UNESCO công nhận di sản liên biên giới Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô – Lào

Ngày 13 tháng 7 năm 2025, tại Kỳ họp lần thứ 47 của Ủy ban Di sản Thế giới (UNESCO) ở Thủ đô Paris, Cộng hòa Pháp đã thông qua Quyết định phê duyệt việc điều chỉnh ranh giới đáng kể của Di sản Thiên nhiên Thế giới Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng (tỉnh Quảng Trị, Việt Nam) để bao gồm Vườn quốc gia Hin Nam Nô (tỉnh Khăm Muộn, Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào), với tên gọi: “Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô” trong Danh sách Di sản Thế giới.

Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng Danh lam thắng cảnh quốc gia đặc biệt năm 2009. Ngày 03 tháng 7 năm 2003, tại Kỳ họp lần thứ 27 của Ủy ban Di sản Thế giới, Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng được UNESCO công nhận là Di sản Thiên nhiên Thế giới lần thứ nhất và ngày 03 tháng 7 năm 2015, tại Kỳ họp lần thứ 39 của Ủy ban Di sản Thế giới, Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng được công nhận lần thứ hai, với diện tích vùng lõi là 123.326ha và vùng đệm là 220.055ha. Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng có chung ranh giới tự nhiên với Vườn quốc gia Hin Nam Nô của Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào.

Hồ sơ Vườn quốc gia Hin Nam Nô đề cử UNESCO công nhận là phần mở rộng của Di sản thiên nhiên thế giới Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng được Chính phủ Lào và Việt Nam thống nhất gửi tới UNESCO tháng 02 năm 2024, để được Ủy ban Di sản Thế giới xét duyệt tại Kỳ họp lần này.

Kỳ họp lần thứ 47 của Ủy ban Di sản Thế giới (UNESCO) ở Thủ đô Paris, Cộng hòa Pháp đã thông qua Quyết định phê duyệt việc điều chỉnh ranh giới đáng kể của Di sản Thiên nhiên Thế giới Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng (tỉnh Quảng Trị, Việt Nam) để bao gồm Vườn quốc gia Hin Nam Nô (tỉnh Khăm Muộn, Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào), với tên gọi: “Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô” trong Danh sách Di sản Thế giới

Qua quá trình thẩm định, Cơ quan tư vấn của UNESCO là Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên quốc tế (IUCN) đã trình Quyết định lên Ủy ban Di sản Thế giới tại Kỳ họp lần thứ 47 để phê duyệt việc điều chỉnh ranh giới của Di sản Thiên nhiên Thế giới Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng (tỉnh Quảng Trị, Việt Nam) mở rộng sang Vườn quốc gia Hin Nam Nô (tỉnh Khăm Muộn, Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào), với tên gọi: “Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô” theo các tiêu chí về địa chất, địa mạo, hệ sinh thái và đa dạng sinh học.

Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô là một trong những cảnh quan karst đá vôi và hệ sinh thái nổi bật và nguyên vẹn nhất trên thế giới. Nằm tại điểm giao thoa của dãy núi Annam và Vành đai Đá vôi Trung Đông Dương, bắc qua biên giới Việt Nam và Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào. Sự hình thành karst đã phát triển từ thời kỳ Paleozoic khoảng 400 triệu năm trước và có thể được coi là khu vực karst quy mô lớn, lâu đời nhất ở châu Á.

Đoàn Việt Nam và Lào trao đổi về Hồ sơ đề cử Vườn quốc gia Hin Nam Nô và công tác quản lý Di sản thế giới liên biên giới “Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô” (Paris, ngày 12 tháng 7 năm 2025)

Sự đa dạng của các hệ sinh thái được tìm thấy trong cảnh quan phức tạp này bao gồm rừng karst khô ở độ cao lớn, rừng ẩm ướt và rậm rạp ở độ cao thấp, và các môi trường hang động ngầm rộng lớn. Trong số các cấu trúc ngầm này có hơn 220 km hang động và hệ thống sông ngầm được ghi nhận có ý nghĩa toàn cầu. Sự đa dạng sinh học độc đáo với một số loài đặc hữu sinh sống trong các hệ sinh thái phổ tạp nhiệt đới cũng tạo nên các giá trị đặc biệt, có ý nghĩa toàn cầu.

Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô thuộc vào những hệ thống karst nhiệt đới ẩm ướt nguyên vẹn lớn nhất trên toàn cầu. Địa hình đặc biệt và sự đa dạng của cảnh quan karst được hình thành từ sự xen kẽ phức tạp của karst đá vôi với đá phiến, đá cát và đá granite. Trên bề mặt, cho đến thời điểm hiên nay, sự đa dạng của các đặc điểm karst đa giác đã được ghi nhận không có ở bất cứ nơi nào khác trên thế giới.

Đoàn CHDCND Lào tham gia Kỳ họp lần thứ 47 của Ủy ban Di sản Thế giới (UNESCO) ở Thủ đô Paris, Cộng hòa Pháp

Dưới lòng đất, sự đa dạng phi thường của các hang động (bao gồm hang khô, hang bậc thang, hang cây và hang giao cắt) cung cấp bằng chứng về các quá trình địa chất trong quá khứ, từ những đường sông cổ, bỏ hoang hoặc thay đổi tuyến đường sông, đến sự lắng đọng và sau đó là sự hòa tan lại của các thạch nhũ khổng lồ.

Đặc biệt quan trọng là các hang động Sơn Đoòng và Xe Bang Fai chứa đựng đoạn hang động lớn nhất thế giới được ghi nhận về đường kính và tính liên tục, và đoạn hang sông hoạt động lớn nhất cũng như hồ chứa hang động đơn lẻ (nước được hình thành bởi trầm tích canxit) tương ứng.

Cũng theo nhận định của UNESCO, Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô là nơi bảo vệ các hệ sinh thái có ý nghĩa toàn cầu trong vùng sinh thái đất liền Rừng nhiệt đới Annam Bắc, các vùng sinh thái nước ngọt Annam Bắc và Annam Nam, và các vùng sinh thái ưu tiên Rừng Ẩm ướt Dãy Annam.

Vườn Quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng, Việt Nam

Sự phức tạp và tính nguyên vẹn tương đối của cảnh quan đá vôi đã dẫn đến việc tạo ra nhiều hốc sinh thái, tạo cơ hội cho các quá trình tiến hóa sinh thái và các loài. Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô là nơi sinh sống của các loài động, thực vật chuyên biệt cao và đặc hữu cả trên mặt đất (như một số loài lan và Thu hải đường) và dưới lòng đất (với một số loài động vật không xương sống và cá bị giới hạn trong các hệ thống hang động đơn lẻ).

Sự đa dạng sinh học phong phú về mặt đất, nước ngọt và dưới lòng đất có thể được tìm thấy ở khu vực này. Hơn 2.700 loài thực vật có mạch và 800 loài động vật có xương sống được ghi nhận ở Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng, trên 200 loài bị đe dọa toàn cầu tại thời điểm công nhận năm 2015 và 400 loài đặc hữu của Miền trung nước Lào và Việt Nam.

Hang Sơn Đoòng, Vườn Quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng, Việt Nam

Hơn 1.500 loài thực vật có mạch (từ 755 chi khác nhau) và 536 loài động vật có xương sống đã được ghi nhận ở Vườn quốc gia Hin Nam Nô, bao gồm nhiều loài bị đe dọa toàn cầu và đặc hữu, bao gồm loài Nhện săn khổng lồ, loài nhện lớn nhất theo sải chân trên toàn cầu và đặc hữu của tỉnh Khăm Muộn (Lào). Sự phong phú về loài tại khu di sản có khả năng vượt quá sự phong phú riêng của hai vườn quốc gia tương ứng do sự khác biệt về địa hình và hốc sinh thái.

