Tương lai ảm đạm của lúa gạo VN: Giá rớt, thị trường cũng khó giữ

Mai Hoàng Minh08:08 29/09/2016

Trao đổi với NTNN ngày 27.9, các chuyên gia kinh tế và nông nghiệp cho rằng, không chỉ trong năm nay mà cả trong những năm tới, mặt hàng xuất khẩu chủ lực là gạo sẽ tiếp tục rơi vào khủng hoảng. Nếu không sớm có chiến lược phù hợp, chúng ta sẽ mất hết thị trường xuất khẩu gạo truyền thống vào tay Thái Lan và các đối thủ khác.

Tương lai “ảm đạm”

Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), những năm trước đây, tổng mức xuất khẩu gạo 6 tháng đầu năm thường đạt từ 3,2 – 3,5 triệu tấn, song năm nay sản lượng xuất khẩu gạo trong 6 tháng đầu năm 2016 chỉ đạt 2,7 triệu tấn, đến cuối tháng 9 cũng mới xuất khẩu được 3,76 triệu tấn.

Trước các tín hiệu “ảm đạm” từ thị trường xuất khẩu, VFA đã phải điều chỉnh dự báo xuất khẩu gạo cả năm 2016 chỉ đạt 5,7 triệu tấn.

Cụ thể, lợi thế cạnh tranh về giá của gạo Việt Nam không còn như các năm trước khi “vựa” lúa gạo Thái Lan mới đây đã chấp nhận bán gạo với giá thấp để giải quyết lượng gạo tồn kho; ngay cả Pakistan, Myanmar hiện cũng chào bán loại gạo có giá rẻ hơn nước ta, ở mức 325 USD/tấn (tuần trước gạo Việt Nam có giá bình quân 340 – 345 USD/tấn). Đặc biệt, về vấn đề chất lượng, thương hiệu thì Việt Nam còn xa mới có thể đuổi kịp các nước xuất khẩu gạo lớn như Ấn Độ, Thái Lan khi giá bán gạo của các nước này luôn cao hơn gạo Việt Nam từ 20 – 40 USD/tấn.

Chất lượng lúa nguyên liệu thấp, không đồng đều khiến gạo Việt Nam bị nhiều nước nhập khẩu chê. ảnh: B.T

Các số liệu đều cho thấy, việc xuất khẩu gạo sang các thị trường quen thuộc của Việt Nam đang giảm mạnh.

Trao đổi với NTNN, GS-TS Võ Tòng Xuân – nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học An Giang, một trong những chuyên gia đầu ngành về lúa gạo tiếp tục chỉ ra những “căn bệnh” cố hữu trong lĩnh vực xuất khẩu gạo nước ta. Thứ nhất, đó là sự thờ ơ với việc xây dựng thương hiệu gạo chủ lực, đảm bảo chất lượng. “Căn bệnh” này đã nhắc đi nhắc lại cả chục năm nhưng đến nay vẫn giậm chân tại chỗ.

Video đang HOT

Theo phản ánh của nhiều khách hàng mua gạo Việt Nam, mỗi lần mở bao gạo ra đều thấy 2-3 loại gạo có màu sắc và hạt có độ dài khác nhau… Cũng vì vậy, khi thoả thuận về giá cả, các công ty nhập khẩu quốc tế thường trừ thêm 30 – 50 USD/tấn để đề phòng rủi ro về chất lượng, nguồn gốc. Thứ hai, lâu nay các doanh nghiệp (DN) trong lĩnh vực xuất khẩu gạo không quan tâm đến việc xây dựng vùng nguyên liệu, không xác định được khách hàng sắp tới của mình là ai.

“Các DN chỉ thu mua lúa gạo qua thương lái, họ gần như không quan tâm xem vụ này nông dân trồng lúa gì, sản lượng dự kiến bao nhiêu, không tìm hiểu kỹ nhu cầu của khách hàng… Trong khi đó, các DN Thái Lan thường ký hợp đồng với đối tác trước cả năm” – ông Xuân nói.

