Vaccine Covid-19 thế hệ 2 sẽ “lợi hại gấp đôi” phiên bản đầu tiên?

Các công ty dược phẩm trên thế giới đang nỗ lực nghiên cứu vaccine Covid-19 thế hệ thứ hai với nhiều ưu điểm hơn như giá thành rẻ, dễ phân phối và có thể chống lại nhiều biến thể của virus SARS-CoV-2.

Nhu cầu cải tiến vaccine Covid-19

Vaccine ngừa Covid-19 là một trong những loại vaccine tốt nhất từng được chế tạo, khi được chứng minh là an toàn và có hiệu quả hơn 90% trong việc ngăn ngừa nhiễm SARS-CoV-2 và tình trạng mắc bệnh nghiêm trọng cũng như tử vong.

Theo USA Today, các công ty dược phẩm đang cố gắng làm cho vaccine Covid-19 trở nên tốt hơn nữa.

Các công ty dược phẩm đang thử nghiệm các loại vaccine không cần bảo quản lạnh, không cần tiêm 2 liều, có ít tác dụng phụ hơn, có thể sản xuất dễ dàng hơn và không cần sử dụng kim tiêm để dễ dàng phân phối ở các vùng nông thôn và các nước đang phát triển.

“Vaccine thế hệ thứ hai sẽ cải tiến hơn so với vaccine thế hệ đầu tiên”, Scot Roberts, Giám đốc khoa học của Altimmune, công ty công nghệ sinh học có trụ sở tại Gaithersburg, Maryland (Mỹ), cho biết.

Công ty công nghệ sinh học Altimmune đang nghiên cứu phát triển một loại vaccine Covid-19 không dùng kim tiêm. Ảnh: USA Today

Tuy nhiên, không có loại vaccine Covid-19 thế hệ thứ hai nào có thể ra mắt trước mùa hè năm nay và nhiều loại vaccine trong đó có vaccine của công ty Altimmune được ra đời trước đầu năm 2022. Các chuyên gia cho biết, sẽ không có loại vaccine nào có tất cả các đặc tính như mong muốn trên.

Dược sĩ và lãnh đạo y tế công cộng John Grabenstein cho biết, ông mong đợi khả năng chống lại các biến thể khác nhau từ vaccine thế hệ thứ hai và thời gian giữa các lần tiêm nhắc lại là khoảng 10 năm trở lên.

Scott Hensley, nhà nghiên cứu hệ miễn dịch về virus tại Trường Y khoa Perelman của Đại học Pennsylvania, cho biết, vẫn chưa rõ các loại vaccine hiện tại sẽ có hiệu quả trong bao lâu hay liệu chúng ta có cần tiêm vaccine tăng cường hay không. “Thời gian sẽ trả lời tất cả”, ông Hensley nói.

Phần lớn các công ty đang nghiên cứu sản xuất vaccine Covid-19 đều cho rằng, các liều vaccine tăng cường là cần thiết.

Stanley Erck, Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành công ty phát triển vaccine Novavax, cho biết, các nghiên cứu của công ty cho thấy việc tiêm liều nhắc lại một năm sau khi tiêm vaccine ban đầu mang lại “kết quả ngoạn mục”.

Tiến sĩ Paul Offit, Giám đốc Trung tâm Giáo dục vaccine tại Bệnh viện Nhi đồng Philadelphia, cho biết, đại dịch Covid-19 sẽ không kéo dài mãi mãi, nhưng virus SARS-CoV-2 gây ra dịch bệnh có thể sẽ tồn tại vô thời hạn, giống như bệnh cúm.

“Chúng ta vẫn cần tiêm vaccine cho đến khi loại virus này còn tồn tại trên thế giới. Nhưng khi virus biến đổi, khả năng miễn dịch sẽ mất dần và cần phải cải thiện”, ông Offit nói.

Để biết khả năng miễn dịch kéo dài bao lâu, các nhà nghiên cứu thường xem xét các kháng thể trong máu, chúng bắt đầu giảm đi sau khi nhiễm virus vài tháng.

Trong cuộc đua vaccine, các nhà khoa học không chờ đợi cho đến khi sự bảo vệ của vaccine suy yếu. Họ đang thử nghiệm những cách tốt nhất để tạo ra vaccine tăng cường.

Một số công ty, trong đó có Moderna, đang thử nghiệm xem mọi người có được bảo vệ tốt hơn hay không nếu họ nhận được một liều bổ sung của cùng một loại vaccine hoặc một liều vaccine được điều chỉnh để ngăn ngừa một hoặc nhiều biến thể đang lưu hành.

Melissa J. Moore, Giám đốc khoa học của Moderna cho biết, công ty đã sử dụng trí tuệ nhân tạo và học máy để dự đoán các đột biến có thể xuất hiện và chế tạo vaccine để ngăn ngừa chúng.

Theo bà Moore, vaccine sửa đổi của Moderna sẽ có liều lượng thấp hơn so với liều lượng ban đầu. Công ty đã sử dụng liều cao trong vaccine ban đầu để đảm bảo hiệu quả, nhưng bà cho biết công ty tự tin rằng liều lượng có thể giảm xuống, giảm tác dụng phụ mà không ảnh hưởng đến khả năng bảo vệ của vaccine.

