Từ tấm bình phong giản dị

Không ít các diễn đàn kiến trúc, cuộc thi thiết kế gần đây đã nêu cao yếu tố kế thừa văn hóa truyền thống, tôn trọng thiên nhiên, chắt lọc họa tiết dân gian… như là những mệnh đề cơ bản để giải các bài toán thiết kế đương đại.

Thế nhưng khi đi vào không gian nhà ở cụ thể, thì yếu tố truyền thống hay hiện đại trong các vị trí đặc thù hay sản phẩm hữu hình dường như khó xác lập. Hoặc là các gia chủ thuần túy sắp xếp vật dụng như một không gian đậm chất hoài niệm, hoặc ở thái cực khác là sự hiện đại tối đa. Tuy nhiên, câu chuyện nhỏ muốn đề cập ở đây chỉ xoay quanh một chi tiết khá phổ biến trong không gian truyền thống Đông phương: tấm bình phong.

Trong ngôi nhà truyền thống Đông phương, tấm bình phong thường không chỉ là một bức vách di động linh hoạt, mà còn mang ý nghĩa che chắn. Bình phong có thể cố định, có thể phân cách tạm thời không gian giữa trong và ngoài, giữa chung với riêng, giúp giảm tầm nhìn và ngăn cản phần nào gió thổi trực diện, hay che chắn nắng chiếu xuyên phòng.

Ở nơi tư dinh, phủ doanh, bình phong còn là mảng trang trí cầu kỳ thể hiện đẳng cấp gia chủ, nơi các đền miếu hay công cộng giữ vai trò phong thủy mang ý nghĩa bắt buộc phải có để ngăn sự đi lại trực diện đường đột, tăng tính đóng mở cho cảnh quan phía trước công trình.

Về mặt thiết kế cảnh quan, sân vườn thì bình phong xây gạch, bằng rào cây, hay kết hợp với hồ bán nguyệt, giúp trong ngoài thấp thoáng e ấp, lối vào nhà được dẫn dắt đầy ý nhị, như một “lời chào” nhẹ nhàng và đủ lễ nghĩa. Có thể thấy ở không gian resort đương đại, nhà hàng, khách sạn… mang nét Đông phương các tấm bình phong phục cổ hay biến thể khá phong phú, gần như kiêm luôn vai trò “bảng hiệu”, mảng đặt logo của công trình.

Không chỉ dùng nơi trang trọng, bình phong được biến tấu, như một vách ngăn nhẹ giản đơn mà hiệu quả trong các căn hộ nhỏ, không gian liên thông, giảm ngăn chia cứng và mở ra các góc nhìn nội thất thú vị hơn.

Kiểu bình phong truyền thống trong nhà Việt: khung sắt hoặc gỗ, có họa tiết trang trí phong phú, đặt để cơ động. Bình phong dạng hiện đại với thiế t kế tùy biến, có thể làm đặc hoặc rỗng thoáng tùy theo mẫu, làm nên một chỗ dựa trang nhã và chủ động trong che chắn.

Với những ai quan tâm đến văn hóa kiến trúc, quay về với truyền thống chắc chắn sẽ không đơn thuần chỉ sao chép nguyên bản, mà còn cần biết sáng tạo trên tinh thần chắt lọc tinh hoa. Quay về truyền thống cũng không phải là điều phải áp đặt hay bị bắt buộc, mà đơn thuần là sức hút của giá trị truyền thống có đủ mạnh để thôi thúc các nhà thiết kế tìm thấy những ý tưởng mới mẻ trên nền tảng cũ hay không, các giá trị đã được khẳng định trong quá khứ sẽ thể hiện với sắc vóc mới như thế nào. Những tấm bình phong, dù nhỏ, nếu khéo khai thác cũng có thể trở thành gạch nối thú vị cho không ít các sáng tạo ở bối cảnh mới, vật liệu mới, nơi công trình công cộng hay nhà ở.

Còn khi vào nội thất, những tấm bình phong bằng gỗ, sơn mài hay bọc vải lụa hôm qua đang dần được hôm nay biến tấu trên tinh thần vốn có, trở thành điểm nhấn mới mẻ, điểm tựa của không ít thủ pháp trang trí với nhiều cải biên về hình dáng, chất liệu và cách thức bố trí, đem lại những sắc thái mới cho không gian nhà ở trong điều kiện “đất chật người đông”.

Đầu xuân, chợt nhớ câu hát sâu sắc ý nhị “đi đâu loanh quanh cho đời mỏi mệt” như để hàm ý nhắc nhở những lữ khách trên đường dài sáng tạo chớ quên cái ngoái nhìn – dù chỉ đôi ba lần – về những giá trị truyền thống, mà tấm bình phong là vật dụng tuy nhỏ nhưng lại có nhiều ý nghĩa ứng dụng linh hoạt trong không gian hiện đại.

Bình phong xây gạch, khảm sành trong nhà vườn Huế, một giải pháp phong thủy đặc sắc.

Biến tấu bình phong nơi công cộng giúp che chắn lối vào trực diện. Mảng bình phong bằng gạch bông gió xanh đơn giản nhưng khá điệu đà, tạo nên một khoảng đệm tại tiền sảnh kín đáo mà vẫn thoáng đãng

Những đường nét tạo dáng và xử lý bề mặt theo lối design hiện đại đã giúp tấm bình phong thoát khỏi ràng buộc cổ điển như sơn mài, tứ bình, long ly quy phượng… mà trở nên có cá tính hơn, cũng là phù hợp hơn với những gia chủ thế hệ trẻ hôm nay.

Ảnh: Trường Ân