Tương lai nào cho Wagner sau vụ nổi loạn?
Tổng thống Nga Vladimir Putin đã đưa ra một số lựa chọn cho các thành viên của Wagner, trong khi thủ lĩnh nhóm này đã bay sang Belarus.
Tối 26.6 (giờ địa phương), Tổng thống Putin lần đầu phát biểu trước quốc dân kể từ sau vụ ông Yevgeny Prigozhin, người đứng đầu công ty quân sự tư nhân Wagner, gây ra vụ “nổi loạn có vũ trang” mà nhà lãnh đạo Nga cho rằng đe dọa sự tồn tại của nước Nga. Trong loạt diễn biến kéo dài khoảng 36 tiếng vào cuối tuần trước, lực lượng Wagner đã “hành quân” tiến về Moscow nhưng cuối cùng đã dừng lại cùng với thông báo ông Prigozhin sẽ rời Nga sang Belarus.
Xem nhanh: Chiến dịch quân sự Nga ở Ukraine ngày 488 có diễn biến gì nóng?
Tổng thống Putin nói gì ?
Trong bài phát biểu, Tổng thống Putin cho biết ngay từ khi vụ nổi loạn vừa xảy ra, ông đã chỉ thị tiến hành các biện pháp để ngăn chặn cảnh “huynh đệ tương tàn”, theo RT. Nhà lãnh đạo Nga nói cần có thời gian để những người phạm sai lầm nhận ra rằng hành động của họ bị xã hội lên án và cuộc phiêu lưu mà họ tham gia sẽ dẫn đến những hậu quả bi thương và thảm khốc cho nước Nga. Ông Putin cũng cảm ơn những người lính Wagner đã “kịp dừng lại ở ranh giới cuối cùng”.
Tổng thống Putin họp với lãnh đạo các cơ quan an ninh Nga vào tối 26.6. Ảnh Reuters
Tổng thống Nga tuyên bố nổi loạn vũ trang chắc chắn sẽ bị trấn áp trong mọi trường hợp, theo Sputnik. Ông Putin nói những người tổ chức nổi loạn “phản bội tổ quốc, phản bội nhân dân, phản bội cả những người bị họ lôi kéo trở thành tội phạm”. Ông cũng cho rằng Ukraine và phương Tây muốn nhìn thấy cảnh người Nga “giết chóc lẫn nhau” và nước Nga sẽ bị chia rẽ.
Nhà lãnh đạo Nga đã đưa ra những lựa chọn tương lai cho các thành viên Wagner. “Hôm nay, các bạn có cơ hội tiếp tục phục vụ nước Nga bằng cách ký hợp đồng với Bộ Quốc phòng hoặc các cơ quan thực thi pháp luật khác, hoặc là trở về với gia đình và người thân của mình. Ai muốn cũng có thể đến Belarus. Tôi sẽ giữ lời hứa của mình”, RT dẫn lời Tổng thống Nga.
Tổng thống Putin không đề cập đến ông Prigozhin cũng như bất kỳ kế hoạch thay đổi nhân sự nào tại Bộ Quốc phòng Nga. Trong vụ nổi loạn, thủ lĩnh Wagner đã đòi cách chức cả Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu và Tổng tham mưu trưởng quân đội Nga Valery Gerasimov. Theo Interfax, ông Putin đã gặp lãnh đạo các cơ quan an ninh, bao gồm ông Shoigu, vào tối 26.6.
Ngày 27.6, Tổng thống Putin trao thưởng cho các quân nhân và sĩ quan an ninh mà theo ông đã giúp ngăn chặn một cuộc nội chiến ở nước Nga khi cuộc nổi loạn của Wagner diễn ra. RT dẫn lời ông Putin cho biết không có đơn vị nào của quân đội Nga phải rút về từ tiền tuyến ở Ukraine.
Các thành viên Wagner rời thành phố Rostov-on-Don (thuộc tỉnh Rostov của Nga) vào tối 24.6
Tổng thống Nga cũng nói rằng Wagner đã nhận được sự hỗ trợ tài chính đầy đủ từ nhà nước Nga, theo RIA. Cụ thể, Moscow đã chi cho Wagner 86 tỉ rúp trong giai đoạn từ tháng 5.2022 – 5.2023.
