Từng là điểm sáng chống COVID-19, vì sao châu Á tụt hậu trong chiến dịch vaccine?

Israel, Anh và Mỹ đang nhìn thấy ánh sáng cuối đường hầm trong cuộc chiến chống COVID. Nhưng tại châu Á, những vấn đề liên quan đến nguồn cung cùng hoài nghi về vaccine đang khiến chiến dịch tiêm chủng ở khu vực tiến triển chậm chạp.

Nhân viên y tế và xe cứu thương được huy động để chuyển bệnh nhân COVID-19 tại Phnom Penh, Campuchia ngày 19/3/2021. Ảnh: AFP/TTXVN

Tại Israel, hơn 50% trong tổng dân số 9 triệu người đã được tiêm vaccine ít nhất một mũi. Sau khi đã có 24 triệu liều vaccine được đưa vào tiêm chủng, Anh dự kiến sẽ dỡ bỏ mọi biện pháp giãn cách xã hội vào cuối tháng 6 tới. Còn tại Mỹ, giới chuyên gia dự báo có khoảng 70% dân số – ngưỡng cần thiết để đạt được miễn dịch cộng đồng, sẽ được tiêm ngừa vaccine, đưa nhịp sống trở lại bình thường vào cuối mùa hè này. Ở chiều hướng khác, chiến dịch tiêm chủng tại châu Á lại diễn ra khá chậm chạp.

Sau khi được thế giới ngợi ca về thành công vượt trội phương Tây trong ngăn chặn dịch COVID-19 lây lan, các quốc gia châu Á-Thái Bình Dương đã bị tụt hậu so với Mỹ, Israel, Anh trong tiêm ngừa vaccine, do các vấn đề về nguồn cung, thách thức hậu cần, rào cản quy định, chủ nghĩa hoài nghi vaccine và cũng có thể là cả tâm lý hông coi vaccine là quá cấp thiết sau khi đạt thành công trong triển khai biện pháp kiểm soát bệnh dịch.

Trong khi Mỹ, Canada, Anh, Israel và một số nước khác triển khai tiêm ngừa COVID-19 từ tháng 12/2020 nhờ các hợp đồng đặt mua vaccine từ rất sớm, trước cả khi phê chuẩn cấp phép, đa phần các nước châu Á khởi động chiến dịch tiêm chủng trong tháng trước.

Tại Nhật Bản, Hàn Quốc, Hong Kong/Trung Quốc và Australia, những nước có số ca tử vong ở mức thấp, giới chức chính quyền nhấn mạnh cách tiếp cận cẩn trọng khi tiêm chủng, muốn có thêm thời gian để kiểm chứng tác dụng phụ và buộc vaccine phải tuân thủ các tiêu chuẩn quy định nội địa dù đã được chứng minh an toàn ở nước ngoài.

Tháng 12/2020, với dưới 1.000 ca tử vong trong nước, Thủ tướng Australia Scott Morrison tuyên bố sẽ ưu tiên quan sát chiến dịch tiêm chủng ở nước ngoài, để bảo vệ cho kế hoạch của chính phủ về khởi động tiêm vaccine Pfizer từ tháng 3/2021.

Bộ trưởng Y tế Hàn Quốc tháng 2/2021 cũng nói rằng, chính quyền Seoul không nhận thấy phải vội vã trong chiến dịch tiêm chủng. Còn tại Singapore, nước khởi động chương trình trích ngừa sớm gần như nhất khu vực, từ cuối năm 2020, Thủ tướng Lý Hiển Long cũng nói Singapore không “chịu sức ép quá lớn” buộc phải đẩy nhanh tiêm chủng, khi số ca mắc mới đứng ở mức thấp.

Còn tại Nhật Bản, nơi tiến trình phê duyệt cấp phép sử dụng vaccine AstraZeneca và Moderna bị chậm lại do những quy định về thử nghiệm lâm sàng trong nội địa, chủ nghĩa hoài nghi vaccine cùng với những rườm rà trong thủ tục hành chính cũng là nguyên nhân khiến chương trình tiêm chủng bị trì hoãn. Rất khó để Nhật Bản hoàn tất trích ngừa vaccine cho dân chúng trong năm 2021.

