leo thang, hợp tác mong manh

Các nhà lãnh đạo EU dự kiến ​​sẽ có mặt tại Bắc Kinh để tham dự hội nghị thượng đỉnh vào cuối tháng 7. Hy vọng cho cuộc họp này rất thấp. Ngay cả khi Trung Quốc đang đối phó với cái mà họ gọi là “thái độ thù địch” của chính quyền Tổng thống Trump, thì các vấn đề của châu Âu với Trung Quốc cũng vẫn ngày càng gia tăng.

“Không có lá bài Trung Quốc nào dành cho châu Âu”, Liana Fix, một thành viên của Hội đồng Quan hệ Đối ngoại cho biết.

Căng thẳng đã bộc lộ rõ ​​vào tuần trước, khi Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị đến thăm Brussels trước thềm hội nghị thượng đỉnh. Trung Quốc mô tả cuộc gặp là có hiệu quả và bác bỏ quan điểm cho rằng hai bên có xung đột. Nhưng các quan chức EU lại nhấn mạnh những điểm bế tắc dai dẳng, trong đó có mất cân bằng thương mại.

Sự chia rẽ càng rõ hơn vào cuối tuần qua. EU gần đây đã có động thái hạn chế chi tiêu của chính phủ cho các thiết bị y tế từ Trung Quốc, với lý do các cơ quan chính phủ Trung Quốc đã đối xử bất công với các công ty châu Âu và điều đó là cần thiết để cân bằng sân chơi. Hôm 6/7, Trung Quốc tuyên bố sẽ trả đũa.

EU vẫn phải duy trì một “điệu nhảy” tinh tế với Trung Quốc. Mối quan hệ kinh tế giữa hai bên rất sâu rộng. Nhiều quốc gia châu Âu vẫn phụ thuộc rất nhiều vào Trung Quốc về vật liệu công nghiệp. Và xuất khẩu của châu Âu sang Trung Quốc vẫn đáng kể, đặc biệt là từ Đức, quốc gia từ lâu đã có quan hệ thương mại chặt chẽ với Trung Quốc.

Nhưng xuất khẩu của châu Âu đã giảm sút, ngay cả khi lượng hàng nhập khẩu của Trung Quốc vào khối này đang tăng vọt. Khi các sản phẩm giá rẻ từ các nhà bán lẻ thời trang nhanh Shein và Temu tràn vào thị trường châu Âu, các nhà hoạch định chính sách đã nỗ lực thắt chặt các hạn chế đối với các mặt hàng nhập khẩu như vậy. Và các nhà lãnh đạo châu Âu thường xuyên phàn nàn rằng các ngân hàng nhà nước Trung Quốc trợ cấp cho các nhà sản xuất của nước này quá nhiều khiến các công ty châu Âu không thể cạnh tranh.

Quang cảnh cảng hàng hóa ở tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc. Ảnh: THX/TTXVN

Những phàn nàn của châu Âu không chỉ liên quan đến thương mại. Các quan chức EU còn phản đối sự ủng hộ của Trung Quốc dành cho Nga khi họ tạo ra thị trường cho nhiên liệu và các sản phẩm khác của Nga, làm giảm bớt tác động của lệnh trừng phạt.

EU trong thế tiến thoái lưỡng nan giữa hai siêu cường

Khi Mỹ đảo lộn hệ thống thương mại toàn cầu trong nỗ lực thu hẹp thâm hụt thương mại, tăng doanh thu và đưa sản xuất trong nước trở lại, EU thấy mình “cô đơn”. Đây là một khối gồm 27 quốc gia cùng nhau tạo nên nền kinh tế lớn thứ ba thế giới. EU được thành lập để thúc đẩy thương mại xuyên biên giới và vẫn là người bảo vệ mạnh mẽ cho thương mại tự do.

Châu Âu muốn “cho thế giới thấy rằng thương mại tự do với nhiều quốc gia là có thể trên nền tảng dựa trên luật lệ” – bà Ursula von der Leyen, chủ tịch Ủy ban châu Âu, nhấn mạnh.

EU đã làm sâu sắc thêm mối quan hệ thương mại với các quốc gia có cùng chí hướng như Thụy Sĩ và Canada. Bà von der Leyen gợi ý rằng họ có thể tiến xa hơn nữa, như theo đuổi sự hợp tác mới giữa khối và nhóm thương mại Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) – gồm 12 quốc gia nhưng không bao gồm Mỹ hoặc Trung Quốc.

Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen phát biểu tại Strasbourg, Pháp. Ảnh: THX/TTXVN

Tuy nhiên, ngay cả khi bà von der Leyen cố gắng tấn công, giới chức EU vẫn phải nỗ lực phòng thủ.

Đó là bởi vì ngay cả khi EU có vấn đề với các chính sách của Mỹ và Trung Quốc, thì họ cũng đang bị tấn công, và bị giằng xé giữa hai bên.

Bất kể kết quả của các cuộc đàm phán thương mại với chính quyền Tổng thống Trump ra sao , EU dự kiến ​​sẽ phải chịu mức thuế cao hơn đối với hàng xuất khẩu sang Mỹ so với mức mà họ phải đối mặt vào đầu năm.

Họ cũng có khả năng buộc phải nhượng bộ để đảm bảo một thỏa thuận. Những nhượng bộ đó bao gồm cam kết có thể có lập trường cứng rắn hơn đối với Trung Quốc.

Với Trung Quốc, EU chỉ có thể thúc đẩy Bắc Kinh đến một mức độ nào đó, xét đến mức độ đan xen giữa các nền kinh tế.

Trung Quốc gần đây cũng đã đưa ra lời nhắc nhở gây tổn hại đến EU về thực tế đó.

Để đáp trả thuế quan của Mỹ, Trung Quốc đã hạn chế xuất khẩu toàn cầu các nam châm đất hiếm. Vì Trung Quốc thống trị sản xuất đất hiếm, nên họ có thể gây ra tổn hại nghiêm trọng cho các đối tác thương mại của mình, bao gồm cả EU, bằng những hạn chế như vậy.

EU cũng đã tham gia cùng Mỹ trong việc hạn chế vận chuyển thiết bị sản xuất chất bán dẫn nhanh nhất sang Trung Quốc, có ứng dụng trong cả quân sự và dân sự.

Điều đó đã gây bất bình trong giới chức Trung Quốc. Bộ trưởng Thương mại Trung Quốc Vương Văn Đào đã kêu gọi châu Âu hủy bỏ các biện pháp kiểm soát đối với xuất khẩu công nghệ cao sang Trung Quốc như một phần của các cuộc thảo luận về việc nối lại nguồn cung cấp đất hiếm.

Tuy nhiên, theo tờ New York Times, triển vọng cho những thay đổi có ý nghĩa, hoặc bất cứ điều gì kéo châu Âu và Trung Quốc lại gần nhau hơn, thì vẫn còn mờ mịt.