Vai trò của người dân ở đâu trong tính giá điện?

Giá điện cần làm chẵn, cần xác định lại với sự tham gia của người dân, chuyên gia, nhà sản xuất và cơ quan quản lý.

Giá điện và các nhân tố phụ thuộc

Giá cả trong điều kiện kinh tế thị trường phụ thuộc chủ yếu vào quan hệ cung cầu. Đồng thời trong tùy giai đoạn, cũng có thể chịu thêm các tác động khác.

Giá năng lượng là vấn đề “nan giải” chịu nhiều yếu tố tác động phức tạp, nhất là tình trạng khan hiếm tài nguyên và tác động của ô nhiễm. Vấn đề này càng trở nên quan trọng sau khủng hoảng năng lượng những năm 1970 đã làm thế giới có nhận thức đầy đủ hơn. Thêm vào đó, tùy hoàn cảnh từng nước, giá điện cũng được định giá khác nhau. Ngay giá điện sinh hoạt và giá điện sản xuất cũng không giống nhau. Ngoài ra còn giá theo thời điểm, công suất và điện lượng…

Ma trận giá điện làm người dân điên đầu.

Như mọi người đã biết, giá điện ở các nước thường định theo bậc thang lũy tiến, theo hướng dùng nhiều đắt hơn. Tuy nhiên, ở các nước khác, hầu hết họ đã có thị trường điện cạnh tranh khi có nhiều đơn vị cung ứng.

Giá năng lượng cũng còn diễn biến phức tạp khi nguồn năng lượng ngày càng khan hiếm, nhưng cũng phát lộ nhiều cơ hội mới…

Ai định giá điện và vai trò của các bên

Ở Việt Nam giá điện là lĩnh vực quan trọng được xác định với sự thỏa thuận giữa các bộ ngành liên quan như Tài chính và Công thương. Chính phủ hỗ trợ 30 kWh đầu tiên cho các hộ nghèo và chuyển trực tiếp. Dưới đây chủ yếu bình luận về giá điện sinh hoạt. Phân tích biểu giá điện này và thực tế tiêu dùng, có thể thấy có một số “bất hợp lý”, hoặc dễ bị ngộ nhận:

1. Ai định giá mà sao “lẻ” và “phi tuyến”:

Giá điện do cơ quan quản lý định ra, tuy có tham vấn nhà sản xuất, nhưng không phải do bên bán điện định ra. Vai trò của người sử dụng điện gần như không có, giá bao nhiêu là trả bấy nhiêu (ngay hợp đồng cũng là mẫu mua bán định sẵn). Người dân và báo chí thường viết hình như là mọi sự đều do EVN định ra cho có lợi cho mình, đó có lẽ là “hiểu nhầm” tai hại nhất. Các bậc thang đều tính với số lẻ, khó hiểu do có nhiều số lẻ phức tạp.

Theo thang bậc hiện hành, giữa các bậc có sự “nhẩy cò” rất nhanh, nhất là ở mức 300-400 kWh. Số người này không nhiều, nhưng lại kêu to, nên ảnh hưởng. Thêm vào đó, “bước nhảy” cũng rất “phi tuyến” khó giải thích vì sao tăng giảm như vậy.

Toàn bộ tiền chênh này EVN “thụ hưởng” có hợp lý không, nếu nói về vấn đề tiết kiệm năng lượng?

2. Tác động chủ quan: Những tác động chủ quan của EVN (?) có thể làm “lệch”, người dân khó kiểm tra: Khi sử dụng giá lũy tiến mà ngày tính tiền điện không đều ngày ghi điện, gây ra nghi ngờ là để tính sang thang biểu giá điện cao hơn, gây bất lợi cho người sử dụng. Người tiêu dùng điện ít có điều kiện kiểm tra, lại không thạo cách tính lũy tiến, nên cuối cùng, giá bao nhiều chỉ biết như thông báo, khó tự kiểm tra để điều chỉnh hành vi.

3. Yếu tố thời tiết tác động mạnh khi biểu giá có bước nhẩy 300-400 kWh: Mấy tháng qua, do thời tiết nóng bức, nên sử dụng điện cao vọt, ngành điện đã thu tiền điện được tăng hơn, giúp để tái đầu tư, nhưng dễ bị hiểu là ngành điện thu thêm lợi nhuận “siêu ngạch” trời cho. Nếu nói biểu giá lũy tiến là để tiết kiệm, thì sao phần sử dụng điện cao hơn chỉ trả cho EVN cũng là vấn đề gây bức súc cho người dân.

Giá điện cần thiết xác định lại với sự tham gia của người dân, chuyên gia, nhà sản xuất và cơ quan quản lý. Căn cứ một số nguyên tắc, có thể tính áng: Giá nên định thế nào: Cái nào cũng có “lợi hại”

- Tính giá như cũ không nên.

- Giá đề nghị có lũy tiến: Giá điện cần có một số nguyên tắc rõ, đưa ra lấy ý kiến người dân, các chuyên gia, trong đó việc lấy giá thấp đồng hạng cho dưới 100 kWh, người nghèo được hỗ trợ trực tiếp (không qua EVN). Các đơn giá phải là con số không có số lẻ, người dân tự kiểm chứng được. Khoa học thì nên tính lũy tiến, nhưng ít bậc thang (dưới 100; 100-200; 201-400 và trên 401) và các nấc thang cũng nên mượt mà hơn. Ví dụ: bậc 1 (1500đ); bậc 2 (tăng 20% là 1800đ); bậc 3 (tăng thêm 20% là 2100đ) và bậc 4 là (tăng thêm 20% nữa là 2400đ). Phần tiền chênh lệch trên 400KWh nên dành một phần cho các biên pháp tiết kiệm điện.

- Đồng giá, được nhiều người ủng hộ: Nếu tính giá bình quân, thì càng dễ kiểm tra, nhưng cần tính đến khả năng tiết kiệm chi phí của ngành điện, ví dụ bình quân 1.700đ chẳng hạn. Cái này phải tính cụ thể để trong một năm không quá chênh lệch (theo số liệu 2014).

Theo Báo Đất Việt