Tại Washington D.C, Tổng thống Joe Biden hôm 26.6 khẳng định Mỹ và các đồng minh NATO không liên quan đến vụ nổi loạn ở Nga, theo Reuters.
Tổng thống Ukraine thăm binh sĩ tiền tuyến, “vui sướng” vì tiến triển khắp mặt trận
Tung tích ông Prigozhin
Việc thủ lĩnh Wagner hiện đang ở đâu là vấn đề thu hút sự quan tâm. Theo một thỏa thuận mà Tổng thống Belarus Alexander Lukashenko làm trung gian, ông Prigozhin sẽ rời Nga đến nước này. Lần cuối ông trùm lính đánh thuê được nhìn thấy là tại sở chỉ huy quân sự ở tỉnh Rostov của Nga vào tối 24.6. Điện Kremlin ngày 27.6 cho biết họ không có thông tin về tung tích của ông Prigozhin.
Tổng thống Lukashenko sau đó cùng ngày xác nhận ông Prigozhin đã có mặt ở Belarus, theo hãng thông tấn Belta. Nhà lãnh đạo Belarus cũng cho biết ông không có kế hoạch xây doanh trại mới cho Wagner nhưng sẵn sàng cung cấp cho họ một căn cứ quân sự đang bỏ hoang nếu họ cần.
Trong một đoạn ghi âm được đăng trên Telegram vào tối 26.6, trùm Wagner cho biết ông Lukashenko đã đề xuất cho tổ chức bán quân sự này hoạt động một cách hợp pháp, song không nói cụ thể về việc này. Ông Prigozhin cũng khẳng định ông không có ý định lật đổ chế độ và chính phủ dân cử hợp pháp ở Nga trong vụ nổi loạn.
Thủ lĩnh Wagner nói gì trong phát biểu đầu tiên sau vụ nổi loạn?
Liên quan tình hình chiến sự, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã đến thăm lực lượng nước này ở tiền tuyến và sau đó cho biết họ đã tiến lên “ở mọi mặt trận”, theo Reuters. Văn phòng Tổng thống Ukraine đã công bố 4 video về chuyến đi “hàng trăm cây số”, trong đó ông gặp gỡ binh sĩ Ukraine ở ít nhất 3 địa điểm, cả ở miền đông và miền nam. Trước đó, Bộ trưởng Quốc phòng Nga cũng thị sát tiền tuyến ở Ukraine, đồng thời bộ này cũng tung thông tin về sức mạnh của lực lượng Nga trên chiến trường.
FSB đóng án vụ nổi loạn của Wagner
Truyền thông Nga ngày 27.6 đưa tin Cơ quan An ninh Liên bang (FSB) của Nga đã hủy bỏ vụ án hình sự liên quan đến vụ nổi loạn của Wagner. Theo RIA, vụ án bị hủy bỏ vì “những người tham gia đã chấm dứt các hành động trực tiếp hướng đến việc phạm tội”. Cùng ngày, Bộ Quốc phòng Nga cho biết Wagner đang chuẩn bị giao nộp trang thiết bị cho cơ quan này. Bình luận về việc FSB khép lại vụ án, người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov ngày 27.6 cho hay thỏa thuận với ông Prigozhin đang được thực thi.
Yevgeny Prigozhin: Từ biệt danh 'đầu bếp' đến trùm lính đánh thuê
Ông Prigozhin, người sáng lập công ty quân sự tư nhân Wagner tại Nga, được cho là có mối quan hệ gần gũi với Tổng thống Vladimir Putin từ những năm 1990 khi hai người còn ở St Petersburg.
Ông Yevgeny Prigozhin, người sáng lập Wagner. Ảnh TASS
Trong một loạt diễn biến gây sốc từ tối 23 sang sáng 24.6, ông trùm lính đánh thuê Yevgeny Prigozhin thông báo lực lượng Wagner của ông đã tiến vào Nga từ Ukraine và sẵn sàng "làm mọi thứ" để chống lại quân đội chính quy của Moscow, vài giờ sau khi Điện Kremlin cáo buộc ông âm mưu tổ chức nổi dậy có vũ trang.