Nỗ lực phát triển vaccine Covid-19 thế hệ 2

Cả vaccine của Moderna và Pfizer/BioNTech đều được sản xuất nhanh chóng, có hiệu quả cao và dựa trên công nghệ RNA thông tin (mRNA). CureVac, một công ty của Đức, bắt đầu nghiên cứu mRNA nhiều năm trước, đang cố gắng bắt kịp công nghệ này và có thể dẫn trước trong việc sản xuất vaccine tăng cường.

Mariola Fotin-Mleczek, Giám đốc công nghệ của CureVac, cho biết, công ty đang tập trung vào nghiên cứu vaccine thế hệ thứ hai, dự kiến sẽ sẵn sàng đưa ra thị trường muộn nhất vào cuối năm 2021.

Theo Fotin-Mleczek, phiên bản thứ hai của vaccine CureVac sẽ kích hoạt phản ứng miễn dịch cao hơn so với phiên bản đầu tiên với liều lượng thấp hơn và sẽ không phải bảo quản lạnh giống như các vaccine mRNA khác. Tuy nhiên, chưa rõ sẽ cần tiêm 1 hay 2 liều vaccine để có hiệu quả bảo vệ lâu dài, bà Fotin-Mleczek nói.

Bà Fotin-Mleczek cho rằng, vaccine của CureVac sẽ phù hợp với các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình do liều lượng thấp sẽ mang lại giá thành tương đối rẻ và các yêu cầu về bảo quản đơn giản sẽ giúp dễ dàng phân phối hơn.

“Khi vaccine thế hệ đầu tiên ra mắt vào mùa hè này, công ty hy vọng sẽ giải quyết được tất cả các vấn đề trong sản xuất để sẵn sàng chế tạo phiên bản vaccine thứ hai trong năm nay”, bà Fotin-Mleczek nói.

Công ty chăm sóc sức khỏe GlaxoSmithKline (GSK) Global Vaccines và công ty dược phẩm sinh học Medicago có trụ sở tại thành phố Quebec (Canada) đã công bố dữ liệu lâm sàng cho thấy, vaccine có nguồn gốc từ thực vật của họ an toàn và có hiệu quả chống lại SARS-CoV-2.

Roger Connor, Chủ tịch của GSK cho biết, việc phát triển vaccine từ thực vật có thể dễ dàng hơn và cho phép mở rộng quy mô sản xuất.

GSK cũng đang kết hợp với công ty dược phẩm Sanofi cho một loại vaccine đã được thử nghiệm lần cùng vào ngày 27/5 để chứng minh tính an toàn và hiệu quả. Thử nghiệm có sự tham gia của 35.000 tình nguyện viên trưởng thành từ Mỹ, châu Á, châu Phi và châu Mỹ Latinh, sẽ được tiến hành trong 2 giai đoạn. Thử nghiệm đầu tiên nhằm chống lại virus phiên bản gốc và thử nghiệm thứ hai chống lại một biến thể lần đầu tiên phát hiện ở Nam Phi.

Vaccine không sử dụng kim tiêm

Một số công ty đang nghiên cứu về loại vaccine có thể sử dụng mà không cần kim tiêm.

Ông Scot Roberts cho biết, vaccine truyền qua mũi có khả năng tránh được các tác dụng phụ như sốt và đau nhức cơ bắp, điều có thể xảy ra khi tiêm vaccine ở bắp tay. Trong các thử nghiệm vaccine cúm qua đường mũi, các tác dụng phụ là rất ít.

Một số công ty đang nghiên cứu về loại vaccine có thể sử dụng mà không cần kim tiêm. (Ảnh minh họa: Getty Images)

Theo Roberts, vaccine do công ty Altimmune của ông đang phát triển sẽ có lợi thế ở các nước không có nhiều nguồn tài chính. Vaccine của Altimmune sẽ không yêu cầu bảo quản lạnh và có thể được sử dụng dễ dàng mà không cần các chuyên gia y tế được đào tạo chuyên sâu.

Công ty Altimmune dự kiến sẽ công bố dữ liệu thử nghiệm giai đoạn đầu vào tháng 6 và nếu mọi việc suôn sẻ, sẽ nộp đơn xin Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm cấp phép vào đầu năm 2022. Altimmune đang thử nghiệm cả vaccine 1 và 2 liều, nhưng hy vọng một liều là đủ, ông Roberts nói.

Công ty ImmunityBio có trụ sở tại thành phố Culver City, bang California (Mỹ) đang thử nghiệm 4 cách sử dụng vaccine khác nhau, dạng mũi tiêm, dạng giọt nhỏ ở lưỡi, dạng viên thuốc và dạng thuốc xịt mũi. Đối với dạng thuốc xịt mũi, có thể sẽ cần một mũi tiêm sau đó để giảm nguy cơ lây nhiễm và khả năng lây lan của virus qua đường hô hấp.

Chuyên gia Scott Hensley cho biết, tương lai của vaccine sẽ phụ thuộc vào mức độ thay đổi của virus và khả năng miễn dịch từ thế hệ vaccine đầu tiên kéo dài bao lâu.

“Các công ty đầu tư tiền và nghiên cứu vaccine thế hệ tiếp theo là điều hợp lý, nhưng vấn đề cấp bách hơn là cung cấp vaccine sẵn có cho nhiều người hơn”, ông Hensley nói./.

*Loạt bài/bài tuyên truyền thực hiện Nghị quyết 84/NQCP ngày 29/5/2020 của Chính phủ