Nhân viên y tế tiêm vaccine ngừa COVID-19 tại Jakarta, Indonesia ngày 10/3/2021. Ảnh: THX/TTXVN

Tâm lý e ngại vaccine cũng làm cho việc tiêm ngừa ở Hong Kong/Trung Quốc ít tiến triển. Hong Kong đa phần sử dụng vaccine Sinovac do Trung Quốc bào chế cho chiến dịch tiêm chủng. Vùng lãnh thổ này đã ghi nhận 7 ca tử vong sau khi tiêm vaccine, dù cơ quan chức năng khẳng định các trường hợp này không liên quan đến vaccine Sinovac. Khảo sát gần đây qua cho thấy, chỉ có 3/10 người dân Hong Kong nói sẵn sàng tiêm vaccine ngừa COVID-19.

Các nước châu Á đều sử dụng hợp lý nguồn cung vaccine hạn hẹp dựa trên nhu cầu, ưu tiên các nhóm đối tượng dễ bị tổn thương, như người trên 65 tuổi, nhân viên y tế, người mắc bệnh nặng. Giới chuyên gia nhận định, theo cách tiếp cận này, các nước phát triển ở châu Á vẫn có thể đạt được miễn dịch cộng đồng trong năm nay, tuy có chậm hơn vài tháng so với những quốc gia phương Tây.

Nhưng rất khó để cho nhóm nước thu nhập thấp, đang phát triển tại khu vực đạt được mục tiêu này trong năm 2021. Nhiều nước Đông Nam Á hiện gặp khó khăn trong tìm kiếm nguồn cung, đặt mua vaccine khi các nước giàu nhanh chân hơn trong ký kết hợp đồng với các công ty dược chuyên chế tạo vaccine. Trong khi đó, khả năng cung ứng vaccine từ Cơ chế Covax (Covax Facility) lại hạn hẹp, không đủ để lấp chỗ trống.

Theo Hsu Li Yang, chuyên gia bệnh truyền nhiễm tại Đại học Y khoa Saw Swee Hock thuộc Đại học Quốc gia Singapore, vướng mắc về hậu cần cũng là một rào cản lớn với nhiều nước trong khu vực. Hai mẫu vaccine hàng đầu sử dụng công nghệ mRNA hiện nay là Pfizer và Moderna đều đặt ra những yêu cầu khắt khe trong khâu vận chuyển và bảo quản, ví như phải giữ ở nền nhiệt độ lạnh sâu, vượt quá khả năng hậu cần của phần lớn các quốc gia châu Á.

Thái Lan hiện mới chỉ trích ngừa được 117.000 liều vaccine AstraZeneca và khoảng 200.000 mũi vaccine Sinovac. Philippines tiếp nhận khoảng 1,1 triệu liều hai loại vaccine kể trên, rất nhỏ so với con số 148 triệu liều mà chính quyền nước này hy vọng sẽ có trong năm nay.

Tại tâm dịch lớn nhất Đông Nam Á là Indonesia, mới chỉ có khoảng 4,5 triệu mũi vaccine được trích ngừa tính đến thời điểm ngày 15/3, một tiến độ khá chậm so với mục tiêu hoàn tất tiêm chủng cho 181,5 triệu người dân nước này vào tháng 3/2022.

Tại Trung Quốc và Ấn Độ, hai nước đông dân nhất thế giới, việc phân phối và tiêm ngừa cho gần 3 tỉ dân là thách thức lớn nhất trong mục tiêu đạt miễn dịch cộng đồng. Đây là hai nước có khả năng tự chủ nguồn cung vaccine lớn, nhờ khả năng tự sản xuất, bào chế, nhưng cũng rất khó hoàn tất tiêm chủng vào cuối năm 2022.