Tu chính án thứ 25 ảnh hưởng Tổng thống Trump ra sao?
Tu chính án 25 trở thành thuật ngữ “tâm điểm” của chính trường và báo giới Mỹ những ngày này sau khi tờ New York Times tung ra bài op-ed nặc danh, tiết lộ các cố vấn thân cận đang âm mưu tiến hành một cuộc lật đổ Tổng thống Trump bằng Tu chính án thứ 25 của Hiến pháp Mỹ.
Tổng thống Donald Trump đã yêu cầu Bộ trưởng Tư pháp điều tra tác giả bài viết nặc danh đang gây rúng động chính trường Mỹ. Ảnh: AP
“ Quả bom” nặc danh
Ngày 5/9, tờ New York Times đăng tải một bài viết trong mục Op-ed (bài bình luận của bạn đọc) với tiêu đề “Tôi là một phần phe chống đối trong chính quyền Trump”. Bài viết không ghi tên tác giả mà chỉ đề cập là “một quan chức cấp cao trong chính quyền”.
Bài báo viết: “Tổng thống tiếp tục hành xử theo cách gây thiệt hại cho nền cộng hòa của chúng ta. Đó là lý do tại sao nhiều người được ông Trump bổ nhiệm đã cam kết làm những gì có thể để gìn giữ các thể chế dân chủ, đồng thời cản trở những sự thôi thúc lầm lạc của ông Trump cho đến khi ông ấy rời chức”
“Gốc rễ của vấn đề là sự phi lý của Tổng thống. Bất cứ ai làm việc với ông đều biết rằng ông ấy không ràng buộc với bất cứ nguyên tắc rõ ràng nào trong việc ra quyết định”, tác giả giấu tên viết.
Mô tả “phong cách lãnh đạo” của Tổng thống là “bốc đồng, thù địch, nhỏ mọn và thiếu hiệu quả”, tác giả nặc danh cho rằng đã có “những lời thầm thì bên trong nội các về việc áp dụng Tu chính án thứ 25″, nhưng âm mưu này bị từ bỏ vì “không ai muốn gây ra một cuộc khủng hoảng hiến pháp”. Thay vào đó, theo tác giả, những “cái đầu lạnh” đang tìm cách “lái chính quyền đi đúng hướng cho đến khi – cách này hay cách khác – chuyện sẽ qua”.
Bài viết nặc danh được đăng chỉ một ngày sau khi những đoạn trích gâ.y số.c của cuốn sách “Fear: Trump in the White House” (Nỗi sợ hãi: Trump tại Nhà Trắng), tác giả là nhà báo điều tra Bob Woodward, viết về một loạt vấn đề trong nội bộ Nhà Trắng được công bố.
Bài Op-ed ngay lập tức khiến Tổng thống Trump và Nhà Trắng nổi giận. Trên Twitter, ông Trump chỉ trích đây là hành động “phản quốc”, “hèn nhát” và yêu cầu điều tra danh tính người viết. Tại Washington còn xuất hiện một làn sóng “truy tìm thủ phạm” trong lúc giới truyền thông xầm xì về nhiều tên tuổ.i trong chính quyền, còn ông Trump thì vạch thẳng rằng đó là một thành viên của đội ngũ an ninh quốc gia.
Tổng thống Trump chỉ trích tờ New York Times cho đăng bài viết “ném đá giấu tay”. Ảnh: NYT
Tu chính án 25 có “quyền lực” thế nào?
Tranh cãi đã lập tức nổi lên, tập trung vào thủ phạm bài viết, liệu ông ta nên được tán dương vì đã dám thả “quả bom” hay đáng b.ị ch.ê cười vì viết bài nặc danh gây náo loạn chính quyền. Nhưng còn một câu hỏi khác cũng hóc búa không kém, đó là: Liệu Tu chính án thứ 25 có thể đẩy Tổng thống Trump trở về Manhattan?