Bên cạnh các khó khăn cũ, gần đây việc xuất khẩu gạo sang Trung Quốc lại xuất hiện các rào cản mới. Theo phản ánh của các DN, nguyên nhân chính dẫn tới việc xuất khẩu gạo giảm mạnh là do phía Trung Quốc siết chặt quản lý xuất nhập khẩu gạo qua biên giới đất liền phía Bắc, chống buôn lậu gạo khiến việc xuất khẩu gạo theo đường tiểu ngạch không thuận lợi.

Gạo Việt sẽ bán cho ai?

Hiện nay Thái Lan đang mở rộng vùng sản xuất lúa, dùng nhiều chiêu trò để thu hút các khách hàng tiêu thụ gạo từ phẩm cấp thấp cho tới gạo chất lượng cao, vì thế nếu chúng ta không mạnh dạn và nỗ lực thay đổi, các thị trường “ngon ăn” sẽ dần bị Thái Lan và các nước xuất khẩu khác chiếm lĩnh. Chúng ta cũng cần mở cơ chế cho các DN tư nhân tham gia thị trường, không nên chỉ bó buộc vào mấy DN thuộc VFA”.

GS-TS Võ Tòng Xuân

Bàn về giải pháp cho hoạt động xuất khẩu gạo trong thời gian tới, ông Huỳnh Minh Huệ – Tổng Thư ký VFA cho rằng, nên xem xét lại khâu sản xuất, bởi nếu sản xuất không có chất lượng thì dần dần gạo Việt sẽ bị loại ra khỏi thị trường.

Đồng tình với ý kiến này, GS-TS Võ Tòng Xuân cho rằng các DN cần chấm dứt việc thu mua lúa qua thương lái mà phải tự thành lập vùng nguyên liệu dựa trên sự liên kết với bà con nông dân.

“Việc liên kết với nông dân trồng lúa sẽ giúp DN xác định được nên chọn giống lúa gì, bón loại phân nào, từ đó tiến tới xây dựng quy trình VietGAP trong sản xuất lúa, áp dụng các tiêu chuẩn đồng bộ và đảm bảo an toàn thực phẩm. Như thế mới có thể nói chuyện xây dựng thương hiệu cho sản phẩm lúa gạo” – GS-TS Võ Tòng Xuân nói.

Ở khía cạnh khác, nhiều ý kiến cho rằng để cạnh tranh tốt với gạo Thái Lan, Ấn Độ, xuất khẩu gạo thu nhiều ngoại tệ hơn thì các DN có thể đầu tư nhiều hơn cho phân khúc gạo thơm, gạo hạt dài.

Tuy nhiên, theo ông Huỳnh Thế Năng – Chủ tịch VFA, kiêm Tổng Giám đốc Tổng Công ty Lương thực Miền Nam, thị trường gạo chất lượng cao cũng “chả ngon ăn”, đặc biệt là tại các thị trường có rào cản kỹ thuật cao. Ví dụ năm 2014, Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ được 70.000 tấn gạo thơm, trong khi Thái Lan xuất xấp xỉ 400.000 tấn; năm 2015, Việt Nam chỉ xuất được 44.000 tấn trong khi Thái Lan vượt 400.000 tấn. Còn Nhật Bản, lâu nay các DN Việt không bán được hạt gạo nào sang thị trường này.

Vậy gạo Việt sẽ bán cho ai? Trả lời câu hỏi này, bà Bùi Thị Thanh Tâm – Tổng Giám đốc Tổng Công ty Lương thực Miền Bắc cho rằng có thể đẩy mạnh tìm kiếm thị trường vào khu vực EU và châu Phi. Theo đó, Hiệp định thương mại tự do giữa Việt Nam và EU có hiệu lực từ năm 2018, sẽ cho phép Việt Nam xuất 100.000 tấn gạo hàng năm sang EU hưởng thuế 0%, gấp 4 lần so với hạn ngạch hiện tại. Tuy nhiên, nếu không đảm bảo được các tiêu chuẩn mà phía EU đưa ra thì Việt Nam cũng khó xuất được gạo vào thị trường này.