Đồng thời, khu di sản là nơi sinh sống của 10 – 11 loài linh trưởng, 4 loài trong số đó là đặc hữu của dãy núi Annam, cùng quần thể còn lại lớn nhất của Vượn má trắng miền Nam và Voọc đen đặc hữu.

Việc quản lý Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô được đề xuất tại 2 bản Kế hoạch quản lý riêng biệt (Kế hoạch quản lý Vườn quốc gia Hin Nam Nô và Kế hoạch quản lý Chiến lược Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng).

Việc quản lý chung Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô đã được các địa phương của hai nước Việt Nam và Lào ký kết từ nhiều năm qua, trong đó đưa ra những hoạt động chung về việc thực thi pháp luật và phát triển kế hoạch hành động nhằm bảo vệ các giá trị của di sản.

Phong Nha-Kẻ Bàng Việt Nam

Có thể nói, quá trình phối hợp giữa Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Việt Nam với Bộ Thông tin, Văn hóa và Du lịch Lào trong công tác nghiên cứu, xây dựng và hoàn thiện hồ sơ đề cử từ năm 2018 đến nay, thực sự được đẩy mạnh sau khi Chính phủ hai nước thống nhất chủ trương (vào đầu năm 2023) về việc xây dựng hồ sơ đề cử Vườn quốc gia Hin Nam Nô (Lào) là Di sản Thế giới liên biên giới với Di sản Thiên nhiên Thế giới Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng (Việt Nam).

Trên cơ sở đó, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng đã có các buổi làm việc trực tiếp với Bộ trưởng Bộ Thông tin, Văn hóa và Du lịch Lào Suanesavanh Vignaket để triển khai các nội dung: thống nhất kế hoạch xây dựng hồ sơ đề cử, giao cơ quan chuyên môn của hai bên là Cục Di sản văn hóa của Việt Nam trực tiếp phối hợp, hướng dẫn, hỗ trợ Cục Di sản văn hóa Lào trong toàn bộ quá trình xây dựng hồ sơ, cùng với sự hỗ trợ nhiệt tình của Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Bình (nay là tỉnh Quảng Trị), Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Ban quản lý Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng, các cơ quan liên quan để xây dựng hồ sơ.

Cảnh quan Karst, phía đông nam làng Vangmaneur thuộc Vườn Quốc gia Hin Nam Nô, CHDCND Lào (Ảnh: GIZ ProFEB / Paul Williams)

Phát biểu tại Kỳ họp lần thứ 47 sau khi của Ủy ban Di sản Thế giới chính thức thông qua Quyết định phê duyệt việc điều chỉnh ranh giới đáng kể của Di sản Thiên nhiên Thế giới Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng (tỉnh Quảng Trị, Việt Nam) để bao gồm Vườn quốc gia Hin Nam Nô (tỉnh Khăm Muộn, Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào), với tên gọi: “Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô” trong Danh sách Di sản Thế giới, TS.KTS. Hoàng Đạo Cương – Thứ trưởng Bộ văn hóa, Thể thao và Du lịch cho biết, sự kiện “Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô” trở thành Di sản thế giới liên biên giới đầu tiên của Việt Nam và Cộng hòa Dân chủ nhân dân Lào cho thấy tầm quan trọng của hợp tác trên toàn cầu thông qua việc đề cử di sản chung, đóng góp vào việc thúc đẩy hòa bình và an ninh theo quan điểm của UNESCO, thắt chặt hơn nữa mối quan hệ hữu nghị, đoàn kết giữa 2 nước.

Ảnh 3: Quang cảnh nhìn từ trong hang Xe Bang Fai, Vườn Quốc gia Hin Nam Nô, CHDCND Lào (Ảnh: GIZ ProFEB)

Việc Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô được UNESCO ghi vào Danh mục Di sản Thế giới được xem là biểu tượng quan hệ hợp tác giữa hai nước trong lĩnh vực di sản văn hóa, qua đó góp phần tăng cường, củng cố hơn nữa mối quan hệ hữu nghị, đoàn kết, bền chặt giữa Việt Nam và Cộng hòa Dân chủ nhân dân Lào.