Tương lai an ninh của Ukraine ra sao sau khi Italy thay đổi quan điểm về cung cấp vũ khí

Italy rút khỏi chương trình PURL, Mỹ hạn chế triển khai quân, buộc Ukraine phải xây dựng quân đội mạnh, chuyên nghiệp và sẵn sàng chiến đấu trong bối cảnh bảo đảm an ninh từ phương Tây ngày càng mờ nhạt.

Ảnh: AP/TTXVN

Trước các tín hiệu thiếu cam kết từ Mỹ và châu Âu, Ukraine được dự báo phải tự xây dựng năng lực phòng thủ dài hạn (trong ảnh: Binh sĩ Ukraine sử dụng lựu pháo M777 của Mỹ trong cuộc xung đột với lực lượng Nga ở vùng Kharkiv).

Theo hãng thông tấn độc lập UNIAN (Ukraine) ngày 4/12, trong bối cảnh chính sách ngoại giao phức tạp xoay quanh “kế hoạch hòa bình” cho Ukraine, một thực tế ngày càng rõ ràng là những đảm bảo an ninh thực sự từ phương Tây có thể sẽ không được cung cấp. Bất kể chiến sự kết thúc như thế nào, người dân Ukraine sẽ phải trông cậy chủ yếu vào lực lượng của chính mình để tự vệ. Đây là nhận định của cây bút chuyên về các vấn đề quốc tế Anchal Vohra của tạp chí Foreign Policy.

Bảo đảm an ninh mờ nhạt

Theo bà Vohra, một số loại bảo đảm cho Ukraine chắc chắn sẽ được nêu rõ trong bất kỳ thỏa thuận hòa bình tương lai nào. Tuy nhiên, hiệu quả của chúng vẫn là một dấu hỏi lớn.

Ví dụ, nếu chính quyền Trump thúc đẩy các thỏa thuận kinh doanh với Điện Kremlin, câu hỏi đặt ra là liệu Mỹ có còn mong muốn bảo vệ Ukraine khỏi một cuộc tấn công mới từ Moskva hay không. Một số chuyên gia chỉ ra rằng, đề xuất hòa bình của Tổng thống Trump dường như theo mô hình hòa bình ở Gaza – một thỏa thuận nhanh chóng với các chi tiết sẽ được giải quyết sau.

Trong khi đó, mặc dù châu Âu có vẻ đã sẵn sàng triển khai lực lượng hạn chế tại Ukraine thời hậu chiến, một quan chức EU giấu tên bày tỏ nghi ngờ về khả năng sẵn sàng chiến đấu của các lực lượng này. Quan chức trên cho biết: “Người châu Âu không biết phải làm gì nếu những lực lượng như vậy được triển khai và một nhóm quân châu Âu bị Nga tấn công ”.

Bà Vohra lưu ý rằng Mỹ đã kiên quyết từ chối triển khai quân trong bất kỳ kịch bản tiềm năng nào, và châu Âu cũng không sẵn sàng hy sinh vì Ukraine. Trong những điều kiện này, dựa vào lực lượng của chính mình là “lựa chọn tốt nhất” cho tương lai của Ukraine.

Bà Vohra nhận định thêm: Ukraine sẽ buộc phải có một đội quân được huấn luyện bài bản, có động lực và được trả lương cao, có khả năng đối đầu với đội quân “lao động hợp đồng” của Nga. Điều này nhắc lại luận điểm phổ biến về “con nhím thép” mà Ukraine phải trở thành để tồn tại.

“Một Ukraine yếu kém về quân sự sẽ dễ dàng bị gây sức ép. Quân đội Ukraine không còn lựa chọn nào khác ngoài việc huấn luyện, trang bị vũ khí và luôn sẵn sàng”, bà Vohra nêu rõ.

Về phần mình, nhà ngoại giao Mỹ Daniel Fried cũng tin rằng những nỗ lực làm trung gian hòa giải của chính quyền Trump nhằm chấm dứt giao tranh đang bế tắc do cách tiếp cận thiếu nhất quán. Trong khi đó, Tổng thư ký NATO Mark Rutte thừa nhận rằng liên minh không có “kế hoạch B” trong trường hợp các cuộc đàm phán giữa Ukraine và Nga thất bại hoặc Mỹ từ chối cung cấp vũ khí.

Sự thay đổi chiến lược

Bên cạnh những hoài nghi về đảm bảo an ninh, đã xuất hiện những dấu hiệu cho thấy sự thay đổi chiến lược từ các đồng minh và đối tác của Ukraine.

Hãng Bloomberg đưa tin, trích dẫn tuyên bố của Bộ trưởng Ngoại giao Italy Antonio Tajani, cho biết nước này sẽ không tham gia chương trình mua vũ khí của Mỹ cho Ukraine, được gọi là PURL (Danh sách Nhu cầu ưu tiên của Ukraine), vì “các cuộc đàm phán hòa bình” đã bắt đầu. Ông Tajani nói: “Nếu chúng ta đạt được thỏa thuận và giao tranh chấm dứt, vũ khí sẽ không còn cần thiết nữa. Những thứ khác sẽ cần thiết”.

Chương trình PURL được NATO và Mỹ khởi động vào mùa hè nhằm tránh tình trạng Ukraine thiếu hụt vũ khí cần thiết, sau khi chính quyền tổng thống mới của Mỹ cắt giảm mạnh viện trợ quân sự (chỉ cho phép chuyển giao những gì đã được chính quyền trước đó phê duyệt và tài trợ). Theo cơ chế này, Ukraine lập danh sách nhu cầu ưu tiên, Mỹ cung cấp, và một số quốc gia NATO (trừ Mỹ) chi trả. Bốn gói đầu tiên theo cơ chế này đã lên tới hơn 2 tỷ USD và bao gồm các vũ khí phòng không quan trọng như tên lửa Patriot và đạn pháo cho hệ thống HIMARS.

Tuy nhiên, những nhận xét của ông Tajani cho thấy sự thay đổi trong chiến lược của chính phủ Italy. Bloomberg lưu ý rằng Italy đã trở thành quốc gia đầu tiên ở châu Âu đề nghị không cho Ukraine nhận vũ khí trong suốt thời gian “đàm phán hòa bình” này, mặc dù trước đó vào tháng 10, chính phủ Italy đã bày tỏ thiện chí tham gia chương trình PURL.

Sự thay đổi này diễn ra ngay cả khi Hiệp hội Công nghiệp Hàng không, An ninh và Quốc phòng châu Âu – tổ chức vận động hành lang quốc phòng chính của châu Âu – đã cảnh báo rằng châu lục này phải tiếp tục tăng cường sản xuất quốc phòng bất chấp viễn cảnh ngừng bắn ở Ukraine.