Tương lai của kênh đào Panama trong bối cảnh cạnh tranh Mỹ – Trung

Những tuyên bố gây tranh cãi từ Tổng thống Mỹ Donald Trump không chỉ khiến Panama phản ứng mạnh mẽ mà còn làm dấy lên lo ngại về nguy cơ đối đầu địa chính trị tại một trong những tuyến đường thủy quan trọng nhất thế giới.

Tàu hàng di chuyển qua Kênh đào Panama ở ngoại ô Panama City, Panama ngày 12/8/2024. Ảnh: REUTERS/TTXVN

Theo cổng phân tích tin tức News.az của Azerbaijan ngày 27/1, căng thẳng mới đang nổi lên xung quanh Kênh đào Panama – một trong những tuyến đường thủy quan trọng bậc nhất thế giới, sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump đưa ra những tuyên bố gây tranh cãi về quyền kiểm soát con kênh chiến lược này.

Trong bài phát biểu nhậm chức, ông Trump đã bày tỏ sự không hài lòng về mức phí áp dụng với tàu Mỹ, bao gồm cả tàu quân sự, khi đi qua kênh đào. Đáng chú ý hơn, ông còn cáo buộc Trung Quốc đang kiểm soát kênh đào và tuyên bố Mỹ sẽ giành lại quyền kiểm soát này.

Phản ứng từ các bên liên quan

Tổng thống Panama José Raúl Mulino đã ngay lập tức bác bỏ những tuyên bố của ông Trump. “Kênh đào này là và sẽ vẫn là của Panama”, ông Mulino khẳng định. Theo Tổng thống Mulito, trong 25 năm qua, quốc gia này đã quản lý kênh đào một cách độc quyền và có trách nhiệm, không nhượng quyền cho bất kỳ nước nào, kể cả Trung Quốc.

Về phía Trung Quốc, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mao Ninh cũng bác bỏ cáo buộc, nhấn mạnh Bắc Kinh chưa từng can thiệp vào việc quản lý hay vận hành kênh đào. Bà Mao Ninh khẳng định Trung Quốc tôn trọng chủ quyền của Panama và công nhận đây là tuyến đường thủy quốc tế trung lập.

Nga cũng đã lên tiếng, kêu gọi ông Trump kiềm chế mọi nỗ lực kiểm soát kênh đào. Bộ Ngoại giao Nga nhấn mạnh Mỹ không có quyền can thiệp vào công việc nội bộ của Panama.

Phản ứng này được cho là xuất phát từ mối quan ngại rằng nếu kênh đào rơi vào tay Mỹ, nó có thể trở thành công cụ gây sức ép trong bối cảnh các lệnh trừng phạt hiện tại nhằm vào Moskva.

Vai trò chiến lược của Kênh đào Panama

Được khánh thành vào tháng 8/1914, Kênh đào Panama là tuyến đường thủy nối liền Đại Tây Dương và Thái Bình Dương. Với chiều dài hơn 80km, kênh đào có khả năng phục vụ tới 38 tàu mỗi ngày, tương đương khoảng 14.000 tàu/năm, tùy thuộc vào điều kiện mực nước.

Lịch sử cho thấy kênh đào này đã nhiều lần trở thành nguồn xung đột. Mãi đến ngày 31/12/1999, khu vực quân sự hóa của Mỹ mới chính thức được dỡ bỏ, và kể từ đó, kênh đào được quản lý bởi Cơ quan quản lý kênh đào Panama do nhà nước sở hữu.

Theo New York Times, cáo buộc từ Tổng thống Trump về sự kiểm soát của Trung Quốc bắt nguồn từ việc hai cảng ở hai đầu kênh đào được điều hành bởi Hutchison Ports PPC – công ty con của CK Hutchison Holdings có trụ sở tại Hồng Kông. CK Hutchison Holdings có quan hệ hợp tác với Tổng công ty công nghiệp hàng không Trung Quốc, một doanh nghiệp quốc phòng hàng đầu của nước này.

Trong khi đó, hãng Reuters đưa tin, sau tuyên bố của ông Trump, Chính phủ Panama đã khởi xướng điều tra đối với công ty Hồng Kông này. Đáng chú ý, Hutchison đã mua lại quyền quản lý các cảng từ năm 1997, thời điểm Vương quốc Anh trao trả Hồng Kông cho Trung Quốc.

Kênh đào Panama đóng vai trò quan trọng trong hoạt động thương mại giữa châu Á và Mỹ, đặc biệt là trong lĩnh vực xuất khẩu hydrocarbon của Mỹ. Việc Tổng thống Trump công khai bày tỏ mong muốn kiểm soát cả Greenland và Kênh đào Panama cho thấy tham vọng thúc đẩy lợi ích chính trị và kinh tế của Mỹ.

Tình hình căng thẳng trên khiến một số chuyên gia lo ngại về khả năng căng thẳng leo thang. Những người ban đầu lạc quan về triển vọng hòa bình toàn cầu dưới thời chính quyền Trump mới giờ đây đang cảnh báo nguy cơ đối đầu quốc tế có thể gia tăng. Phái đoàn thường trực của Panama tại Liên hợp quốc cũng đã đệ đơn khiếu nại lên Tổng thư ký António Guterres về các mối đe dọa và cảnh báo từ ông Trump, cho thấy mức độ nghiêm trọng của vấn đề này trong quan hệ quốc tế.