Được phê chuẩn vào năm 1967, Tu chính án thứ 25 gồm 4 phần.
Video đang HOT
Phần 1 tái khẳng định điều đã được quy định trong Hiến pháp Mỹ: rằng, nếu Tổng thống phải rời bỏ nhiệm vụ của mình vì qua đời hay từ chức, Phó Tổng thống sẽ trở thành Tổng thống.
Phần 2 quy định về việc thay thế Phó Tổng thống khi vị trí này bị bỏ trống. Quy định này từng được sử dụng để đưa ông Gerald Ford lên làm Phó Tổng thống Mỹ sau khi Phó tổng thống Spiro Agnew từ chức vào năm 1973; sau đó đưa Nelson Rockefeller lên làm Phó Tổng thống sau khi Gerald Ford trở thành Tổng thống Mỹ vì Richard Nixon từ chức sau b.ê bố.i Watergate.
Phần 3 quy định khi nào và như thế nào thì một Tổng thống có thể tự nguyện chuyển giao quyền lực tạm thời cho Phó Tổng thống – như Tổng thống George. W. Bush từng làm hai lần áp dụng khi ông trải qua ca phẫu thuật ruột kết.
Cuộc tranh cãi lần này tập trung vào Phần 4, vốn chưa bao giờ được áp dụng trong lịch sử Tu chính án 25. Phần này quy định khi Phó Tổng thống và đa số bộ trưởng trong nội các tuyên bố rằng Tổng thống “không thể đảm trách các quyền lực và nhiệm vụ của mình”, thì Phó Tổng thống sẽ trở thành “Quyền Tổng thống” cho đến khi Tổng thống, sau một quy trình phức tạp, được tuyên bố là đảm bảo trở lại cương vị.
Một đoạn trong Phần 4 của Tu chính án thứ 25 Hiến pháp Mỹ.
Thực ra mối lo ngại về tình trạng mất năng lực của Tổng thống đã xuất hiện ít nhất là từ những năm 1880, khi Tổng thống James Garfield bị một tay sún.g bắ.n trọng thương và qua đời 79 ngày sau đó. Trong khoảng thời gian nằm viện, ông Garfield hầu như không thể gánh vác bất cứ nhiệm vụ nào của Tổng thống.
Nội dung gốc của Hiến pháp Mỹ nói rằng, trong trường hợp Tổng thống mất năng lực, thì các quyền lực và nhiệm vụ của cương vị Tổng thống sẽ được ủy thác cho Phó Tổng thống. Tuy nhiên, Hiến pháp gốc lại không chỉ rõ như thế nào là mất năng lực. Trong thông điệp vào tháng 12/1881 trước Quốc hội, ông Arthur, lúc này là Tổng thống, đã nhấn mạnh những câu hỏi chưa có lời giải về đặc điểm cụ thể của tình trạng mất năng lực hoàn thành các quyền lực và nhiệm vụ của Tổng thống, tình trạng này có bị giới hạn ở mất năng lực trí tuệ kéo dài, hay còn mở rộng hơn?… Ông kêu gọi Quốc hội xem xét những vấn đề này.
Đến thời kỳ Tổng thống Woodrow Wilson, những câu hỏi trên vẫn chưa có lời giải. Và khi Tổng thống Wilson bị một cơn đột quỵ vào năm 1919, cuộc tranh luận làm rõ vấn đề này được nối lại. Nhưng Quốc hội do phe Cộng hòa kiểm soát không có hành động nào để tước quyền lực Tổng thống, dù chỉ là tạm thời vì sợ phe Dân chủ trả đũa và cử tri nổi giận. Bản thân Tổng thống Wilson cũng không cho thấy ý định từ chức. Thời gian này, vợ ông là Edith và bác sĩ cũng là bạn thân của tổng thống, Cary T. Grayson là những người đưa ra quyết định trên danh nghĩa tổng thống.