Theo Danviet

Giá gạo Việt tụt xa gạo Thái

Từ khi tham gia thị trường xuất khẩu gạo tới nay, hầu như các sản phẩm gạo của Việt Nam đều thua kém sản phẩm cùng loại của Thái Lan về giá. Tuy nhiên, chưa bao giờ sự chênh lệch về giá lại đáng báo động như hiện nay, khi giá gạo xuất khẩu của Thái Lan đã bỏ xa chúng ta tới hơn 30USD/tấn.

Giá chênh lệch lớn

Theo thông tin từ Trung tâm Tin học và Thống kê (Bộ NNPTNT), sự chênh lệch về giá xuất khẩu cùng một chủng loại gạo tại Việt Nam và Thái Lan đã nới rộng trong tuần qua, sau khi 2 nước giành thắng lợi trong cuộc đấu thầu cung cấp gạo cho Philippines. Theo đó, khoảng cách giữa giá gạo 5% tấm của Thái Lan và Việt Nam đã tăng vọt lên ở mức hơn 30USD/tấn. Cụ thể, giá gạo 5% tấm của Thái Lan đã tăng lên 375 - 376USD/tấn (FOB Bangkok), so với 370 - 375 USD/tấn tuần trước. Ngược lại, giá gạo 5% tấm của Việt Nam lại giảm mạnh còn 340 - 345 USD/tấn (FOB cảng Sài Gòn).

Gạo Việt vẫn đang thiếu các hợp đồng tập trung mới, quy mô lớn. Ảnh: T.L

Qua cơ cấu chủng loại xuất khẩu gạo Việt Nam giai đoạn 2010-2015 cho thấy lượng gạo trắng chất lượng cao đang có xu hướng giảm, từ tỉ lệ gần 36% vào năm 2010 và xuống còn gần 28% trong năm 2015. Thị trường EU, Mỹ vẫn chiếm tỉ lệ nhỏ trong cơ cấu xuất khẩu gạo nên vẫn còn nhiều cơ hội để gạo Việt Nam tăng xuất khẩu sang những thị trường này.

Theo Bộ Thương mại Thái Lan, kết quả đấu thầu cung cấp gạo cho Philippines hồi cuối tháng 8 đã đẩy tăng giá gạo trong nước. Tuy nhiên, Thái Lan cũng cho rằng sự tăng này chỉ là tạm thời, khi gạo vụ mới sắp có mặt trên thị trường vào tháng 10. Còn tại Việt Nam, giá gạo xuất khẩu hiện ở mức thấp trong nhiều tháng do khối lượng cung cấp cho Philippines quá nhỏ so với nguồn cung dự trữ, trong khi nhiều khách hàng truyền thống lại đang tìm mua gạo rẻ hơn từ Myanmar, Pakistan (325USD/tấn).

Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam, một nguyên nhân quan trọng luôn khiến gạo Việt Nam bị đánh giá thấp là do chất lượng gạo thấp. Xuất phát từ tập quán canh tác, nông dân Việt Nam sản xuất 2 - 3 vụ/năm. Thời gian sinh trưởng ngắn đã khiến chất lượng gạo không đảm bảo. Hiện nay nước ta chủ yếu sản xuất gạo hạt dài Indica nhưng lại có chất lượng thấp hơn các nước khác (phổ biến có 2 loại gạo- loại Indica là hạt dài, Japonica là hạt tròn). Ở Việt Nam, quy định cỡ hạt dài là 6,2mm, trong khi ở vùng đông bắc Thái Lan, giống gạo hạt dài của họ là 7mm và có thể dài hơn. Đó là chưa kể việc sử dụng giống ngắn ngày ở Việt Nam khiến gạo bị bạc bụng, không trong như gạo Thái.

Trong khi đó, ở Thái Lan có đến trên 60% diện tích chỉ trồng 1 vụ lúa/năm theo mùa mưa. Ngay giống gạo thơm cao cấp, họ cũng chỉ trồng 1 vụ/năm. Thời gian mỗi vụ thường kéo dài từ 4 tháng đến hơn 4 tháng nên chất lượng gạo luôn đảm bảo và thơm ngon hơn so với gạo Việt Nam.