Mọi chuyện bắt đầu khi ông Prigozhin tuyên bố mà không đưa ra bằng chứng rằng một số lượng lớn lính Wagner đã thiệt mạng trong một cuộc không kích do quân đội Nga thực hiện và tuyên bố sẽ trừng phạt giới chức quốc phòng ở Moscow, theo Hãng tin Reuters. Trong khi đó, Hãng tin TASS cho hay Cơ quan An ninh Liên bang (FSB) của Nga đã mở cuộc điều tra hình sự đối với ông Prigozhin, đồng thời kêu gọi lính Wagner bất tuân mệnh lệnh của ông và bắt giữ ông.
Trùm Wagner nói đã đến trụ sở quân đội Nga ở Rostov, an ninh thắt chặt ở Moscow
Loạt diễn biến đánh dấu bước leo thang mới, và có thể dẫn đến nhiều hệ lụy, trong mối quan hệ ngày càng trở nên căng thẳng giữa giới chóp bu Bộ Quốc phòng Nga và người đứng đầu Wagner, công ty quân sự tư nhân đã nổi lên mạnh mẽ cùng với cuộc xung đột ở Ukraine. Giữa lúc tình hình có thể diễn biến rất nhanh và tương lai ông Prigozhin đầy bất định, câu chuyện cuộc đời ông một lần nữa được đào lại.
"Đầu bếp của ông Putin"
Ông Prigozhin sinh ra tại Leningrad (ngày nay là St. Petersburg) - giống Tổng thống Nga Vladimir Putin - vào năm 1961 (tức nhỏ hơn nhà lãnh đạo Nga 9 tuổi), theo báo The Guardian. Cha ông chết khi ông còn nhỏ, còn mẹ ông làm việc tại một bệnh viện. Chàng trai trẻ Prigozhin từng được đưa đến một học viện thể thao, nơi ông dành nhiều giờ trong ngày để tập luyện trượt tuyết việt dã.
Song ông Prigozhin đã không trở thành vận động viên chuyên nghiệp. Sau khi rời trường, ông giao du với một nhóm côn đồ chuyên cướp giật tại St. Petersburg. Vì chuyện này, ông bị kết án 13 năm tù vào năm 1981. Đến năm 1990, ông được trả tự do giữa lúc Liên Xô đang trong những ngày cuối cùng.
Ông Prigozhin trở lại St. Petersburg và khi các luật lệ cũ không còn nữa, cơ hội dành cho những người có đầu óc kinh doanh xuất hiện rất nhiều. Ông khởi nghiệp bằng việc bán bánh mì kẹp xúc xích và nhanh chóng vươn lên, mở ra các nhà hàng cao cấp, một phần là nhờ khả năng kết giao tạo dựng quan hệ. Chính trên con đường này, ông Prigozhin đã gặp ông Putin, người khi đó đang là phó thị trưởng của St. Petersburg.
Một trong người mà ông Prigozhin có quan hệ là nghệ sĩ cello nổi tiếng Mstislav Rostropovich. Khi ông Rostropovich tiếp đón nữ hoàng Tây Ban Nha tại nhà riêng ở St. Petersburg vào năm 2001, ông Prigozhin đã cung cấp dịch vụ ăn uống. Ông Rostropovich sau đó đã mời ông Prigozhin và vợ đến dự buổi dạ tiệc tại London nhân dịp sinh nhật lần thứ 75 của nghệ sĩ vào năm 2002.
Vào thời điểm đó, ông Putin đã trở thành tổng thống Nga. Trong những năm đầu cầm quyền, ông Putin thường thích tiếp đón lãnh đạo nước ngoài ở quê nhà, và đôi khi ông đưa họ đến New Island (Đảo Mới), một chiếc thuyền mà ông Prigozhin đã biến thành một nhà hàng nổi. Từng bước, ông Prigozhin được biết với biệt danh "đầu bếp của ông Putin", xuất hiện sau lưng nhà lãnh đạo Nga trong nhiều bữa tiệc quan trọng, dù bản thân ông không phải là một đầu bếp.