Nỗ lực giải quyết vấn đề trên đứng trước áp lực mới trong kỷ nguyên hạt nhân. Tổng thống Dwight Eisenhower trải qua nhiều cuộc khủng hoảng sức khỏe, trong đó có cơn đau tim vào năm 1955, chiến đấu với bệnh viêm hồi tràng vào năm 1956 và đột quỵ năm 1957.
Cuối cùng, vụ á.m sá.t Kennedy vào năm 1963, cùng với bóng ma chiến tranh hạt nhân, đã thúc đẩy Quốc hội Mỹ phê chuẩn Tu chính án thứ 25 để giải quyết vấn đề này.
Tu chính án 25 có thể tước quyền của Tổng thống Trump như thế nào?
Phó Tổng thống Mike Pence bác bỏ việc tham gia bất cứ cuộc thảo luận nào về sử dụng Tu chính án 25 để lật đổ Tổng thống Trump. Ảnh: AFP
Tu chính án 25 có thể được kích hoạt với việc, đầu tiên Phó Tổng thống Mike Pence và đa số nội các gửi cho Chủ tịch Thượng viện tạm quyền Mỹ (Thượng nghị sĩ Cộng hòa Orrin G. Hatch) và Chủ tịch hạ viện (nghị sĩ Cộng hòa Paul Ryan) một tuyên bố bằng văn bản rằng Tổng thống Trump không có khả năng đảm đương quyền lực và nhiệm vụ. Việc này ngay lập tức khiến ông Trump bị tước quyền lực và ông Pence trở thành Quyền Tổng thống.
Tuy nhiên, ông Trump có thể ngay lập tức gửi một tuyên bố riêng cho hai chủ tịch lưỡng viện rằng ông có thể thực hiện nhiệm vụ. Điều đó sẽ giúp ông lấy lại ghế, trừ khi ông Pence và nội các gửi tuyên bố thứ hai cho các lãnh đạo quốc hội trong vòng 4 ngày, một lần nữa đề cập lo ngại của họ.
Khi đó, quốc hội Mỹ sẽ phải họp trong vòng 48 giờ và bỏ phiếu trong vòng 21 ngày để đưa ra quyết định. Nếu 2/3 thành viên của cả hạ viện và thượng viện đồng ý rằng ông Trump không thể tiếp tục làm tổng thống, ông sẽ bị tước quyền lực và Phó Tổng thống Pence kế nhiệm. .
Michael D. Shear, cây bút chuyên về Nhà Trắng của NYTimes, đán.h giá rằng việc loại bỏ một tổng thống theo Tu chính án 25 còn khó hơn quy trình luận tội.. Một tổng thống Mỹ có thể bị luận tội nếu đa số quá bán (1/2) tại hạ viện và 2/3 thượng viện đồng ý. Trong khi đó, Tu chính án 25 đòi hỏi đa số tuyệt đối (2/3) nghị sĩ tại cả hai viện thông qua. Với thực tế là phe Cộng hòa đang kiểm soát lưỡng viện, điều này rất khó xảy ra.
Theo Thu Hăng/Bao Tin tưc
Tổng thống Trump có dễ bị phế truất theo Hiến pháp Mỹ?
Dù Thượng nghị sĩ Elizabeth Warren của bang Massachesetts đã kêu gọi các thành viên nội các tước quyền của Tổng thống Donald Trump viện dẫn Tu chính án 25 của Hiến pháp Mỹ, nhưng New York Times cho rằng đây là một quá trình rất phức tạp và khó khăn để có thể thực hiện.
Tổng thống Mỹ Donald Trump (Ảnh: Reuters)
Ngày 5/9, báo New York Times đăng tải một bài bình luận ẩn danh từ một độc giả tự nhận là "quan chức cấp cao trong chính quyền" và thuộc "phe chống đối Tổng thống Trump". Tác giả bài viết đã chỉ trích phong cách lãnh đạo của ông Trump, đồng thời hé lộ những thông tin rằng một số thành viên trong nội các của ông Trump từng cân nhắc tới phương án viện dẫn khoản 4 trong Tu chính án 25 để tước quyền lãnh đạo của tổng thống, song họ quyết định dừng lại để tránh "cuộc khủng hoảng hiến pháp".