TS Lê Văn Bảnh - nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Lúa ĐBSCL cũng chỉ ra một số điểm yếu: Gạo của chúng ta không ổn định về chất lượng, có thể vụ này gạo ngon nhưng vụ sau độ thơm giảm, hạt ngắn hơn nên hay bị khách mua "mếch lòng". Lâu nay chúng ta đều nói cần xây dựng thương hiệu cho gạo Việt, nhưng không có đơn vị nào đứng ra tổ chức sản xuất để xây dựng vùng nguyên liệu đảm bảo, cứ "tay không bắt giặc" thì làm sao có được thương hiệu. Trong khi đó, nhìn sang Thái Lan, họ đã xây dựng được tới 250 thương hiệu gạo nổi tiếng thế giới.

Doanh nghiệp "ngồi chơi"

Việc giá gạo xuất khẩu của Việt Nam bị đánh giá thấp luôn tác động trực tiếp tới giá mua tạm trữ hằng năm. Kể cả việc trúng thầu cung cấp 150.000 tấn cho Philippines gần đây cũng không đủ sức vực dậy giá gạo trong nước. Cụ thể, giá gạo nguyên liệu ở ĐBSCL hiện chỉ còn 6.000 - 6.100 đồng/kg, giảm 200 đồng/kg so với mức giá hồi cuối tháng 8.2016. Giá lúa IR50404 tươi cũng nhanh chóng giảm xuống mức 4.200 - 4.300 đồng/kg so với mức giá mua vào ngày 31.8 là 4.400 - 4.500 đồng/kg.

Theo nhận định của giới buôn gạo, trong bối cảnh Philippines nhập khẩu quá ít gạo từ Việt Nam, Indonesia không nhập khẩu trong năm 2016, còn Trung Quốc cũng tạm ngưng nhập khẩu sẽ khiến việc tiêu thụ lúa, gạo tại thị trường nội địa những tháng còn lại của năm 2016 gặp nhiều khó khăn; mục tiêu xuất khẩu đạt 6,5 triệu tấn trong năm nay cũng rất nan giải. Ông Huỳnh Minh Huệ - Phó Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam cho biết, Việt Nam đang là nước sản xuất thừa lúa gạo. Từ năm 2012 trở lại đây và một vài năm sắp tới, nước ta đã và sẽ ở trong tình trạng sản lượng tăng dẫn đến cung cấp thừa.

Trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt như vậy thì các nước thường xuyên phải nhập khẩu gạo cũng khuyến khích nông dân tăng sản lượng, giảm lệ thuộc vào việc nhập khẩu lúa gạo. Đây là những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến thừa nguồn cung, tạo áp lực lớn cho thị trường lúa gạo và càng làm giá gạo sụt giảm. Theo ông Huệ, thực tế cho thấy giá gạo Việt hiện mềm nhất trong rổ gạo thế giới. Nhưng đáng buồn là từ đầu năm tới nay, Việt Nam chỉ giao hàng cho các hợp đồng cũ chứ chưa có hợp đồng tập trung mới.

Chia sẻ về tình hình xuất khẩu thời gian gần đây, ông Nguyễn Văn Đôn - Giám đốc Công ty TNHH Việt Hưng, cho biết không chỉ công ty của ông mà nhiều doanh nghiệp khác đang "rảnh rỗi" vì thị trường không có người mua. Nhiều nhà máy chế biến, xuất khẩu gạo đang tạm ngừng hoạt động để chờ sự biến chuyển của thị trường.

Theo Danviet

Hạt gạo xuất khẩu Việt Nam đang "lép" Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) đã phải điều chỉnh giảm chỉ tiêu xuất khẩu gạo năm 2016 tới 800.000 tấn so với kế hoạch đưa ra đầu năm bởi thị trường gặp nhiều khó khăn. Có thâm niên xuất khẩu 20 năm nhưng đến nay, gạo Việt Nam đang dần bị mất thị trường, từ châu Âu tới châu Á. Người...