Ông Prigozhin (trái) phục vụ bữa tối cho ông Putin (giữa) vào năm 2011, khi ông Putin là thủ tướng Nga. Ảnh REUTERS
Cái tên này không chỉ thể hiện mối quan hệ thân thiết giữa họ mà còn phản ánh những lợi ích kinh doanh to lớn mà ông Prigozhin có được với một loạt hợp đồng phục vụ ăn uống cho quân đội, chính phủ Nga và các trường học. Chẳng hạn vào năm 2012, ông đã giành được hợp đồng trị giá hơn 10,5 tỉ rúp cung cấp thực phẩm cho các trường học tại Moscow, theo truyền thông Nga.
Nổi lên cùng Wagner
Song phải đến sau khi Nga sáp nhập bán đảo Crimea vào năm 2014, ông Prigozhin mới đảm nhận vai trò khét tiếng nhất của mình - người sáng lập và lãnh đạo Wagner, mặc dù ông chỉ mới thừa nhận việc này hồi tháng 9.2022. Và cho đến khi xung đột toàn diện giữa Nga và Ukraine bùng nổ hồi tháng 2 năm ngoái, Wagner mới trở thành cái tên chiếm lĩnh tin tức nhiều ngày trong chiến sự.
Kể từ khi các lực lượng chính quy của Nga liên tiếp gặp trở ngại ở Ukraine, Wagner đã nổi lên như một lực lượng chiến đấu chủ chốt, với số lượng lên tới 50.000 người, bao gồm nhiều tù nhân. Sự can dự đáng chú ý nhất của Wagner ở Ukraine cho đến nay là trong trận chiến kéo dài hàng tháng trời ở "cối xay thịt" Bakhmut ở vùng Donbass.
Tuy nhiên cùng lúc, mâu thuẫn giữa ông Prigozhin và giới chức quốc phòng ở Moscow cũng ngày càng bị khoét sâu. Mở đầu bằng những tuyên bố rằng Wagner không được quân đội Nga cung cấp đầy đủ vũ khí để chiến đấu, ông Prigozhin đã trở nên gay gắt hơn theo thời gian, đến mức cáo buộc Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu và Tổng tham mưu trưởng quân đội Nga Valery Gerasimov "lừa dối" Tổng thống Putin về tổn thất của Moscow trên chiến trường.
Bên ngoài Trung tâm PWC Wagner ở St. Petersburg. Ảnh REUTERS
Những lời chỉ trích ngày càng mạnh mẽ của ông Prigozhin đã khiến một số người tự hỏi đâu là giới hạn cho những tham vọng của ông. Một nguồn tin trong giới tinh hoa chính trị Nga nói với The Guardian rằng "những người ở FSB rất tức giận với ông Prigozhin và coi ông ta là mối đe dọa đối với trật tự hiến pháp".
Điện Kremlin ngày 24.6 cho biết Tổng thống Putin đã được báo cáo liên tục về tình hình mới nhất sau cáo buộc đối với ông Prigozhin. Song nhà lãnh đạo Nga không lập tức lên tiếng về sự việc.
Bị Mỹ trừng phạt và truy tố
Ông Prigozhin đã lên tiếng thừa nhận việc ông đứng sau một "troll factory" (tổ chức chuyên phát tán tin giả) tên là Internet Research Agency, đóng tại St. Petersburg. Vào tháng 2.2018, ông là một trong 13 người Nga bị Mỹ truy tố với cáo buộc can thiệp vào cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 2016 thông qua tổ chức này. Washington cũng đã áp đặt trừng phạt với ông vào tháng 12.2016, theo báo The New York Times.
Ông trùm Wagner từng bán xúc xích trên đường phố Trước khi trở thành người đứng đầu tập đoàn quân sự tư nhân Wagner, ông Yevgeny Prigozhin đã sở hữu nhiều nhà hàng. Ông trùm Wagner Yevgeny Prigozhin. Ảnh: Reuters Theo hãng tin Reuters và tờ The Guardian, ông Yevgeny Prigozhin chào đời ở Leningrad (hiện là St Petersburg) vào năm 1961. Cha ông qua đời sớm, còn mẹ ông làm việc trong...