Ngày 6/9, Thượng nghị sĩ Elizabeth Warren đã lên tiếng về sự việc, kêu gọi rằng nếu các quan chức trong chính quyền ông Trump nhận thấy ông không đủ khả năng thực hiện nhiệm vụ thì họ nên làm theo lời tuyên thệ bảo vệ Hiến pháp Mỹ khi nhậm chức, sử dụng Tu chính án 25 của Hiến pháp để phế truất ông Trump.
Động thái này là chưa từng bao giờ có tiề.n lệ trong lịch sử và theo New York Times, Tu chính án 25, được ban hành 51 năm trước, đã đưa ra một quy trình đầy phức tạp và khó khăn để có thể loại bỏ đi quyền lực của ông Trump.
Tu chính án số 25 là gì?
Tu chính án số 25 là văn bản được ra đời với mục đích chủ yếu để làm rõ thứ tự kế thừa nhiệm vụ tổng thống Mỹ khi xảy ra vấn đề.
Khoản 1 của văn bản này giải thích điều gì sẽ xảy ra nếu tổng thống qua đời, từ chức hoặc bị phế truất. Khi đó, phó tổng thống sẽ lên nắm quyền và trở thành tổng thống ngay lập tức. Khoản 2 của Tu chính án 25 quy định trong trường hợp vị trí phó tổng thống bị bỏ trống, tổng thống sẽ có quyền đề cử người thay thế và đưa lên lưỡng viện quyết định bỏ phiếu thông qua hay không.
Trong khi đó, khoản 3 nói rằng khi tổng thống có thể tạm thời chuyển giao quyền lực cho phó tổng thống khi người này không thể thực hiện nhiệm vụ. Quá trình nắm quyền của phó tổng thống sẽ bắt đầu khi tổng thống gửi văn bản tới quốc hội và kết thúc khi tổng thống thông báo với lưỡng viện rằng ông đã sẵn sàng quay trở lại làm nhiệm vụ.
Khoản 4 của tu chính án 25 quy định rằng khi phó tổng thống với sự ủng hộ của đa số quan chức hành pháp cấp cao có thể nộp văn bản lên lưỡng viện tuyên bố rằng tổng thống không thể thực thi quyền lực và nhiệm vụ. Khi đó, phó tổng thống sẽ lập tức nắm quyền tổng thống.
Theo New York Times, sau vụ á.m sá.t cố Tổng thống John F. Kennedy vào năm 1963, quốc hội Mỹ đã có những băn khoăn về việc lựa chọn phó tổng thống mới, sau khi ông Lyndon B. Johnson trở thành Tổng thống. Và cũng có những quan ngại về việc điều gì sẽ xảy ra nếu như ông Johnson bị bệnh hoặc có bất cứ vấn đề gì trước khi Mỹ có thể tìm ra người thay thế ông.
Vì vậy, quốc hội đã đệ trình dự luật về Tu chính án số 25 vào mùa hè năm 1965. Và văn bản này chính thức trở thành một phần Hiến pháp Mỹ vào năm 1967 sau khi được 38 tiểu bang phê chuẩn vào thời điểm đó. Sau đó, 9 bang khác cũng đã phê chuẩn văn bản này và hiện chỉ còn 3 bang Georgia, North Dakota và South Carolina không thông qua Tu chính án số 25.
Tu chính án số 25 sử dụng thế nào?
Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence (Ảnh: Reuters)
Từ khi trở thành điều khoản trong hiến pháp, 3 khoản đầu tiên của Tu chính án số 25 đã được sử dụng một vài lần. Khoản 1 và khoản 2 đã được sử dụng vào năm 1974 khi cựu Tổng thống Richard M. Nixon từ chức do b.ê bố.i Watergate và phó Tổng thống thời điểm đó Gerald Ford đã lên thay vị trí của ông Nixon. Ông Ford đã đề xuất ông Nelson Rockefeller lên làm Phó Tổng thống và được lưỡng viện thông qua.
Với khoản 3, điều luật cho phép tổng thống tạm thời trao quyền cho phó tổng thống đã được cựu Tổng thống Ronald Reagan dùng năm 1985 khi ông trải qua ca phẫu thuật ung thư. Cựu Tổng thống Mỹ George W. Bush cũng sử dụng khoản này vào năm 2002 khi ông tham gia điều trị y tế. Khi đó, quyền tổng thống Mỹ trong vài giờ đồng hồ đã được giao cho Phó Tổng thống Dick Cheney. Năm 2007, ông Bush cũng làm điều tương tự.
Chỉ còn khoản 4 của Tu chính án số 25 là chưa bao giờ được sử dụng.
Trong trường hợp ông Trump, để thực hiện khoản 4, bước đầu tiên là Phó Tổng thống Mike Pence và phần lớn các quan chức trong nội các phải đưa ra một tuyên bố dưới dạng văn bản gửi tới chủ tịch tạm thời của Thượng viện Orrin G. Hatch và Chủ tịch Hạ viện Paul D. Ryan với nội dung rằng ông Trump không đủ khả năng thực hiện nhiệm vụ của tổng thống. Ngay lập tức, ông Pence sẽ trở thành quyền tổng thống.
Tuy nhiên, Tu chính án số 25 đồng thời cho phép ông Trump gửi một tuyên bố dưới dạng văn bản khác tới ông Hatch và ông Ryan cho biết ông vẫn có khả năng thực hiện nhiệm vụ. Ngay sau đó, ông Trump có thể lấy lại được quyền lực, trừ khi ông Pence và nội các tiếp tục gửi một thông báo khác lên lãnh đạo 2 viện trong vòng 4 ngày sau đó, tái khẳng định quan điểm của họ về ông Trump. Khi đó, ông Pence sẽ lại tiếp tục nắm quyền tổng thống.
Sau đó, Quốc hội Mỹ sẽ phải họp trong vòng 48 giờ và bắt đầu biểu quyết trong 21 ngày. Nếu 2/3 các nghị sĩ ở lưỡng viện tán thành rằng ông Trump không đủ khả năng làm tổng thống, ông sẽ bị phế truất vĩnh viễn khỏi vị trí này và ông Pence sẽ lên thay thế. Ngược lại, ông Trump sẽ vẫn tiếp tục làm tổng thống.
Theo New York Times, triển khai Tu chính án số 25 là quy trình rất khó khăn. Trong thực tế, việc thực thi điều khoản này còn khó hơn cả việc đưa tổng thống ra quốc hội luận tội. Một tổng thống có thể bị luận tội nếu trên 50% hạ nghị sĩ tán thành và có thể bị phế truất nếu 2/3 số phiếu ở Thượng viện đồng ý. Trong khi đó, quy trình phế truất tổng thống viện dẫn Tu chính án số 25 cần tới 2/3 số phiếu ở cả 2 viện.
Đức Hoàng
Theo Dantri/ New York Times
Nguy cơ bị phế truất của Tổng thống Trump giữa "sóng gió" pháp lý Tổng thống Donald Trump đang phải đối mặt với nguy cơ bị luận tội sau khi vướng vào một loạt vụ lùm xùm liên quan tới các vấn đề pháp lý. Tuy vậy, Hiến pháp Mỹ có những quy định rất rõ ràng về vấn đề này. Tổng thống Donald Trump (Ảnh: Reuters) Trước tòa án ở New York ngày 21/8, Michael Cohen,...